LA RECONFIGURACIÓN DEL FENÓMENO DEL NARCOTRÁFICO EN BOLIVIA, BRASIL, CHILE, CO LOMBIA, ECUADOR Y PERÚ RED DE POLÍTICA DE SEGURIDAD La reconfiguración del fenómeno del narcotráfico en Bolivia, Brasil, Chile, Colombia, Ecuador y Perú Red de Política de Seguridad Tiraje: 500 ejemplares 1ª ed. - Junio de 2017 Hecho el Depósito Legal en la Biblioteca Nacional del Perú Nº 2017-06661 ISBN Nº 978-9972-671-43-2 © Pontificia Universidad Católica del Perú Instituto de Estudios Internacionales (IDEI) Plaza Francia 1164, Lima 1 – Perú Email: idei@pucp.edu.pe URL: Telf: (51-1) 626-6170 © Konrad Adenauer Stiftung Av. Larco 109, 2º Piso, Lima 18 – Perú Email: kasperu@kas.de URL: Telf: (51-1) 416-6100 Autores: Jaime Baeza Freer María Cristina Escudero Illanes Jaime A. García Díaz Eduardo Pastrana Buelvas Antonio Jorge Ramalho José F. Rocabado Sánchez Diego Pérez Enríquez Diego Vera Piñeros Editora: Sandra Namihas, Pontificia Universidad Católica del Perú Derechos reservados, prohibida la reproducción de este libro por cualquier medio, total o parcialmente, sin permiso expreso de los editores. Todas las publicaciones del IDEI-PUCP pasan por revisión de árbitros pares. Se terminó de imprimir en junio de 2017 en: Equis Equis S.A. Jr. Inca 130, Lima 34 RUC: 2011735525 Impreso en el Perú – Printed in Peru Indice P L are psoelníttoportuniaccai ón idaadnetsi ddreo cgoaos pdeer Cacoilóonm cboina: B arvaasnilc, ePse, rrúe tro y E cceusaodso yr ...................................... 11 LEad uraecrdoon fPigaustrraacnióan B dueell vnaasr c/o Dtrieágfioc oV e e rna S Puirñaemroésr ica. El caso peruano .................. 53 JNauimeveo AUna aps . r or Geaxtio rcí msa ap aDrícióna a z laa l lausc rhead ceosn dtera l n eal rncaortcroátfricáofi econ. B olivia ........................................ 83 JCorsié F. Rimpmliecna ct orcaanbsandaoc iSoánnaclheziones y desafí oys t r páafricao l ail síceigtou rdied addr orgeagsio en nal B ..r..a..s..i.l..:. .................................... 115 AEsncteonnaior iJoosr gdee Ramalho Políticas para lcao smegpulerjiiddaadd ye dinrcoegratsid eunm Ebcruea.d or ....................................................... 151 DEli ecgoom Pbéarteez a El nnraíquez U n asunto no mil rictoartr cáofimcoo epnr iCnhci i lpei oy psuolsí tfircoon yte croans.s titucional ............................ 191 Jaime Baeza Freer / María Cristina Escudero Illanes PRESENTACIÓN E cCoal ntIósnlsictait udtoaesctaed e tésiemtuniytcióod soe l nd yP ee rEú , a ed2se0pm1 s,5t uc ldoain o se lI natpeornyaoc idoen allae sF u(InDEI) deecialista dación Kla Pontificia Universidad ás deR elads dPdeUe CuPPno,i lvpíteaircrsatii dcdaiepd aSenes g eduner lil dPaad, San Andrés de Bolivia, la Universidad de Brasilia er,r eúlda qyou dnee r eassdut áA cdoennfaourmera d(Ka ApSo)r, NPoancitoifnicaia Universidad Javeriana de Colombia y el In slUtai ntUuivneivr ses ciridsnaicddoa vecito de Altodds eM ECa no shytuiol ser. , E dlndioae s mdEesit ealna rt eosdse lteise ndee lc oEmcuador. esta mat egpruairraia,d pcaaodrl aaeb ono p lo r r cna o uur p a ee ósstritl o os drifeusnpdeicrt iyv foosr tpaaleísceesr eal scío ncoomc eventos conjuntos, investisnge ae vcl iideoinnseeensñ yoe jpeeu ciubmtlipacnlaedcmiooe unnnetasa, c siineórtneie rd cdeae mp imoo liíretenicataloisz e apn el ámbito y publicaciones entre los miembros, entre otras. Asimismo a,bc lciaoi o rdneeed isn t rúa blpellsiac cnaostme eano- pao balaíjse cetoisvo. op efirnaacli ótrna yb acjoanrf poarmraa lcai óidne dneti ufincaac cioómn udne iadmade ndaez saesg cuorm formación id uande esn yt rt, ieceo nnnuet ercsiobtrmuoiosr rEend ebstrein sdean tsido, a través de esta publicación titulada: La reconfiguración del ffeonrmómadenao, e dne lla un q aturecero cpteraráratfi icccoiop enantnr Biubo nu l iccvoiióaLa obra contiene, entonces, seis n n,j u Banrctaoasd idlé,e mC dhiicislaet,i, nCcgooulnoid motabsni aa c,s aEodcloéum atdircoeors s y.a Pñeorsú ,d lae Pv(Baalrsiatorssaioln)s,a, J aeBilmaubeeol vBraaasde os por José(Ecuador) y Jaimezy a A DF. riGeegaeorrc yíVa M Fa.r íRa oCecrsaitbsutadi ios particularmente interesantes y evolución y situación actual e drDeaíl a tPzr iáñ(fPeicreoor ús dn oa( CE(oBslcooulmidvebia),). En ellorisao,) Antonio Jorge Ramalho pa I,l lolDassi ecageuost o(PCreéhsri eleaz) n, EaEnldirzuíaqanru deloaz lcsaeosn í sijneussn;tt aloan scd iceao srn eyec xmoimonria amenaza a lae csea ens existentes con redegnduiasrmcidiooansd ed. se pcaoroap eelr afci eóilsní cd icetooln nd paera cídsoertosr áglfiamisc oíet renon fs epusas;í asreseíss cpvoeemcctioniv ouosns; ortalecimiento de la lucha contra esta aDñeo e sctoan mseacnuetriav,o la, Rfoerdm duel aPnodlíoti cpar doep uSeegstuarsi daacda cdoénmtiincaúsa scuosn tcrraebtaajso sq, upeo rc toenrtcreir- buyan a la cooperación y a s spiea gqrutuirecirudelaamdrio desa ncdtorenest aenxru icseotsentnr Eotessts a pe lanaí scpeaosd,s att eaprraieoísar, pcsoiennr ofdo aur mdlaaa vcceióozn de una comunidad de dos democráticos seguros m yn peeclnee jpsaaa rzyi. ad ei fiímcipl oprotra nltaes, Plaza Francia, 1 de junio de 2017 FabiáDn iNreocvtaokr La política antidrogas de Colombia: avances, retrocesos y oportunidades de cooperación con Brasil, Perú y Ecuador Eduardo Pastrana Buelvas• Diego Vera Piñeros•• mE1l. u Introducción relaltcniiadórinmc oetdnreás fiiomcnoea rl ceeasnd oue ln e qnu feeln asó emq uevnein oc oupltarenar nadnsnacional cdistribución y la demanda de sustancias i pvcesoircsooortsdr óinepsailda oabmmopnelenestj eod , eland tirnoá mdico ycas. Ha sido e una gaqdluoaebp altola— rhsa ecm ae nela dlsai agsnu etemer rplaarse nsdaaescs itloornacanallseinzsaa ecc iiinóontne arlyne asr cfeiroleonncataleeli sza a clcoain óctnor ma dlpaees tdlearn ociginaav s on —c faeparlat aizg, dlae cinonmouvnaiccióacn e arsciióonn,a ul alyal dirneecdseecnest nidvtroeas li y el aprendizaje, el uso de nuevas tecnologías de l d izóiasnct iróibn(TICec u dcieó )no, ,p ellaraa ctiroiinanvneegssu, tleiaglc auicósinóo n dd ee d“fcera apnimqtaueliercsci,aa sde”o , sic na ad pienonftoaersnmación y lcluso, cedilea luvesaso,l o rd ly a ea dlcenoe gnsiegpv sl atle aein t vg icoa visdo os y pon eaprle jousn dópimcoiraiqcleousse qpsuuaer alpe o irdneefslruu lictroa rnsr oaubdprvteoe rrl so(osss o.p bSroeor cdneioss)toi sne gspu omel ídátsiec olvosas,s mtmoe ilrqictuaaerd eoessl, y depend ocomo los ed epla trvrae r sr el sector privado legal y recurre usualmente a incentivos hEast acdoonss icdoemraod uoán fei usco oes x dcpeoa manrsomi óeanl sa d syee e smxinpealrotcosai,d veool sst eiylrí rceon it roiss mo, la extorsión y el chantaje, a etxopnrceessi ótann dteol ullnama a“nduoe “vcari ma lm etrneá n p ofia a rcz r goa a a ”d l eeal o vlsea hy e íccsoutmalobpsil lriedomabdean ddtoarios nizado transnacionaesl ”.l .So es D Pe rp oa fr e t sa •Relacionomers et niIttnuo l a r d e l a P o n t i f i c i a U niversidad Javeriana de Bogotá (PUJ) y director del ULe nPiiprvozeifrges,s iAodrlae-dimn Jsa t nedratvria ne Reluec. a r itA cion aosnre ads aoacrlieo dsne. e Dlsa o EIcnsttoceurr enelaanc SioDunpeael D r de eCpoalormtabmiae.n tPoo dlietóe elrecis de la Facultad de Ciencia Política y E••studios Políticos y Relaciones Internaciona Rlleoe ohlaro cd iIoen nGteeusre nIrnarctaional de la Universidad de sg od ed lae Ulan ivmeie s(rmEnSaaDc iUEoGnniUavlEee)rsidad del Rrs . os dsidaear lidao P(yBo onMgtAiof itcáei)na. 1E2l |c Erduardo Pastranacpoumedpiemlenej ond adorers gerae nedniez Buelvas y Diego Vera Piñeros ipn.3n)o. vRaer spualrtaa iunns ef sad,d ieovne ttrirdsaaansds enfosa,rc iminotanesar ley (s CetaOsm,T a)ac ñptioovsdi,d racía entenderse como un arreglo conflictos y debreiltniadórasmdeee ensn o m qauúredl tuipsoel e dsep m rcoeodrncutarcdaeronrs e iesl oedes,tagnra , lc acanales y resu ntreep so p d r( a iMq c vu idad euregs gaua d st hil i e jyz u a a rD lditnaapidzto,a s2r,0 sqe1u 3ee, aesusnoblacnciaaecdsi ooesns atarllea stté,e grniracocorisios nymales e internacionales. El COT y los principa illseodssi cgvcraiuocpníooesss, “daspiosrtberrnaecdcceainór gnaa ” y cy o olnator arcese arlcto soo p yee nrae cxeiplo lmnoatualenrsldo oes n sater esv uua lnefiandv aotdarem bién de las “costuras” o para llevar a cabo sus áaticcvttiiidcvaaidsd a, dqmeuisee inlpetrguaaesld eleson se ndc eoellni nidncusucteiar sm yae djuliaarsin stdaeiu ctacociortiindveiadsd,a eporque p.25). nnttees o mpoarnteujnaon (lDose wti dese msa de , 20 p 1o2las, Ldgeoeo s“ gpirnrátifenilccioigpsea,n llceoisas g ”y ryau phsoeasñn ai lsleaagdbaoildseo sv tearcxaípnolsson tyaa cre inoaln asaculee sfsa tnvaoomrr mbloiaéstn recurren a actividades papnaroraabli lsetfmaosra tsda leye cceeasrptoasc ifdeandóems einntoesr,a yg elnciales, fact as posiblailsi dc ivos oyr ebsu raomcbráietinctoasle, slo ys geleloops osolínti caos poe cidtoessoe l qóuegenic coam,r taeecdrtrieoirt oizdraiean l e tyle onfrrsodionentnee drsie aeidrntetesez raygs u dybe vebraincliíadomasd ecenostg andlieitpsivl oodmse dá teti iclpoaoss tlpaaesnr tásopr eelacasts id veaa m fdreoenn atlaez arasso abtúrenarn ansnoní aaso cinnoa nvcistas como e zs ospe a(gDuerwid,a 2d012, p.25). ales son tratad en Suramér Micuac, hyoa sq duee sdeingáumridicaads pialergeacelens trtuienncdaernse am utrtauinaosmnnaealn ciytoe n l(aaF llienzmoar-ei cnaitsoe srp dvreeinn “ccsiieópgnaul, rmipdeoanrdt e lc ood mqesúudnee ” lealnas se mientras las políticas de Edinens tciotoutorcraidos innpaaalc liianóbtner arinns, el narco s y Radseck, 2012, p.233). entre unidades admatie ndriiesn tlsrotasitt iuEvcs tt segmentadas, y de la variabiliadiso raánficoa c do doa dnl s ee q nusteer ep alimenta en parte de la debilidad turno d liav veors a luco ru nteiicrvipepola sdn e dntad polyí a eau gla cadena, de laticateo dnreicd ilaaosds dygo ec bosemergnpuae ertisedcnaacdsie ayz meca ntes de s rdfreeaplcirtaeos n ss pi sacmorano ecsxo operar entre síar, así odcseo dmceoosm dlebo asut nee , entnfr . aPtoarm eiestnat ivos o puramente sociofaoqlqeusue/esa lptuuenrr omina miys empnart eerazón, las estrategias, políticas, y analistas y autoridades colombianas estdáainmti vheonascs ve ) ii. e eo n nSn nción de eda óleegnse tni(eo do un lpnlau lo r nanmaarcecinootnteraálf itcieon dy esnu as u n “enfoque integral” frente al “problema mundial” de las ddmero aegdnaots op inlaecr eams f oiplriotmagales. r ruqelusa/ér E La pntrasátrfecic ocotar (p oíltítica antidrogas dápfircuooldo ue cnpc riteóotnren nyod ce e ao C natp olromsrueosm x biia: soma arvsanec eas , lraet rsoicteusoasc yi óonpo rdtuen iCdaodleosm deb cioao preersapcieónc…to | 1a3l allaad syc roaecodepenestr eadsce.i lSó CenO hbTai lraaástnoe rcaailalg dudanes a Casol aln e)ag yrm cdeen tloa sp: oal)ít iLcaa eavnotildurcoiógna sr, ebc)i eLnat es itduealc nióanr cdoe- d e la cadena transnacional. l oumsiboointare ácsfo ianc o VB eernnae syzi lud, eePlseadr ceúo emyl pEoa ceuíssal, adybo cór)n cE oilm mepsoto aprdtaaoíns detees 2T.a nLtao eelv Pollaunc iCóonl odmebl ina adrec olat reárfai cPoa setnra nCao l(o1m99b8ia-2: 0r0e2s)u cltoamdoo ss ua mrebnivalentes laia fren ntrdPauovjleeítrsi tcea adl cultivoannd uoen Spae rgionubnr o y producción y el aumento del consumo armado, tales comlee id omg ad alaabs l D en edeom moc m imalint ra ovación y democrática. idl áirttiaizcraaec sdi óean sÁ odlvceia arldoao Ua por la tierrasa rgaieb ne y llaod (sa20s poin 0rtí2ge-er2nn0ae0 s6e ,nd 2resiones d e 0sl 0e eacg 6ou-n2rfi0ldi1ca0tdo), pertura cAl aoc eturaa lSmaennttoes,, ppaorre clae dvíaar sdee u lna a“ dgreasdfauraql, paAcronmm laopdsaa ñvs eaRcdioenv,o aosul unyc qpiuooner a rlreaifa ovsrí azda dene dlCo po lrlaoosmc oebs u pieoa iz r edarecoi ópanú”n d liem liat aadga des-secur (FA enda en las i triezalaccióionn eens “céoxnittroas ”l noso lger huapno ism apremdaiddoo sr eicloegnasliedse acion RaezCs )c moyni l illtaaa sr dedisep ynlo opmmolaiincciiaaad leaqssu iFen uteleerr nzhaaass i“nfrtaecransaoc”io1.n al” y doméstica contra rlyaa rse all d Pnrroaergscaiosdt, eráncfatielci olfai.c eáEfnsicd iuoenlna c eiainn dfcoelqu luaso e“ gcucuoeymroroas LydSu oet ré q ac7 ue mn6i, éc1 n ra% o d h ea sica d Ee(ECl i g.UnIPtoU ificado una ruptur , t.a 2El 0fed1ce4t i)v.l aam Coaeymnutode ,a a a con r decreciente desde 2007, por lo que p up2eo0dl14 ha itecr i ,ea Csl peapoyrlo cto a la ayuda militar, fi atadoe m cmdia b eirl ia c icstoeam r o anpeb csaetjnaodt,r oabaensarsueesn tpi adu enna earcs nseat inmhcaiaecdrioaa E cosnta ldao “. nacionalización” de los recursos del Plan Colombia vía presupu iyaeulsmdtaoe ndeteesl 1f a D v uo rr a d n e t le u u s n o f t oe rr o a contra las drogas p“shéo ub t ri e c o l a d pe o a fracasal al í do tm”ic. aVa r éaiahnsuteian:n ahart tcepón:t/ iC/cowolswo dmweb. l2oia0s t1yi4e am,f Jipurmoasnó. c Mqomuaen/ udlaei alg rSuiaoen/ratrocats mu habló a i3n0t7er6n.hatcmioln al/20140815/santos-reitera-fracaso-de-guerra-contra-las-drogas_2702a0 ul8ind_da5id9a/ l 14 | Eduardo Pastrana Buelvas y Diego Vera Piñeros AyudaG dreá fEicEo.U NUº. 1e n US$ 1600000000 1400000000 1200000000 1000000000 800000000 600000000 400000000 200000000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Aec inicios de 2016 y en medio de l Fau ceentlee:b CrIaPc, 2ió0n17 d. e los 15 dn éoneo faUp W sSei$ a sra s4hington D.C., ecn5ió 0nd embsiimllalotenreasl dp Oeosrbd aoemt r2oa0 : 1ea7ln “ u(PnUacSzi $óC o1el0ol0 m “mrbeiiaell”mo, neplel acsuz moa a”lá ñt ossed nqed u dree eísal eP u lnaen svq aCulooelrmombia, a en 2016), ahana urdíaael cpmo uámnsq)b uayet ee td aaumbiénudo verifli ccnaaarcr iuóco oatvuriámlifziecanoct i(aó8rn í,ma dnie lllsoomsn ei“ncsao mdmoáp syo) ,n dfeiennstaaenrscr iodalumloroi easnl”t teforr enmnaittleiivo y económico, Colombia aun ennn cmmoinelidsteiaor (1,4 millones) (El Tiempo, 2016a). En t aa elr s a(tñ1eo 1a samunintleltoorin,o seres: e dleenmciean tdoes d2e0 c1o6n.t inCuoimdao n d sdo pee ubn el iadp eaa rctidista previo a favor de elevar la la conaolopoterararadsceai, ó cneo lbm il“paPetateezr naclC icoaol onemtlerbac tilaoa”rs a drl erpovo a gisr y at u sel d .a avp aprreaisorias- ltNaéo rC moabsinasto Basnl at(neyc, ahm uboAc eonn 2t ou0sn1) 7l ad, pyesalo q“ dPueae z tle amC nooulroe mvcuab aainadd”m oei ni niinsgtrcrelauscsóio óD ndo hen aaabldnla aTblriazu admre p s“ ruael vfaripseoanyrt”eo l does ccmooan al secn usteierndo Finntenunsieodr a dbe li adple adreti pdretario de Eesnl tfPaoldqa ianzust eya e o, R nseetrn he Gobierno Santoe“xr eTp arebelsl aiv Cdooe”n ugcnroeillerson, se hni snat ornt ae r r eésss tya p dFooAruR pnCai. A la fecha, se presume un apoyando el proceso de paz, aunque en medelaifoes r didder ouo ang a drste,e n eds eei lnpara respaldar la Tiempo, 2017; El Nuevo Siglo, 2017). au nreat iónrtie ncnluuceisóvono Ejecca algo Td aermu cmbo unptti vinyo u esan igua (Eurl Grá�ico N° 2 Cultivos de coca en Colombia por año y hectáreas Serie de cultivos de coca 150k 100k 50k 0k 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Cultivos de coca Hectáreas Grá�ico N° 3 Cultivos de amapola en Colombia por año y hectáreas Serie de cultivos de amapola 1000 750 500 250 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Cultivos de Amapola Hectáreas ralíesder Leas pdolítica antceugrusroasr oeenx p cqouumeesu idnroidgaasd dees C oalformobdiae: avances, retrocesos y oportunidades de cooperación… | 17 la Investigación tleoonss aChl áahnbecirtebarni c(tieIdAsa R,y yC sa c)2n en ,) id am d ol ien nainldefos t eremsr aede expn ed e l recto P olan a s c tAda ígem feicnionc de N 11ai adp oIansíst ea arl rnciaoñcnois,o unqmaulii erp naloerass es confirmaron (q aAn uNiem LeaAll ,eg 2sli0,f ho1us5am, tpoap ni.no3sd-4 uin)j.o v idtraoñ oy sa legnu neol sA rDeNsi dye cnrtoems does olams acso mdeu nmidaamdíefesr aossp, ecréjlaudlaass eE“gls uteoen rfproaar ceocniótr aal elajasr d ladotertoras c r ctqoruírteeics mo. sEu ldn edelix a-alpc t oa pgneatrsos” ,pe jneucnttiva guberoc o con el rlnlaammaednot adli pcololommábtiicaon pa adrea lqau ter asdei rceiovnisael fuonr traeltercoecreísao a e lans l aF ApRotlCuít ya ul la OEA como en la ONU, aunque también generó reportó para 2015 la ericr a rpla nrdoaorcrce,s oA ledjea npdarzo sOeñradloañreozn, leal mCeendtirdoa Dcoemmoo curnátai ca a q ou ye yal daeñlo 6 a2n,7te%ri oern yl ousn l uaugamreeansd ti noctidea d c doirótonrgá mafisca.o nP, uoinvocando además cifras que probarían 43). No obstante, y a pesar depe rlq o7uc0ee, 9slaa% ms e ran le ell ancso utnontn r1aerio, el Ministerio de Defensa finales de 2015, los críticos señalanui esnqptueone sdielóasn t r 4lua%did amos ádse dceo chaeícntaá rinecaasu ftraednates “Ssaunbtoresp etnic miaamteernitae d” ed ersedde 2010 d ucción dye p courl etilvloo s2 (0P1r4o cfuuer apudo enl u í fmrt uiscam a(iM gfaDucNeio , n2ter0as1n 5ssecf o, drpimpct.a3ód9- l año del gobierno d aae (ScUueglNtúiOvnDo sCe l,d 2eS0 i1scto5ec,m ap .a1a u1Im)n.t Aeeng mtraaerddooina ddeoens Md4e4o %2n0i t1eon6re, 2voo0 ld1ve4ió cC aou snlot iv ía, 2015). rrpeosrspe neIcldítceoirt oalasl Oa(fñSiocIMi naCI), los aNanfaeuccaitoal nddeoessl Unida nterior sembrada 3:p 9rCi%anuc, i sap lccaa o , plNma nstera la Droga y el Dearanirñ tdoee ,c Pi6nu9ct.o0u 0md0ea pyhaoer,c ttCaá lmirteoea n(UNODCaquset toeásn y y2 cN0o1 )4 r a de las 2016). onrc eaep n9ot6rr.at0an0nd0do oe e nul n82 incremento te de Santand 1e0r%1 5( Ud, seNileO ánDrdeCoa, sAebgaújon spuu eddeen soidbsaedr yv aprasíes elsa lgimeoítgrroaffeías : de los cultivos de coca actuales del país Mapa N° 1 Grá�ico Nº 4 Acciones contra el cultivo de coca Cultivos de Coca vs. Esfuerzos para su control 200 150 100 50 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Cultivos de coca Aspersión Aérea Erradicación Manual Forzosa Hectáreas (Mi les) Grá�ico Nº 5 Infraestructura desmantelada para la producción de drogas ilícitas Infraestructura de producción primaria de coca y cristalizaderos (Miles) 6 4 2 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Clorhidrato de Cocaína Pasta/Base de Cocaína a) La política antidrogas de Colombia: avances, retrocesos y Ledcoeo sln taeósrm rdiiitcvoaersri olsísac sict oaenss stbroaanjto evsgu nilanisve erdlaeebs lederesr taaedl jriicdeasocu siróogncii aolp ortunidades de cooperación… | 21 brutos que reciben los productores por hectám. rSieee y an rete aos dt diumec ialdo aqss uc ouep ltloiovrsto usinn aig dpraeedssoes l año son los siguienteassr 1(e1n.0 0p5e.s0o0s0 ,C b ) Lcoocsa nínúac l2e1o.s0 h8 eO1lP .0d):0e 0ep l(a OspDtrao dbuáscitcoar ddee choocajaín ad e1 4c.o8c2a0 .0re0c0i bye eal lrdeed ebdaosre ddee ddeisppaerrtsaimóne ndtoeissl t aóricos d Ce ,p 2r0o1d5u,c pc.i7ó2n). fefencótmadeonso. se da ese pnecriamlmaneencteen dineanlttreor addeo sl. oEss dmeicsimr, olas c) eLajloecsam ngpcrleuo p dqoeus le oa asrú mpnra oedgnor sma mieledagsioa d les obsfmraanncuoatli reand aolrgeus de las FARd eCe r leadcsios nn tresugtyroen lauadiueccniacdcióoion s n lseaosbc odioreee pcso adzne ó( yme los trabajos r dlia rca atde .re e iScrge a ru c a sa iaód)ibc, n aeh uycp el ió bonor d) LTcoaen rerssiitdtorearritaae lgelisaa s c Eo nnavse zonas (El Tiempo, 2016b). indígenas. 11% csdopenel d nicciioonneasl eps ahrotimcuo indígenas; 15% en ctCoiaotlanelss ce, ujolptsio vCra odmeoj uesm lgapérlneose,a para todos los territorios y no dientes; 8% en Parques Nacionalesne iNetanartcuiu de zonas como las Unidades campesina y 8% en la zona de exclusióno esln odtsre a Cteeonrm rRiuteonsrgiiduoaasd redyso sA rdees gpuuaerbdlooss Ecuador (ODC, 2015, p.65). r adlee sl;a 2f0ra%n jea nd zeo lnaa fsr odfrneot derereasse ccreovnna- e) iLrnuatrsea rrlie naslsptteuirteunscatiatoisvn oda.el ,l sEosbtarde ot ohdaon seind oc udaensatort iac ulloasd apsr ode gr sadme aesl pduen tdoe sdaer vroisltloa Aicmo pnpetorsraat rae cdli eón nlaa rdsc eion attreárfpicroe,t acilons d la dicoasr gqoubei elarn eoxsrp mdlieca aÁsc,l idvóeann isones sobrer ot r cUoifr drno si as de ebe e hu aynl alloa t geeanl presunto debilitamiento de la ofensiva de Seguridad y Defensa. se c sadtseoin dcmoiasil ridteeal raJ uteiavnna mMaseacnnetunees aol sS ccaeonnntdosetsan, nptetae re enyct erlna n los recursos de que dispone el secto er Grá�ico 6 Gasto militar de Colombia Grá�ico 7 Importación de armas US$ a precios constantes de 1990 Importación de armas Colombia Grá�ico 8 Miembros Fuerzas Armadas de Colombia c24o | Edu(EMnntDesNnum arodo dPea stsrana Bud, im20ie1n6tao,u sppta.a5rn5ac elivaass y Dieg- 5e6l ), C. ye Envnt) o lVae raa Piñeros r ot edrceme pliación de la cooperación internacional ( OMrgDaNn,i z2a0c1io6nae, ps .C5r8i)m. inales Nacionale rC so,l oTurgrdaainrn,s ancsaieóc niof onCraomlneustlr óya Tleealrs r “oFMriinesamtanosz”ra a(snC d3doFe TldDaes) Pceorarnraa d saiocjluadscatidóaorn s lm ay ae nrpruoaaldilc ifcíoaarscz ioóesnna , ;áe brl )eM ausisn adirso tuennrdi eop ldasene cDpouemfeedpnalse ama lsecean nptazrraoirpo u rdsáeop :ei a) eleco drraamdeicn vataceri ó ler l naa pElla rnaddi Gno d icceiaóbi ee cnmi ópdnle ev oot laeu rnrrno atribluo ti ys ta e ocrruiailo tesivn l7ib rp desdaed yoar easr qduee s cnoaccai;o nya, lec erse csoumltaod gousa prdoasipta s) r nqeauxteutser na(MldeeDsr,N e,el 2lc 0up1ar6lo aignrcalmuyae udne 2qu0 ivos a la ELCN argum , pe.n5t7a)n. do seaelr e1m 5si seym i1n2c4a uetna reon radic l pr 2im52e rt osnemelaedstarse ddee c2o0c1a6ín, lao: q1u2e8 seignn eifli csae guunn 4d6o% se mmáess tfrreen dtee 26%0m1 6emast,á r ao pesec ifdórene n rmioadnou del año inmediatamente anterior (MDN, 2016a, p.56). En p.56). 2 t0e1 5al y am 5l, .i8ssm8e 6od eepnset errlui opyderiormo dnee r1 ls 4ea.m2ñ9oe 5sit nrheme cdetedá ir2ae0taa1sm6, ,e8 ln.o4t 0eq 9ua ene cntoe rneislo tsrit eu(gMyuenD udNno, iPennesfstreiet unact aiolron se esel srf“eupseoprdozenorss abec loeirsnr nudopevt oaicrm”io pnldeeemsl, eendlti anGre orlboai eprdono también ha tenido que (feuDneNtridEoan),d C,d Caeratelronlosi dsS oEs el exdirector de la Dirección N eallíc tiiocnana aralc nodttierdá rEfoiscgtoua sp.se oEfabncr iee2 n0tl1ea3ss pemnaerrdaiqi auddeoecsilmi ndiqeeun i2tro, a lnvpraiedqcouurel a ARdloobb olrepndooorz S Goalupaernororp,e isareocñi, óaynl a,e dl opesrx espvub0 1il5íc, itsoe dseu ppaor tqicuuel amres (Fisc or iembroasl íad eGeneraar d liocirasector jurídico de esa información de inteligencia de la unidad antina l de t d olea l iNptooasrc idóeon m,c 2oi0sni1cói3ne) r. tAoy c inrtimericneaplteasc cioomneos ,l ao p“Oerfiaccinioan dees Eyn lavvigaaddoo d”,e i naccltuivyoesn rdlcaoó tdPiacootloiscs í aas obNbaranecd isoaensg auyli mvceaienrntdetíloaesns, Edloens lcapu praoonbltíoltei cama e aassno tsti edfactores exógeno (El Tiempo, 2015b). “globo” de dispersriróroingt oaersni, a pellue nse,id vedenol sste sns ieqtruu uaecn pi oponedesrosía intgr uaaaynlusmndeaancrt iaoe n deaxelpceilssi:ci var cabezas de las cadenas del narcotruábfirceog eionn Caol laonmdbino, y la reorganie ozla,ia y en las Améric l aofdes nermóemváeses ndeoes qhuider acu”.a Enld "oe fseec tleos g plorbesoi"o ensa ceonm uúnn p eunnttroe, lsous agcrtuivpiodsa dn asrec oextrpaafnicdaen teensa csyi ó opn r“ eodfpeei cclatioas otro lugar, La política antidrogas de Colombia: avances, retro lpaesr aou etlo freidnaódmeesn (oR enxot odne,s caiptaadreoc een; sKeo rhele-lro yca Dl ciezsao sd yo ope Arimnad or te tu é ih ni aa dyadae sm de , 2013e, n cooop.2s p eprraecisóinó…n |d 2e5 CEostleo mpr ). choofaenllr atura b no can iia ml aeh rap bofrsaícat oerr epcoileítnitce x ai b daienli td ppia see a rndías i red rmeefenr csóe a tsilceu ti od asrsat díia ñ o mtu aiarl mlcicos y osed lo enossi mi nc idu dilaatelnt e r iqv oudsee sseas. (Etee lcoon l rrarr s uia tgd taricmoruiaap ino mentdlomo as c sde ainee ósnno -contagio que de Perú o Bolivia en los últimos años como países cultiva tdleao cdeial dpoasís a pl oCrO lTa Cidoelao.m Ebni 2a0 lo1g3r, aebl ian rfoerdmucei rd eall Smisítneimmao Ilnat pergoradduoc cdieó nM, osen ictoorrreeos dpeond p Curele éasbr, itlimecsiip)e,a npcteiróranos ddenee 6lcau0 Oa.4nN0tU0o hsaeñal ría con esta Luego, podr eípacr theáas óre quebenaescr isda pe or segundo año consecue ddteeac dctuoa ldutainvs o cesinc il leoílc d2ite0o 1ms 2ea nay o4lar9 r. t8eiv0go0ió, ePnne, ar2ú 0p o1ecs3ua (rpE ódl eTe lh tivos Ilícitos países y una “recuperación” de los cultivos ehno Csotilgoammbiiean t(oN aolv caiuke pamrbipemore ,p r2a 0lsuagdaor 2011, pp.60-6 l tyiv No aemn ie1hs4aos)s,. ssEeon n cs oreergteundo lu 3g)a.r , se encuentra el "efecto hidra", que implica que cada vez que pAsoorbirm rea ltt aomndp olas cabezaéia, l 2apz0oard eols c paor sár ocot telrírdoeres de las organizaciones criminales, simplemente tradiciao naFlmueer1nz3tae, ph.P2eú)g.b eElmincó ae lsu l c ídraet nsitcceoo ssloe rienvstoi o dd oge,rl upos, pero el mercado no se desarticula, Medellín, Cali y Costa Atlántica) meennb ilaLonasta cna ebgaeo creilo (Rexton, citado en Kohler ianñooasm né corosrdar los golpes fuertes dovi cean ctayar, teeelll epCsr aorcdiebese o (dnceaa rrdcteoestler áysa fd iDdcoo e es d oDy e fee s l mvcoaormviilización y ensivaabate intens riefiicnatedgor caocniótnra d lea sla FsA ARuCt oedne efle dnosabsle U gnoibdiaesr ndoe Cdoe lÁolmvabrioa (UaArrUmibCee)., Fpirninaclmipeanl sne sof o efrinnm daaliivsz,eó re selo l “smv paeecrrícoíao dddoeo, s pp. eEorsdoteo cr o”s enr ldelecevusóarr raer onlaltl esamuráse tenitntuec ipóte, para tener un cuadro completo del narcotr eálf is rniog pduieice isnautdseo ea spploaabr oensetas rCeovloismarb ilaa s cniofr ase sg entreardalieciso qnuaelm seen htaen ruenp oprtaaíds o csoonbrseu mla co en el país r, tcaadboe. Empslu icOeosDatCrcat isyv raelsoc siie leMngtiaenlsei spst,oe dryi roímas ned ndeoa srS acduleue dnlo tysa dtJiueps uotinsc icqaau mree bvpieorlo agdnrua cdqe i dd oye rm eaxdnpedo rat/sacu,o santuasnnucqmo. person ual pero inquietan iutaees. b(eOla sD8uC7c%,o 2 a, 0sé1 xq5tua, eps recurrieron consui.s1m 9oe) .h mDeaerorl itíhnoua ,p poars ló ue el porcentaje de taaln dae (c o me Oo dDneCs u,8 n m, o 26 s u 0i%d1o nera ve5, enps e .d2l z ea edñnro os 2gu vida a3). El a0ns0ú i8mlí caei t l1a u2ssro d ,e1 o d en7 %pe el múelnati rmeihl ou2 aa0ñn1oa3, ersonas con, 2c6o n| Esduuardo Pastrana Buelvas y Diego Vera Piñeros (d2Oe4Dl) .e C j,e m2 C0oa1 fp5ert, eporb.2ol5e tm)ie. Aánt eninciov u en(lf srcueobcnunseauncmitoeon) s adul,ep M edreridooergl alaísln r,i eAlesngtotai lodeqesul sipaea yícs la o(lOsc udDleaCp , ea2nr0t 1a4 5 m8, 4ep.n1.2t0o39s- 3mN.o o Lmhaesan yrt eodds aertseo cdsi eednl CetefOisnT di taeivs mooscu itapadecairóosn a ddl inarcotráfico en Colombia cgnrraiarmncodinterasal efiscc,a arndtteeenleso sm (Myi de la compe etve elnarcs icoaús s ApiniUdfCoe- rFdmAee RlsaC ,cd aaldaríesa nnab .a cDnudeesanpstu aé asrd med ea ddlooasss civnoefbrotrriocma” al(mlM yecn Dcteoerm minpotuetetg,sr ncaaDddaeasrs m nBoi atftce,r di2mer0,a 1cc4ioo, nnpset.s4i t)su,i inrlíoaa snr ecdlatas por nodos, la mayoría de u “tercera generación” de 2014, p.5). l eoassl e dcsiu raingloeids a sssoo npn o “reo suftinrcuianc atjuus nrdataes fpEian pricinnc raltuniciontisncoi p ue m air eocri, óacn o indn esla tlaansc eisaduanda d ed ilon sác mcrueicclti t, huaruct buor aisn cdriicmioi iev nodtsee, lha(ebrgoeer)miantovonerí s ir nasao d cleoesn l c oorsle opsmrpecto al sió bianas e yn r eedxetse drinneca ti praailnleesgspa dnce aebrl tinlitaol paer úc rte dleeas ml emoiento de la Un informe de fiscales de EE.UU. comprobaría que el cartel de s daes eleoxgicíastniocos ye ennatrrceo trpárfiinccoi pdieo sC oylo mmbeidai aad Mosé xidceo , 2e0n0vi0a nddeos pemlaz C isaarr ioels ac eCnotlroom bd Sieai n, paEl gooulaor malorbg irlaóa. 2 Venezuela para que negociaran el inicio de la cadena de suministro oc(duGeaardg ondre eryl, pcLoo 017). coannr sa (Mcvs o fen Dteeirtru r tioy e mrsé n oen tpedesr dceolombianos ht t,e o2ns0 e1“ rfe c4rn)a. np oqrm Hauini pcceiiatpitbríasni”o iva isbdoralíoda n c oftrmreanotat e“dp or de enlazarse a ellos o adaptarse minería ilegal, extorsión y con dtyri ap al poderío de los mexicanos, de consumo en Suramérica, porva eblaras onisfditcoaa nydd oeo oveedores” pero creci s etpla or un perfil más int eenrdnoa chioanstaal Argentina, Chile y Perú (McDermotts, 2cl0a1s4e,s p m.4e rnídaairnac seo xqtrpuáleofi tchaoan ncd oocn rn enuceeidgvooo csei odnse B sctroianmsoiols, mEMnéá xsu ince ols eymg uCenorcdloaomd mob.o iaLm aee nnc at2op0,t 1luo3rs-a 2g 0do1lepl4 e “spC udhdad ). aipeoorso” anG lhauasz bmeesártn rfu rccaturas dSinaloa, el declive de los “Zetas” desde la ofensiva que ogsmem eoem nltíad edel ornarcotráficola pérdida de jefes por parte de los carteles de Juárez y la Orgparnein dyd ieódliszació encn eam Br2t i e0e n l1tl a dednoe Lceenytvrao, amhaenr icaabnieorst o(I neSsipgahcti Cosr impaer, a2 0n1u4eav, aps.9 e0s)t. rEunc tCuorlaosm ebnia ,M coéxni clao cya pptuarírs 1áe a n y ys neEx La aEtr.rUcaoUdt.i pcor iámifó líntic ad eantidroipcoo.r tNal noDt aeon gias de Cs deal t“oesl olloocmob iBa:a arvraences, retr sobre el ra” en o2c0es1o2s ,y soep ohrtauni de lons d np ades de c uodevidoos hr oeopveerlaacrió nd…es |d 2e7 cúspide, como Ras modus operandi erederos del pCeriqmuee,ñ 2a0s 1e4na m, pe.9d0io bt rdsoteaj olnast eoy,f eUlnarssai vbBaea ñdcoreislm). ,E s setqa uhdeao n hy a dlnae bgtuirlaeittraarddao oe nydt erde i lsbuuaicdneodd aeesrn l( oIc néeSlnuig lahlast E eterp l na esti D nrcsue seun partamento de cn tr at cional podríuerrocae dsp ecldi óceonlin ndsceuu m a Eoes sdttaead rc ooc cadameí nbEaiEa yn.U dpUou..e aAndtseví, i hrstaeicóñi aadl óÁe sflrdaie cc a2014 que el fenómeno Colombia y Perú (Uec.San.rc giSaatlmaetsee n oDtopesep raaaréntrmdeooe sn etd,n e 2s0lda1e 4 fP,r eoprnpút. e1yr1 oB yno vElieuvrrisaoi ópyna , e dul ena rBaruraamigsioeln edtnoe Dihnaet pefraanrlltaamcdieoonn tsa,i ls2izt0ea1mc4ióá, tnpi c.1ac3reciente de las Bacrim col ao3 m-t1br1iipa4an)r.a tsSi tea (rUed.feSi r. iBóSr ataas tlieal, cEtraEar.tgUaaUdmo., seÁ nyftr oiccsoa in lOevgceacnilideoses n di mn1te)en y a la pesdertn eea sceein op nac rauelmseupnltiar esvuisd eonbcia qís ligac uioen reess aaltdaq quuirei dVaesn eeznu elolas srees hpaenc teole av laadso B, apcorrim lo, qstuua eal reyrl a EMiugirono iespntae e r( Uhs a.Sac.ni aSt itedalrt eCogaarisb, ei mOprileicl narcotrá n atnadl, oA melé ariucma eCnetnot rdael, plau ndteoc idseió ens cdael aemnifernentot adrelal sc omnfeldicitaon, taieou bndo esm iD lbeafase f niDrdcso ea p yaa nsruut mncaceipónt, eos aéreoas ac, i 2d0a14, p.320). Con FARC pasan a l mlao e dqd uidaeed hsouascp devida civilo r dañ .e n 2e0 u1n6 o pEDdr l a eeetpes u depaa ment certnrtta cia amdmoee n oat dc, t2e Veni 0vla1 e 5nezuela osd , epe psct. aa3rd1toe8 c sl oems oy ntos colombian-o 3sd1 e9d ) p,B ahíaascc driieemn td rcáoon plsouitmeonb ptieoandarísa estar relacionado con la Vichada (Prieto, 2013, pp. 187e-Z 1uL8la8ia ),G. uEAanpj iurVraee, n Neyzo urT ttameáelac h en ese país (U.S. dbiriéan yc onen Blarazasinl. Sceo lneS sta lhotaes ttrrreaalatfioccisao ncno , taenns edclo ocnma rlitonesilc damnee oSxsii nc(aaPnlrooiae dt, oelo, Ss2i 0nd1ae3l oM, api cpyh . lo1oa8sc 7Zá-en1t,8 ae8sl,) m.c aBi eLe onSantandertestl r aRsa sLtorso jU ro,rs a Abtreauca y Las Águilas Negras y Los Gaitanistas estarían intimidaannddaods ea lc oGlamosl ofpo Lo yob sla enlñgdoursní aosnes vcFoeFnn.AterAzoo. vlcaeonrlsaoisam (dbEiipla lUnoanmsiversal, 2012). Incluso, se d Paisas, Maduro con respectoá t raiec claah e apnzrtaerresoe Cnno cleioanm dbuein al a ysp VrÁiengncue esató a principios de 20a1c7io unneas ddees pNlaozratem iednet oS adnet acnadmerp eys ineols hneacchioon adlee s qhu iipzlauiose Nlalae psg orqraqusu eeejna lsa Cdaenl cpilrleersíia ye e den lates Aefgeecnticviaam dee nlat eO NseU d peasrpal alozsa rRoenfu dgeiasddoe se (lA cconrurre)g cimaocmiieapn sretoasbseó qhpuabto de Laaeís el d r3. í0aFn0i n epaacoclalmou rt mse aamd Gabarra hnabt e ieao nteo sta,n oelas l l 2e8s t| aEddoua rvdeon Pastrana Buelvas y Diego Vera Piñeros a (Euln Eqsupee ncota s edezo oersl, at2na0bo1l e7dc)ei. óZ sui leiar apnr (enseuon)t apmareanmteil ihtaorsetsig ua dorogsa pnoizra cbiaonndeass c rairmminadalaess, (EypEq ua nRrtretanaeua PnAC) cmqoiunlieet tao—r, isqemul eoE —ojés rtceciniltado r eíRna teprvreoe lsuu no son departamentose n ciao n ctan a Casanare, el Meltniamc iya ba aernniod e al P opular Antít rGoufeasv icM cr aoren itme aB, ir nGaauslia l,ve oima itreeerr,g rVeoinrctihseat ady Colombiano (InSight Crime, 2014b). El grupo controlaría pa pera dentro a duyen C laarssea drneuadcreteos, MVcoeecntaae zyyu lceoolsac aLyíi nbBaer raptsaridol ocyer seoaspd deare,a Vq eiucneh adlado asv (efIanncdSceiigo ahn tee Csx rpriio crrotetna ddGeou rlaaei snp ríaao dyu lcuceiógno dceo nb aBsrea dsiel E n Paraguay, se presume la c m vaeles en su tnroamvébsr ed:e erle Bdleosq eune cPoalroamgubaiaynoo ys tUralifsiceas nPteeñs ablroassai,l eCoñanorelsox, isaó dRneo menátsr ee nla 2s0 F , A2R0C1412 fue, bel) . nfreexcouse ncocina llaab coarpattuorraio ds en Bras ron e colombili a(nEol sT yie lmdar pdígoeu,s et2rz0u 1yc 2cWi)ó. anEl tnde erB loLale E ócjénarp, ctqiutuoria eddneoelss Patuellneí bílaolnos d caer geallmose natotrsi bteuridmoisn aan dheo msebrr tersa ndsefo rlas FARC como en C biovociraha,a se reporta con De 2015 en adelante, los golpes a lamsa Bdoacs reimn B yr alsaisl ( tbo “Porfiiection,a 2s0 d1 ar3mio, bps,a. 1a, 9lgc2uu)ny. ooss Cnveaocrloicnmootbrsá,i afpi cecoroontinuaron, así como la cooperación interpolicial con e cloosb rpoa”í seens (anMlúgcculDneeoorssm , dlooest ot l íh dealn a duemjaednot op ode los cultivos y la persistencia de las ganancias del producto. ,p e2 er0ra1ecs4io ,d nepe lspa .sh8 aB-9c rai calor oi mmtr eoonsp otpasa rdíosoness p isonurterpretaciones de evolución. Para ), manteniendo r ada emCsceoerloincmtarnbaoliiasz aycr o dyme e oCx teenertnnrcaollaaizvmaeér rsdiuceasl dPara osaopeb alrraee cP tros, esp estruc tteuo orrd leiao cnss í a d lal eo Nceiamcialmes ecsiaol adnbeaoll n te a pnmae esmr cdeaedtectadas o d artir iloaa. d Pco sd ed ue n2 i0n1fo6r, mlaes dFivAuRlgCa desot aproíra nla vinotlveileignednoc iaa (AEldl Eanspa eecstatadroíar,n 2 0d1o6m)i.n Lao nusdn for 6e 0en%lt en sd aaedr eael nllaaa sP deoonlim c1íé8a, las FARC habría ganado control frentes 1, 7, 10, 16, 27, 40, 43 ye 2Ag9oc,ca 6ico,i o 8e , nM6 0eN,d a3 s dt0ie,c p5ariñoa , rdominando 7 ina c7,o Cy taa lmua cecaon,l tuoVmsa yntrolaríanl nlee a9l 83my m mó dveui nllaChoic s erca cDdóa i ,p 1i2o o n leioe 2sl hGy au5ra8ív s a idnao rlome ,p iMnraoerptíaiao,n Ve eincl hCBaaadqjaou, e CGtaáuu ayci Pan uíAat,nu Atmiroaaqyuuoce,a ñy yo f ,iV nCaaóulrmpdéeosnb, taleo,, sSl oufsrr e fdrneetne Bste o1slí5 v1, a83r, 2,3 N,3 6o, 33r t6y, 458 n e d7e 2cSoa0on1pt6a Lna dpoelítica e)r. aLcair ó imny dpl aonsti dpraogsas deele lmose ndoteas fr Coonlotmerbiia: avances, retrocesos y oportunidades de cooperación… | 29 ilegales y el papel que stcmeinóodnvr idálinez all zado orsse has d ifdso a ier cia V d mleanasc Fru eAnrRaezuias dCle p e de los factores que determinarán el futuro del neal n alc agrcrl ta a y Paoutp da e rsoáu fisint n ci ntau emsou erc lgi á nó A nc( uEdele rE ldosops eFccuintaadl,o lra, eenl tpea, ísso. n alglutinvooss L4a. Spirteusaecnicóian cde la cooperación antidrogas de Colombia con Brasil, Perú y tr Ecuador pneaiprrocleo sstor abfrfrioecn attnoetdre oasms yps rBuoarbacarmidmear idccoeal noloamss ,c asremilitar y gubeor nenam Veennteazlu edleal, e bian t eoslsue sem nma npe axíaisc ealsan ocpos rmeenos e CBnorclaioasm ile,b nPia e aryuú em yne Blnaotsol i dvdioaes, lddoeesps tcaiurnltataidmvooessn pitlroeisgn acclioeplsao lmdmebel inpataneío sas ( CqUeuNne vn e edcnion ncood nea hnadnin lole. gVadenoe az upeelnae tcroalri nedna l acso ens fesreaiss Vobesnteaznuteel,a e, l cpornetdraominando ODC, 20 bando de galaso ltimrnoaaa rymi hpéurr j1uic5na)t . oyE url enpparro bedsenana aujact tpoar ndo epm oeersnctoioóssn cd useellt id1ve2os%sv ís aod nea uadneam fráosn dteerla t rcarsítpicaas.o de organizaciones c ordimucitn(oaLsla esosup bciosnilidooimna.dbcooiasmn d.acesos, ,d lae 2 Vh0ae1nn5 ev)z.u ueeNlltaoo, EaLlacgusu anfdroaoscr t)up, raoaítssre ogss e popreofliíetriceans shoalnu cliiomnietasd soo lbae rcaonoapse r(aVceiónne zeunetre vecinos, ya que a( pu.teój.n Colombia, la, y parcialmente A conotminausa cdieósnd, e oP plesea tr acúno, opPpoaerndestacr aainmctióáe nny ss iufPibcaarrera ggsiuuoan cyao)l o(ypp e.oerjta.r cBoirsóa nis mial npytu Bildsoraloinvg iamas) e. c doind aEsE m.UáUs. Colombia y sus vecinos Brasainl, Ploesrú h ye Echcuoas ddoer. la cooperación reciente entre 4Ppoa.1rr.t e eC ldo etoe plmoesor rrao cdlieóes n dq eeun est erlgoeus Cr ioEdlsaotdam ddbia y BColombia, usando el Plan Colomboieas B, pUraanrsiadi rlao sil eesnn t drAaemr Aeénrmi cléaar Aidcmeal a(SzEuoErn .UpiaoU, da.)ru ína explicarse d1im2emp5)iad. reEc saq uusuen se den muestras de cooperación en la frontera (Da Sil uvqtaiu,l i2ez 0aer1sao2n ,n poa. ph aocteenr cviaasl eerx az tos o enu ferta de cooperación creciente, pero con cierta distancia. Brasil La frontera de rBn as adpse rc ioonpmfliuaose EncEcoian (vAicmciéorniceas dferle Snuter) pa olro rsa zporninecsi gpeioosp oqlíutiec agsu yí apna raa lo cual desafía elr caosinl con sus . U1U0 .v (eGcrianboesn tdieonreff, 2010, p.159). trol territorial, porque ah uí ncua eenxttae naspieónna dse c coans ui 1n6o.s8 1836. 0k0m0, 3a0g e| Eduardo Pastrana BuelvayF upenorztrea s sA udéser ePcaoo nl(iCdcoíiacl oiForeder s ay lD yi e3go0 .V0e0ra0 P hiñoemrobs res de apoyo entre Marina, Ejército y vmcoaamrniapdbaalrteatsird ipooo sdl)íe t yilca a lfasr so( n np A ceto Bs Coernr s, e2s l 0vá1t aet jaceonmmtep 4i) osl c o .a ,As ,llge oa vlaiv ifrr una gzfroaánlftaia opc n otre rdaé cea dadsee d hveaosnalu das stn rrrt a oua r d“dde espaldas uno al otro” lnloc uaa d bddieno ac e cou ion mp eeonrnatiectoinórdnei amdri.e e Lnloatoss FDtaAelalR dlCao,do colombiano, han tenido presencia los frentes 1, 16 y a omnaalz. ónico de las acpalrgleiusenunom rtereas fuyinc maan imtneeasry odoser qppurreeec sauecnrtsoretes informes afirman quc úeiaa en e sfs,u tnaeatraralc dó(eRti eclaos tslr eeyyp ,a omr,m i2ea0ns0t, r3aa,d spe dpme.3ál 7sl a4dd-e3o 7c bultivadores, casos d n el estado brasileño de Amazonas h 5ra)a.y sE “ilmpeuñpnoet rosoes, pcoipouredqraaudceei esM” at(rnhaaotats pdoet sp) eor sdoen ianss e(geuxrpildad, ps con otació onr qsueex uhaal )r eegnis t2r0a1d2o u(nC aawltloe yn,ú m20e1r4o) d ye L a Amaozonnesia n omasr ac(yaoo t1rra. 1tfa0ics6aa k dme dheo mLeictiicdiiao su ehno real ym muneddoia y e nen a vBiróans)i le, sy ucnean tdreo ldaes eBlr caosnil:t rVaabuapnéd sbo, r Gdaeus iaaleirnñmíaaa y nltessy, Amomsu nt . arziecosino danese,ps ta yire tenaxempne rnuttoas colomdPeeld rreíora A, mEla Ezonncaans:t oManaos, San Antonio s fluvia y Puerto Asís (UNODdlCoe,s iI2vs0oa0,s ,6B s,e opnb.jre ble itsao nydo oas é eqrneu laeas sl i avmpetirtatasine pn catoernas ( a UpNarOicDióCn, 2 d0e0 a6e, rpopp. i3s9ta-4s 0c)la. ndestinas en Guainía, Vaupé 3as9m, -Vi4ni0c )hC. aoEdnsas tfyar neActm,u Leaneztotienc ialaas, cAeunuetnrn eat alsa íd,s e lFa uu fnerraoz npatrsei oArarri mzparacedisóaesnn cdtoael oulamnsa be ibsatanrjaaast ie yng tensidad en la cohacia otras zonas (Cabrera, 2012, p.1gia2rsu) .mp oEilsni tatarrrmee sa Cddooelslo Ei nlseftrgaoadnloets ay,c ldioóe cn lu aaasrl mFdAaaRrdmbia y Brasil, loíC aa s pd te eúrpbraleirscttoarsme, lecoon cntuo alsa l llicomasp íhtirtaaoclfe,e psp ortocieacnl ipevrnee ssb aea njac iad eensstiadtaadl yp obbaljaac cioonbaelrParadójicamente, hay una mejora ggernueproals ilegales (Cabrera, , t2ue0src1aa 2es, anp .cs1oe1nr)ve. ixciióons midneic slrame mmo aeyntioteorm pdpaeorl tneue dnge o lcdoieost cerioro de la de TLeticia (Colombia) y Mdaaernlg anaoamsr ce(onBttroráasfs ieiclso) P, deaer u danbe aalt aci niusgidatua dapc oaiór l nal aod terr aeL. leEotcli capilaaizí, sap coeiróriong eanel Pclaoesnr úvF eu(rPetaridzrakosi en nAso runmn, a2cd0oa1rsr4 e)cd.o oAlrou msnignificativo par úa, ya que la conexión Iquitos (Perú), qbuiaen saes d ye sEmEa.UntUe t ravés.ll oóhs ea clc uic latda ri1vt eeal 9l9d d r 7o íe,r o eL A lase ty mi cpairazo opdnouarc spt,o arsreetes dhdea s autoridades dee maTjauiba Ltai políesmteb nrdgoeas ticcrae antidrogas de Colo ac uceeonnlot amqsu beeia nlnator ees le(oPv mabdiaa: avances, retrocesos y oportunidades de cooperación… | 31 colombianos acabaron allí rcagoraknn itzaascai odnee sh o (Parkinson, 2014). i nusno ng, r2u0p1o4 micidios de su ciuda t)rc.a oAfnic ofaicnnidtaeloes sc qodumee o 2 0ti“1elo3ns,e dnlo ose beneftderecetc ievs uoa Amaringosss l ” L dmoei sc rlaroísto rsáF fAdiceRo los Llanos Orientalecolombiano—C y t—yráfico de armamen st od pe rCoocelodmenbtiea dseo Vn eunteilziuzaedlao ys Bcroamsiol prourt apsa rdtee Oolabp cleiugraaólç eaõlle GGso odbbeii eeSrrn heola dsEtejaé D rlcialim tofai r dame l aaL nidbzeaelrr alacaci óuonperdo final de paz con el Gobierno la Câmara Temáentgiocu adr el estado de Amazonas e cNrraaeccóii óoennn a F2lr 0(o1En2lt eeTilir Ceame Snpetogrou, r2Ian0,t 1ed5gearn)at.dr Eoo s ddtoee edpmae rrbaea arrelcepasoc, ircotoannre suc rn(iG maodin adneç Sae Rguegraionnçaal P, eúlb Gliacbai,n qeutee idnec lGueyset dãoo sI nlítneegarsa ddae Memuenricgiepve n acli ya S ão Gabriel da Cachoic airlonensoa ydl un cuerpo de buzos para mejorar los controles a las En Brasil, en 2013, see cira (G odo eAv 1mer1an mzoo idnlloao snA, em2s0 ap1za2or)a. Sllee ginavri rat oiót rcoesr cmau dnei c3i.p5i omsi, lcloonmeos 2P0ol1ic3í:a Á Fgeadtae rVaIlI c (oBnr aasyiul,r dCeaoa lironomfno br1mi9 nas, 2012). Department, 2014, pp.113-114).a Ná, p Ptuieestos de cBr o corabú ds)te ya EnTtEre.aU, p oUén.z,t rol de frontera nuevlas ciuoas pIaIadIc o(iBds raeadnse idsl o yins P soetpirtúeur)ca ( ocUsio. Spn.a eSrstaa d la ionales dteee S cMA t am aasil no alcanzan para detener los flujos ilegales a través de sus fronteras (U.S. lo arcn taez oDneg a ps)a rptmarean tc,a r2g0a1m5e, npto. s1 1d7es).d eA dCeomloáms,b iea uaaamol sde anyrt íoasB c eauléeérnmeto as pd doeed usrdníaea Breeosaltidavari ap tdyai cPsimeórniún g u(eUyoe.Sgn.r dSáo l , yu msPoiee rndúte rh aarsuc itas fluviales (río ftiactae dDeelp feanrtómme caern eltoc, e2s 0pno. e1 ul4 e, rupts.o1os1 4dd)ee, HEAngoe n2nd0cu1ira4a ,sA B cnrotanids eirllo logabanj zedótei v laoE dEOe.pU deUre.as, cmliaóa nnF tuVeeelarrrza aun neAoaé, r rleaed ac duCeao nll aocromcnobttióar áncfoaic noy e yll alaa pvPaoodyliooc íede la Bscoursaaptsrieloc, Ven an t dree 2014). h Eas qtauedzeou esen la (e Msyta aHt oro endGd rpuoursadssoo. , tBeSrnãaeosr i lPp eaamurtliiotc,ii ópM a4ci8nió aónsr ldGaesen rFeaAsisR jCuy d (iGAclimoablaeozsov dniseaions)nt r.coyo dmsee, d(Nceoos ndetser o2sol0 rf1rp1or,ne ctnoedmreizono tp edi leea nrlaeto sPn docelei cslaí ae s leF énfasis de BraCortinhas, 2013, pp.32-33). Las geoudpreeirdraaalc)d i yofr nloaen sEt es s Árt irilgza ia aate t ad egenial l la sonNa da Oocpeni bo erracanabas cli iezld óeae nñ FoCr e(oCntidas npotose ntreaalr e y as l 3M2i |n Eidsutearrdioo Pastrana Buelvas y Diaprrmevaednaisr , y c dhoean ctDeronelf aeprna srya y el m egoa nVderoa Pdieñel rEoss tado M prioridad a la integrate c irdóenepl r sPiumlarianrm Eeeslrt irccartiémgeicno doreg Fa arnyoioznrat deCrooa nsjunto de las fuerzas sLeag furroindtaedr ap acoralo lmasb po-obbrlaasciiloenñeas h dae s liadsoa fnoraob njcetoteonr a dpse o( mlMítoiucngaigsta oshro t crdaieon es2cn0oa1nc1óio,m nqiauclea syb yud sdcaaer VE xI,i sVtIeIn y dVeII 2I d4 ea Á 2g8a tpa (RESDAL, 2014, p.156). e yo Deinn ilza,s 2v0e1rs3i,o pn.e1s6 )I., yPve accroiinn Co aCsco dhlel estado dede entre 2oo0me iybr ai8a,0 Y( sa8ou)l;rd ee e atn Al ometsoatzneo eê, Queúrn s af dos cadalatri simji, o yyo s Cd cpara pueacssutoaí, c sla r eolt ne uno. No oons pacu úgnmetroe ssr uods ftivos e nee n L ro lo leo nt st silc eras con sus países acceso y de comunicaciones y limitac í lmiíami, tVietisel,sa c cBoonint te ePfneeccrtúoiu v(or7ts), femrsoetnadbtiecleirncaai esnn od yos oclooot mrcooissn io Cninoessluo mmmobixsiat a ss( Gina1on.g,t l ooióbbnos t.cadonemtle ,,a tbi2ean0ste1en3c )ipm. reieBcnartaroise idld aed h aadl iem vveíeannsti oddsoe, LVaesn eczouineclaid (eFnlecimase sS ay Radseck iaddreomgaá sy, coopne rBaotilvivoisa , bEiclautaedroalre, sP eernú lya ccooonpsterruacctiióvna se nq ume úelntni pteols d-Loublla , 2y 0S1a2n, p.218). haya alcanzado el nive e gobiela forma distinta de conllce qesub teier m blouasss ca, asloun n.c trounsao-lR ndooeu ssÁsiglevnfafi rfhioca anU qrimuibepe lp iyca arhada on rbeelanceiofincieasd mo álas einstaesr npaocsiiobnilaidliazdaecisó. nE nd lea dsuipsl opmroa bcilae Ltcoaossl prioridamas od mein sbteieagrnunaro,i d dleaassd g éreleiogtegiosr náhfics de seguraaildn t aaisme ndbdiovese países se recursos del Senado estadounidense, recuperar asimetría interna pdar yop claeu nrr aga elinmteitsa yr penp .7s5u- 7fa7v)o, ra vee cideesn etsipfiecararsned oc ornec ivbailro ure ra ns t rya tpor dácet “icaalisa ddoe eEsEtr.aUtUé.g i(cBoo”r. gdEiant,i dcmoai pdutanadar qsauuusteo npdoeemnbísiaas dtdores de geopolítica han influenc 2007, hasta llegara e adfe eln alda e asrcestgueu adrliiedd aaaddm, nbeaincc iioosnune aEsl, s eytxr dateetér ligaoi arA ieamsd, aoc mucho en la conc eBp Naczoioonnntiraaol, lcadorems eDo y ee fsedpseaas ca(iro2r 0o“0vlla rcaciísóoinl”, c“ poontceenbcirias er ecomo zona vital para consolidarse como “potencia ambient 8aalr)”,s eya, EEConnm tecinutdéa nidmteoi e Fa g iloan caol”o spuerraamericana (Ranucci, 2014, pp.4-5). nrtoon steorbar ee nC o2co0ipó0en2r .a bAciilló aantñe oeran sl iDgceuofinee nnCstoeal ,o tlimae nbpeira el,up dgaaerars cteaiólc naM dela creacióntrabajo bilateral para la represión del crimen y el terrorismome yuo nrlaá gnprduruipmm ddeel creriumneiónn o erngtarnei zlaasd oc atbreaznassn adcei olansa lf.u Eenrz 2as0 0a4rm, saed caesl edber aam lab opsr iEmsetarda orse ucon o d niótrnae dre eael BEinteli Lgae políticnratesinl,d iCnmociileaon ae annttrider ofguaes rdzea Cso laoémrbiam ea :s a vya nlace sf,i rremtraoc edseo s uyn o psoertguuninddadoe sM dee cmooopreárancdióunm… |d 3e3 E Cono 2p0e0r8ac, isóen f tPobo ilapi cayira alP BeCirolúamt. ebEant ir2 0A0c5ti, vside afdirems óIl eugna letesr ceirmó un acuerrdaol (dPea isnttrearncaa my Vbieor ae,n 2 d0e1f5e, p en.r1 8lMose mríoorsá ncodmumun esos bdree plorsi mmeerma oRreaunndioósn dTe reipnatretnitdai m(iCeonltoom ebnia l, a Berraas iSl,a nPteorsnú.s )Ea ,sp p 6e)r. o se es vfaigilancia ea raañ oc osoe bricació pe cporeancrvi foieccnóó ellnaa cp(Praearasadt rcaar neeaanr nd euy n leaal f trzrooánnfitace ord aiel ye r gséae firmaron un cuarto memorándum para combatir la coordinac i óy2n 0 V0de9er aa,p lo2tor0 1Ln5uiv,l eap gl.e1ims8 6den)e. armas, municiones y explosivos y un acuerdo Policía Nacional de Colombl i,a y a ymU larp i bterritorialiLa Comis l ieósnp eBciilaalt epraarl aC Loelotimciba iay- BTraabsaitli nfugea cdoem coboaptee raal cciróinm peanr oar egla innitzeardcoam trbaPinoo feil ciapcídaaar Fa eeindn ecoreatnrl otdi vema Brer maeslo ilrd áfiinármdlougamoro . npE ounlní t 2iac0cou1 e0yr, dlloaa Cl2a0osm0 3pis oyibó rlnae cedisoetnr Vecind de experiencias y cooperación técnica en el formalizar anuuecast lumvreeacnd aad een I 2n0te1g2r apcairósann i amfcuipeou nclasrale r(aP deaal s dteernana y Vera, 2015, p.186). La cabo la IX Reunión deitn leaa s lCa o (rLmeeuitsniicióióann M yd iexT tsaaeb gsaoutbrinirdgeaa Dd).r ToErgsi spe a1 ar 983 rmrtoiitlslm op oseroa. Eo nca 2iñ oaecctounalóizmaidcao edne ceonn 2tr0a1 el n 0 1 ea rincoclturáyfói ceol. as para conjun o1,t a1sr,e es esaf cullueeervrzódo aas cFVerelorenab,t re2ór0 il1zao5 sX, pXc.oI1Vn8 6Ce)ol. nf ifne r LPealn aCcnoi misión Binacional Fronterizade deaBm dinaera lccaai orC nomamle jidoseiró lnSae Mgfruioxrnitdatea drdae FcIrn o(sCnpOteecMrciBizóaInF. REdOneN l2o)0 se creó ompartida (Past sr1 aH2ni, atos yes rP(oeeafrilociiz asalad)l oidesen e drneo ls adu Aeltlma mdaoarco político de la cooperación, no hay un balance claro Ey ne nla l acso ooppeerraacciióonn eisn zÁso, nsioab erne ltao Odpo ecroançãsiod Ceroabnrda oI (l2os0 0tr5e)s, IeItegraptoal i(cPiaals, tsrea ndae syt aVcear ala, 2c0a1p5tu, rpa.1 d8e7 c).a j(e2r0ci0c7io) sy bIIiIla (t2e0r0al9e)s, d“Fee rrnedanesd iqnuheo ”o epne rGauna einnítar ee na m20b0o1s , pdaeí sael pos del narcotráfico q2Sãu0oe1 0Pa aotu idelone, d “deMe al“orCqsh uuictpuoersts”ao ”es n e ndB eoM aaC Vnoiamsotaasn eednno 2200 sia.0 sP8 “o, erdl eeC j“ueFrmeal”pi pldoee,” lleaan sd FReAtíeoRn dCce ieó Jnna n2de0ei0 ra5ol ieeanns ialangsse tngauclaieacrsiro idnlleea sisn ytce oblilagonemndbcaiisaa n aparomsl iac(diPaaals sd tceroa alnoma 14. También hay personal brasileño mbboy Ju isa Vp n nea grísalae, as ys ( 2 la a o0n n s1a ti c5li n u,z aapratnr. c1 óticol8a ps7 )c o.o snA) esxaimilooinjarincipalessem dso g ore s u,n ptl e oar ness 3c4r | EdCp.o1imm87ain uaardo Pastrann).d loes d dae CBarpa a sBiul:e lvas y Diego Verital e(lP CCoCm) ayn dToe rV ae Primñeerocer Col s mhoa (nCdV o ) ,P Aumroig (oPsa dsotrsa Anma iyg oVse, rPar,i m20e1ir5o, MAtr apannrisannocasic p(iiBoornsaa dsleiels )2, p0iad1re7a, los ministros de DAmazonas”, del ladon rtbiefraicafaisrnimldeañor oc s,o ucn oleunxc ihoean e effrseo nensntaat rdl ebe ieanlma PcbCiooCsn, apelal c íCsoeVns se reunieron en cPoumntpilrloemroest”i,e droeln lado colombiano (MDlN “, c2la0n1 7dae)l. EGno lefos”e, m“loiss t yrPa e“ las amenazas optimizar recurso mo lelaus scfoaesmn”a irlyiia o “,d loseesl objetivos de la COMs a BydI FeeRsstaOarNbrlo e(lMclaeDrr Nru,e n2s u0l1pt7aladan)o .s o ap ecroarttiov op laaznou aeln beiln macaiorcnoa ld ep aloras 4Ltra.a2sd. iCcdioiononápamelmircaeacnsi tóedn ef le uncidotroaesp .Ce Proaolcodimróínab ieaasn ty Perútales como su posición como países dtaeibd clrueoga s entre ambos países han sido lmaag eecnnoticeni acrsied pye rnceucsieiavr poid oyes o pdlróeog shiecibag uipcririodensaiidsdt edan,e c eEisaEtlr .UAat cleteigrvisoaes, gqdoueb eii enlrtonesno ssaa pd rceoo exonipmfeoarqnau cesió ipmnr iicnlioctnuip dlaealss- Pltoroásl fíietcisocfa uy e( r2ez+lo 2ts)e crqrouonerji usrnmetúoons. e Ay ad lea coordinació Ulna.n yc Gomnaortrcdaíea l-foeÁsnl vódame economía abierta. En venido desarrollando otrosl oimnssá Mtsr uidnmeisle tMnroteosc sad enesi sDpmeecfoeí fnidcseoa s Cd doeen ro Uri asemunlobtaso byceo Cmsoeo notadso sp apíoso f aecli lnitaarrcoon- N amihas r er sdN, ionseva achkióa nny hcPoaroismtrade irlnaoa , (l2a0 C1o1m), ias idóestacar: rs,a elivdaalu daer yÁ slnvu apBreoirn vaUicsriaiobrn elaa l deimpulsar jornadas cívicas bina ecsnieo gn2u 0rS1iedgaudr firdoandt Fronteriza, cuya función es afruomnteenrtiazra sla, pinretesrecnacmiab diaer a minbfoorsm Eastcaiódanole 0ss osebenr s en su e con s b tae evnroeiczfióac. i Dcou easdtdereo slvuaes ic neipcsoi, obl oleagncr i2ao0nn0de7os oyre rNugaanmnióiisnhm,a osd,s o2 nd0de1 e1i n, stp.56). En 2010 y como President emer,re Sinazas transnacionales y ejércitos, aumentaere l liagll eecngocóoi rada, i enfaaecccuitóeunrad rdo eas n laucsao lmfmuoee rnzmtaese ejdojeer ra taocrn r i ct ieooss cfroonnvtoecróiz ao sla ( qNuoivnatka cdíev iactaesr,r fiazcaijlei tcalra mar ioiln sa icn potemarrcbaai lnmaasbd jiooosr neeanndttarrees (rrNeeanolovizvaaakrr í yalo lNsa cadomemci hneadl sse,o s2tbi0rne1av1su ,y ep plo.5r o6dc)eu. arAma rfb ienas fuerzas aéreas y la detección de pistas definir los tiemippmoroso qmyu iicsnootnsa t hreeanuciidnaoi ólsan ds. Eeeg nlu ot la ocldoeanss td reoelll a m2s0,i e1glr5 Ga, tocoborio en zonas de frontera rsi dinasdt rinutmegernatlo dse s i nlea rsSn aforn oNtnoatsce reelegubsidiarioirosan sda cel op tmr idouocn,u erssóe, rabajo bilateLar política antidrogas de Colombia: avanc 2015). a l y actualizar las competencias e sd, ere tdroicchesao sC yo ompoirstiuónnid aBdiens adce icoonoapel r(aCciCónF…FA | A35, rtSreeaugtnuainró dnloo), s t eelam sGaursnu ctpooosm dode el o Tsdr egafrbeuanpjsooa s,B iilienlagctaoelrral de Defens(dNe oavramk as, el tráfico ilícito de poró desde y Namihas, 2011, p.57)d. Sroeg aarseg suy m aerelm ncatradi moqsue ceno a2l o0(m0G2Tb iBahDna)os,ts a,q eu2le t0 r0aád5fie cm(oc áiulsea grdtaael Tp reervcearleon, ceila G dreulp mo edcea Tnrisambaoj o2 B+2il.a ptrearndsión aimciopnoarlt aonrcgiaa npizoard loa psuuinne tra so e gunda reunión en Lima e te erctteaarmmcebbriiaaér n y “p baúurletenicmaiósa dprereáculcintniicaó n arn 2s ( 00 ”Ne pno r5va apl kap raar atr Aastaurn tteoms Paso lsiicmiailleasr e(Gs aT BloPs) d, qeul Ge TtuBvDo, cdoen átrrbao elle str eánfi clao ziloínciat od ed efr aornmtearsa, el o lsiecipaytli eeNsm,a msberi eht radaste, a 2r20o01n11 l4,o ,p s. d5to7enm-5da8es) . adSdeee lmrae áportaterrorismo, la minería ilegal, y la tala liulse cgdhaae l (C trMuaaAbraNtjo)ó,, lecosrste áat edemol Maesne dc 2aen 0ti0es1rmr, oopr edisremo A ocl,ot (oC aNnicviellle dríea Sdeeg Cuorildoamdb yia ,C 2o0o1p4e)r.a ción Judicial cmSoaunntetuoxaso (syN, Geolav trarckáí fayi,c Nlooa sdm ed armas, la cor ernulv ppocrcioaóbdnloe y m plaaos r mm puerndimdidieaarls a dc eov nelazcr see dtnar so2 gd002, el iohsa ps,a 2ís0e1s1 a, cpo.5r8d-a5r9o)n. Are fninoavlaers sdues 2 c0o1m0p, croonm liosso as y spe,r lceoossni d dcf eeiua lcinutozaasl Bsseein driespcuotritróía na efnin oatlreass tdree s 2re0u1n6i,o ndeosn ddeel mapercoabnaisrmono . eLla cPulaanr taO yp úerlt ntes Bin a imtivao v eArnsaiulóeansl cccooono aatrcpceai i ro o nal 201anlcaai ól dn(2e el0inn1 77,) ,i nyc sleu icdo en el Eje de Seguridad y Defensa del III Gabinete ntra la corrup cmcuiaóetnne cr(iCiaaa j ooumrdprometieron a avanzar en temas como cooperación Quinto, está la Ronda den cCi glilaceniraiílza ya dd deae Crtoerclaohsmonsa chiuomnaaln oy s lyu cchoao pceornactrióan l eans ldar lougcahsa, plarso pfuóesritzoa se sa rmmaandteans edre u anm bobunoevsnersa bia, 2016b). operacionales (Novak y Namiha spn, ai2v ceiones entre Altos Mandos Militares, cuyo ivnigteérscimama biyo údlet imofaic iraeleusn iyó ne, xpeenr í iela0 s n e1l s1dq,u , e iep nr .c5 elac lla9us)y .e iHonnadecosi a entre los altos mandos de Nacional de Recuperación de Persocniaasl yp aerna pvPaiesrritúte l sam paaclyaoonr eddaeac r2ioó0nn1 3dr ees em deadidas Amazónico Nacional (El Peruano, 2014). Hacia 2014a sree l ec naSl icsCutoelalmoma aliza ba bqdiueae VeClio glCiole rrní atu rlnoa seirean edlo s esgoulon sduop pearíasd coo pno mr alayso 2r 7in ctietracsa dmebl Pioe croún c oPne rlúas p Foure vrízaa dse A ersmte mec an adas dane iCmshmb c ii ioaa le, y36 | Eduardo 2B0os1loi4vbi)ra. e (p1a7s Paanstdraon al Bouse livnatse y Diego Vera Piñeros ), Argentina (1 r2c)a, mEEb.iUoUs . pye Vreunaenzouse lcao (n4 Bc/raus)i yl Fy raEncuciaad (o1r) ((C1C8F cF/AuA),, SEPersextutvope,en se encuentra ldreeu cn t oioópnfa i e, vco drciaeeclneiótbe el nrs ae dy Co xa isS e n tuens satu aCmoom, isRióenh aMbiilxittaac eiónn M, aCtoenritar odl e dDeels aTrrráoflilcoo A lItleícrinativo, D se to de otErVasID, Ay , slau sS UsNimAiTla, rleans U te npscias Sicotrópicas y sus Delitos Conexos. En la sexta octubre de 2016 se repdnoei dteinaedtmr edb erine Is ndttiete ul2icg0ieo0nn7ce, issa ec F oaimncoaorn ldó mejorar las condiciones permitió avanzar en el intre trCóc oallamo mnboibovi aed ne(a Ne yxo pvúealrktii emyn acN iraaesm cai iePhroaalsi ,c( Uí2aI 0NF1)a 1cd,i eopln .P6ael3 rd-ú6e,4l eP).ne trErúne, rianectdteiuvrcoccasim óyn bla ido e exd tleian iconifófeonrr tdmae aly cd ila de unión del mecanismo, que óerne cfin maanncdiear ad,e l ad rcoogoap y buenas prácticas para la Séptimo, a inicios de 2004, lohso c daen cdiollmeriensi od (eC a sen, rceaillc liedórenísa a jdurrdoicllioa la, letel rlnavaatidvoo , deel AAccutievrodso ( Ndeo vCaoko pye Nraacmióihn ambos e Colombia, 2016a). Combatir el Tráfico de a psAa,e r2ra0o l1na1a Prevención, Control y R peapírseessi ósnu sdcerli Lbaievraodno udne EMCosatntuetprroeialf a ddceieel nTDtreeássf aicryor o DIllleíocl iittAools td eeCrn oEanste ,vx peos.6 4C)o. mEsptreo amcuiv et eirddaos deen s ueml Ta raál fAiccou eIrlídcoit op adrae RDeeplirtoessi óCno dneelx Uoss o( y1 T99rá8f)i coy Ielílc i tu op,se fPa(r2cei0ve0ne2nte)c,si ó eynl SdAuescltu aeCnrocdnioas su emPnso i,cC ooRtoerphóeparbicaialcisitó aync i sóeunns, t(r1a9d7i9ci)ó n(C daen ccoilolepreíraa cdieó nC boilloamteb C rtoai oa nld ,a vens eS.fnu)i.so tC aponamcriaoa el Control, la Prevención y la Finalmente, cabe destacar un último tmidercoagnaiss mq s u pEeus tfeudpee fnaociteanrstees, yh aPys icuontraó plaircgaas laar raadnmcóin eisnt rsaecpiótine mSabnrteo ds.e S 2e0 t1ra4t ay dlleelv Gaa tbriense eten coBu ibnei rleacteureantemente se actualiza. eEnn tloar pnroim a ecruaa tvreor seijóens,, elonst rper leossi dqeunet eses Hdeusmtaaclaan y S acio paarnnatt reools na sp i nh ll,a dicnaaueiga M u u f g riinn urado du araioslentrs oe dls ,ed e i2 rl aná0lco1u t ga6 e ol. liSonestge augcrruiadela rydd coyos Do drefens de activos, la ceod rlianr uaII a pd r ye uAnsiuónn resente trabajo, los de y la minería ilegal, encoit óarne l ,a ol atlu t t c odhsraea tl F McrooAnnNttre, ars ieez lco onsm.a Erpcnro eotlrm ápefriticimoe,re oerln eje, sras mao ddea pliedrasdoensa dse, e Cl OtrTá,f irceos d a altetea ardrrr a omo err iuinsnms ttoóra, ate alc mulamiveapndltioor Plar obbioledmivae rMsiudnaddi,a sl ed em loatsi vDarroogna sa impulsar el dialogo internna c alias, la tala ilegal y solicitaron a sus respectivaso ipnnrasolt ittseuoccbciiroóenn ee asl pol La política antidrogas de Colombia: avances, retrocesos y oportunidades de cooperación… | 37 dEen R iceialaleciso an ientensificar su cooperación para la seguridadel segunds oE xetjeer, iosree sc odmelp Preorú, 30 de septiembre de 2 c0i1u4d)a.d ana (Ministerio aads epissaatrretrniroc ldilaoe l a p slloaassnt ce aondmiobuplent,a iddlaao d eeensx 2 pn0lao mtaectiieórno nr accoionn alal cdoen erxeicóunr infraestructural, el preaersat rula Inspección de la Fr1o tin3vt paesor,ar a m vPeiegicturar la driu loaa rdn ecoo l-anC joCulonomtmaimbsiióeann so tMes iexnlt aaríturales y la na (CO PMo eAPrEmmRaaIznFoe)nn, ataes dsseuegs ucIrnimitbeiigerr el “Acueproyectosna tdcoie,ó ynd feiF rrCdooonm tpeiasiróan l ad ime pVleecminednatadc ieó nI ndteel gPrlaacni ódne DCeosloarmroblolo-P deer ulaa nZao,n aa Perú, 30 de septies naarlrmoellnroit zefar, ”oc, nrejtueanrriotzono ua( nMl a conformación de una Comisión de De la segunda vmerbsrióen d, e r2e0a1li4z)a. iFnoinstdeor iBo indaec iRoenlaalc ipoanreas laE xetjeerciuocrieósn ddeel pAcorcéocsriótdanimn acoocsin óltnlra amd elaa da comcsi io“ngneoertsíaa e ani l gelago atfalro dna teerna coocntturbar lea edxet o2rs0i1ó5n, pcraobvee ndieensttea cdaer lolas crTeorcnaopjumencetinaosd A—amc,i aolzanó epnsli acdnoee ly aG cerilóu cnpo omde ac ”c,ei ola definición de la segunda fase del Plan de estándares internacionales d edp elra oA Omcrci n isn oel ads ecf roaodnnejutcenurtaaar s —s cuoisnn mctlrauary ceendo igóanni zFainciaónnc ideer ala Isn Ntearcnioacnoi lo nessn a jUua rlnr c í nodttirecáorfdsi icaco cl iaeosnn 4 ee0sl aOCcortgoivapnoesirz a(acMciióDónNn yp aerl aD leossa rErsotlalod oEsc oAnmóemriiccoan (oOsC (DOEE)A p) ay (GA r al ae nOfrrgeanntaizria decali ós F n(IO )p Nya Uraa) l ,olavado d llaea s Pedro Pabl pcporaómraxp imlrao amt eriers ocuoe Kr, au2 c0yz1 yú5nlbtsi)km. iA,a y f ivJnueaarlsnei sóM nda end euenle elm rSoea dcnaetno 2sis0, ms1e7o ,r, eerlue nnauifeierrvmoona p nerdne sAidreeqnuteip pae (rPuearnúo), C s a omo sucedne ióenn nt e enriores y elaborando un nuevo Plan de oA cmcuiócnh ohsa dceia lolas rheescuhlotasd doisp loopmeártaicceiolo cCaolsn daseleo o mdbe iala. sla esne glu ocrsoi doúapldtei,mr apoceisró ona ñtacoomsn.p CoBacroba srhíiala, ycd on extradición del peruano Gerson Aldair Gálvez, alias “Caracouelsn”t Pbearlaún acbeu onfdicainal ldoes bipniontrea lcipgioaerte de la Policía colombiana, producto de una o ,a pecnear rma claaiyó onc a dpeste 2uc0rra1e t6ya, oplípdaíeesrrea dsb,e nnfuaceli a c(aMyp DutuNnra,a d2oo0p16b). En octubre de 2015, producto de labores de finales a du ean sao2 rc0ei1add4 ta,r mafrseunnta ecerinoa cnCiaóolnl do mec onbmaiarb ciNontéarsdátafoi creo Jn oyts rléea vAFavudaeolr odzsea, s Armadas de ambos ote dceo nl aeblo “rCelsa nb iÚnasucigoan” d alias “Neg alees Caoplooymaabdciaatsi v (oMpsoD erN nl ,ae ro2l P 0M De1r5 oúac h)q.o”, EA, l uaAes a38u |t oErduidaraddoe Psa sdtrea na Buelvas y Diego Vera Piñeros G ordo”, señaladoC doelo lmavbaidao edxet raacdtiivtaorso (nM aD NP,e 2r0ú1 a4 )R. o dolfo Orellana, alias “El 4Lrea.3c ef. rpCotonootrepar eadr ead dceie óCsnopl leoanzmatbmrieai eC cnootlono mfEocrbuziaaadd yoo Ecdos departamentos colombianos que mr d eáe usss a dcd deeou Cs r ltpio voloobsml ailbdeiaga a.y lAe puso nrrqeopusreae ,cs oye lnientsad nlaa — mayor dtdreealn tsoftoarlm naanc ioenna ln en el cas co n2 5lo%s ob arcótic Branstssaiildn, atLedo, shs eRis astsóatbrrieoc ajqo udse ey a cLduoelt o smi v so o csdo ienlí cNditaeorssitñ idnoe oly l aa2 d0Eo%E e. UceuUna . teo l rydi aesn ePo u m(tUuaNmnOtaiDeynoCe—, 2u 0estos se Brasil ás de usar a Colombia y Venezuela como pu n1ea5n )tb.e aNsj oaa cedocóomlanoro, myla íPa d eerecúvu a(alEutola Urabe rComercio, 2015 ñ)o. sR uescaienn a Ecuador para contactar carteles de reacción al f cliiuaójnnoa d,d eselel c ophneasntro a sbcuaosnlcoidtmoad bdoiea nc teoomn yter nolatve ec,r odsnieadbsii cdyioó cna la volatilidad del La cooperación bilateral con Ecuador tamsdbeié Cno ltoiemnbei au nhaa ctira i e Edrcroeulasr idzea dfrao ndtee rlaa aUurnibqeu. e S adici aódno rd.i námica, fecroceulcoaumteobnritia sone complannoo cayo nlaoR c icidóa se splaesc iad es al Plan aCinfoajleeorlm enCbcioaira yr e limas cercneotpede EEn.a U n d Uoc ur .ic aa assn itóqenu el segundo gobierno de Álvaro diplomática por la salida nego ac ilaad Pao alílt cicoane dfnlei c Sltaoe e gs udu h rebil ub d rear oge icóehnna tzarone ddienel al ,e xsmpresidente diplomática que decretó entre principios de 2 i0n0t8er yn dofi Dcnoaellmoemso cdbreiáa tn2ico0a 1y, usasun pcdrraeíttsaiicróainos crbeootlmaolmbiaabcriidaóennao rslóo, gnpi oceral oante la “Operación Fénix”, mediante la cual los 0 l .a e Frfeuucept tiuvunoraas Al ídnegroesst udrea .l a s FARC cr,a dimnencpu adrmeslie oennntaoton nddceoe iasll emigaasin lm“isRtearnúotl ed Reee nDy eeefls e”tn,e sruarni, toJou rdaieno Melocasun aputroeirln iScaainpnoat lodeses, eCconootnep SCortene anto drIainmctieió sen nc.ot omP. ooP coPoresidente, se inauguraría una nueva y más prolífica etapa de Jeucsutaictoiar i(aCnIroJa) ,me pneo rrlia cl a r neaaj edmpeop clDooe,, rlaefusc hedrooossn H duseummpaaenrdánasd ocsoen traalg Cuonlaosm bdiiafi;c uunltaa daenst e dlae mcon “Operación Fénix”, y ill oenl egs oUbiSeDrn oco dmoeo s R eianffedaceetmlo sCn onizreargceaiaót invp,o osra dl eaotdeml nrgoalis f ao(nsCatIetDo l.H aE) n,C op2ro0tre1 3lIan tmerunearctieo nde un demanda an al de fumigaciones a no menos de 10 km de la fronátse rdae ( Mcoomlanp treo mlae Ct, eISrJa,s nept aoags a nrneedagoloi zc1ai5ó o, 2013). r L iDcnoesmstdiote a 2pu clai0 olítica an o 1nr1ae lasizceta e timdrpogas deivacieózna rdo Cno alo mpbrioad: uavane la Comciisr c peso, treetnroccieasloids ya dopeoión de Vecindas r tbuinliadtaedes dd (CV)r,a lle es cooperación… | 39 a sbiúgsnqifuiceadtaiv adse, aapbcruoaefsutecimconternnddcoi iózpa iaerrnn d ea t el o i cnditóeenr endeer gíala pZoorn paa rtdee deI nCteogloramcbióian, laF rionntetenrciizóan m(ZuItFu)a, deel sqiueete h cuobmo ieténs la f t a e ain cmilmtáee ictnaaarmz ablaio comercial y, sobre todo, la suscripción de un nuevo Comité de Asuntost riFcarococsni ó s ncc ooUmorpiubenere-aCsc,oi ócronren aes in(g Pusaieesgntrudaroni daaa sydí , fronteriza mediante la facilitar el flujo de vehícudteleor sitz roya sba aeqjruooe nq, auevnee ss2 e0e 1ne2tsrt, ead bpelaefiícnsiieeósr Vomenrá ase, nc2 o0llaa1 b2Co,V rp,a .1dci6eós)nt. a Edcne lo migratorias y a una hoja de ruta pa atr reael: Edveechu aíacmduobloro,s si n rptoeabríacsda , fortalecer las políticas Aunque tambiée poya oms,s b fqaiauc rri e lb e itta l retorno o n hubo uae s nrr es d a m pcirno eac dneatoontr doeivnm sa ieseninstttroeesn a ccuiaoto ndrsieud E a cdoelosm mbigiarnaotosr ir ersciuaa, dpoorr q(Cuaen Clcaoirlleloesmr íyab irdaee ps oColoritcloa aersf uyyg pdioaedlviocoisal vleeensr deqnuec ellí sinoalor ascue spotóli ceintu ldos d cea seoxsig einr lcoesr qtiufiec asde op ujuddieicriaa tl ean migrantes co iltomóm babi aiE, 2012). er acceso a la base d aecnu doaasdt, oolosr DBreiunlaraa nnea entre ambas policías nacionales (Cancillería de Colombia, 2012, p.7). B cideinsaaccri te el 2012 y 2013 ióoonnn aapllo Csleíot lihocama rbeeinuatn–rEiedc oua m , nboo ss ep aríesue rollada en 2015. Desaetdnao ccrói,n cecolo me ojoc nmsi, óep cloaanr iCsloVm qduebe idsoe aels tmabeljeocriaóm eiel nGtaob dinee tlae ppaoílsiceisa lsees h, alunc choamr pcroonmjuenttiadmo ea: mejo asiones en nte coern adtrre al aS see lgr ueClrOaid o al add e ey rm aD áeSsfa eannlttsooas ,n, esivniee enl.ld Eqolu Gleaa acbmuinaberotteas aBdreinm Ianacfsioo, renmxapal lc2oi0ós1inv5 oE ses ntya mdgaíassttoeiclriaina (a Cd, la minería il ciones entre cuerpos militares y al desarrollo y salud entre lBaes IS EepSgo)u,b srleaidgcaiuodinr eyg Dale, T, el narcotráfico, el tráfico de conjunto en los pasos de frontera (Chile ersse– aTll fieezjanenscaud,to ca jrroe eranlr Pa edlan Operativo Anual Puert imítrofes, refo la rCszo acmrív iietcéla Bms idonena aictipooornyeaool 2Lu0c1h5a o C eol nCtarram lean M-Pinueerrítao OIlespgainl ae)n, yz foinnaaslm deen ftreou, nfeijtñeeocr,ua tE(alCr a Cenal cPrimllaleenrl odía–e L dAaec cVCioióclntoo smroibbai raye, EeImnn be ) laal bse . u jerjoa dr yne aASdusaucsun mtdoebs í oFidsr,eo nnQttuiefiritcioza,o cCsióu, nleo nsdc age o ybc oiGelournmaoybsai qapunriool,sc uluercanhr aoCrna crscehgiu, irE asmvanp er zaaldnadso, erenefr uEsgociunaaaddso,o sr,s ,ae fsgaeucgiiurli rtaafarrc elialli taiancnctedegsoor a eacl il óarn eL tedoyer dnceoo lVodímcet bimciaoanloso msy beRniea sntoitsu cyió o nnla tar aad seliass pttelranazctaaiad dEcuador, y por últim ooa es , r40e f| oErdzuaarrdo Pastrana Buelvas y Diego Vera Piñeros 2co0l1o5m).b ia nlao sc oseonpteernacciiaódno se netnr ec ámrcienliesst eerciuosa todrei aJnuasst i(cCiaa nyc illlae rríae pdaet rCiaoclioómn bdiae, En febrero de yecon lm oelso q eauls ePu slnaetn or Ose c2po0err1da7at irsvoeon r A elanusun mairle íata pso ersColombia, 15 d em figratorios enB ienla cei qui jotean bda nlle t2ca0i dy1a últie Asu6sn, yeto n ms eea ls veeejñeza d el Gas Fronltaeer rSoiezng bine o ausv ra(id te B Cnaacdne sy i en Dnae ctfieeomnnsaaals,, mEreciuunnaeió en febrer cillería de paísedrsío ahr a iplnea grvaael n,r eliadf o oer bdzraeer r eloas de 2017). Asimismo, el extorsiót aeng aeyñn eodl a cs deocneu seeelsg tmuroriin deinastd rl aob i mClaoitnoeirrsadtlir npoaa ddreao rD2 0edfensa Vfrontera (MDN,1 e2 70S ye1 g7cuobrm ililegas ).d bAaamdti brd sleeal cfproaomsnóbt edareta, os e u a dblei cC maOroT 1d0o o mqauuilem a C e2on0lto ammnidbl oiian staueng uprniaecn idtóee sr efducee (MDN, 2017c). ie rlnaz atFe upmeoerrnz catoe Pm qúupberlio ecman tiprsaeor 2am0 ru1et5fuo yor z2ea0nr1 le6al TrCeoopndrvoimes neiirso t eoals d tmmráeifnicciaosnt irysa mtuisvooos sidleíec s ucomoapne raa ucinó nle gbaildaote drea lc opoaprae rparceióvne ndiefinido por el (1979), el Memorando de En r controlar y (eUCls aAonc cuyie llrTedrroáía fdi dceoe A CIsloiíslcotietmon bcdiiaae ,R sEe.fsc)tí itpteorn oddcieam psiuaersnatta olna sc Poiarbser veestupefacientes y psicotrópicas upefacientes y Su e sCntoaconiópcniea,r sCa ocPinóstinrco oJlut yrdó iRpceiiacplar (se1 s9(ió19n91 9)d,2e y)l Aaulnlg i ugrnueoapslo qrhuteee e . Ecuador, apc hod n yoe as l odri s aelu soss u t pt rlrtosoaartd idovo laos ss Da. c EnE aso Aun,a sol de coo loecsgt urcaborronent prdeaeración bilateral, con Ecuador no hay rseinsdpieccatdivaoss territorios a 25 personas so lc a eicip2 l tat0 uCOT, perod1ra6as,r aesunimt oeurxiltdt áaprand u dee e iacs dmi ód eenen Cteeon lyuo ncian por EmeEnb. isa rus yes APena fvciíinfica UU., Aéreaaar l ec coso d ce lodameí dCneoa l pohemarctbieaina C eyec nebtrar oana dumanséa rd irecea dl ay eErne la que operaban Bacrim de la Costa permitió int eb2ri0ac1ne5pa,st a urjnu anu tnoo p aev relahací ciAóurnlmo c onju Egn.UitóaUn . e (dnKeti reEen syAmkreemr, aa5ld ddaae sN o eacnctui oEbncrauel a dyde o F2ru 0pe1ar6zr)aa. aEtopnno eoyltoar daea sosta pddeeor aucconiciódaneín ncaso,e oa, r ld2oi0gnr0aó dm caai lpelatssue r d asede alma sdi -eisslu laEmsc euGraagdliáboplre a eg qoiusn et(e Ilntirgfoaendnsecpfieaon rdstaaeb, E2a E0.1tUr5eU)s.. aaMgliaoansstt ao“, M dcaierr u2gsa0”do c año entre Armadas de ambos países con 1 5y , Ddoonies gu cona abse arse Alseceixlialsan stdo denree ll Rafrdoeadnsrt íde ot ge u4 r ea8 o zl cdsae ael m lo ilaia id-ss sumerg e “sFE A(lD RNeCfe,e i gJn boslseroaé . a cDH o3ima 4 er 7 g,r o2 ym0 illa”, R1feu5ne) sd.r Edoónnn e 2lcaa0 pP1tu Lrao5l)i.ca p íEd oolítan d s ica 2 ee0 n a nutindaro ogaps de ColoE1c3u afudeo rce, arepantc uilóaran m cb cdi o ian: jauvnantcae sd, erel tErojcéerscoist oy oyp olart uAnridmadaeds ad ec ocoloopmerbaicaiónna… c |o 4n1 ACRoanlstoitnrmoabjrociasó ,t Jeiocnro gsce oc ooErllodiémincbeairca iónDnao m(cMoínn oug dpuaod ec la eSrzp , aeau utaot inisteriocl idiaaels roriana de Puerto del Carmen (Terra, fu I idn“Pavdaelseutsis gtearcetui”oa, ntuo nUroina indt ae(sS lIyoU s)e xjdetefre alsad itado a “N l Interior de Ecuador, 2013). En dP eo2 l0Lic1oí1as yaelq e capturado por la Policía ec ucu icoionplo ”a,m róub neiaoo de lonn s io dmd eRp los jefes de ieazom rntóaanrn cQcoiuatri ana tfueicnraa lua da et“ oo2rr0iga1an0na,i zeeanlc cliaoó lnqo umCeob lariad Pniloolel iJrchaíoa”n, e ocVasco López, alias 2011). on, taelisa ms “áEsl Cbaupscoa”d, joesfe p doerl cInatreterpl do upeel al( tN ración Eolor rEiatsenp ad que se e ecdlte aVtduaolvlroe, tE5rl.a Comu nlftseindn naóccmlunidimiemni usiones eoesnn n iosa oilo n d anlea( e lCli dOanTda) r cyoy tr aálftsiaceo ceadspe astucaindcaaa de xpdpoerre saiódsnua ptdaeecllie óvcnar.d ims, puramente militares o puramente altearL eansc oosmrogplalnejenfo uci iizodanadedos, eidnnotfseri ques de óp resn natecaxirot rneela mlCea tsi cad peu rcaomorednitnea ncaiócnio nianlt, etireinnsdteitnu ac nativas, y los transnacional, Osa Tfee,n cittnracerl uudynievone drssooal osp lojau nareilssgd,u ipncooclisío tdniceea ssl.o yCs oo iforpnaecarala scaieor npieonsrt qesruuaebg nseean crcieioaqnlu ailpeeraser nae mnfeinivseómlmease innmote,á snsos lioda laltodo sd( eisdfpeece troos argg lhoaanbcioiza)a doci olóonn do ebp lleiagrsad a iadu otroesrid emasdloae bsso enn oet rspa uttaam dpeo cuon am citaidgae neal estructuras descentralizadas (efecto hidra). Pero e s cntoronu d cetnusuareapvrasorees e sduceusntai dtllureyogesa nr doco o ncso ulnas ndCeoo lionhmcaanbui tasa licldeióogn ó r daee “ ce. contracción y s( muallírect n )aa idlmooiosd se ssho iyss tdtóeenrsiitcbroulesc”sc diópeno cultivo ilícito y a “máximos históricos” v(deecpinaorsta smimeniltaorse sm qáuse exa pfseeac ntcasoidónontsa )m dyie nlea nn f eeyn ródqmeu leean bopo arareetoncre inoe sl o epnne lirava eerlr ae Snsua nbctniol nivel subregional o andino cal s, p (pociaso ero ísndeael cyhr ai“b s actmte laba p orirenrsao lrdeises r timn(aBs ero tr”ao c arp di d emo ey ga descontaminan entre sí). Colombia capacidad de apr eu)n,n rd“amonsid cee merrn so tceralá pfniocasor y”c ocyta rr“átofeifcliecois,n , yalu she dgooey ,d cheoa bgbrrloua”p .d oSeso abnra mnmdaáadsso ysa rinlmeugaeadvloeasss econr rlousp tporro dbelle smoabso rdnod,i zeanj el ca a eidn o que pare acceso atiin mznoiodnvaaacsci ióógn ene c oy e g de eiln ucssóráficuo l as um si n pps etr y erorumifm qu éoretino e ctar aesesl,s d, a aege m rlna p e sv aertielo al sp e e oon ndc la eieanr, 42 idnis | pEudutaarterper dto Pastransoenrarilteori aa Bl,u eelv asi ny cDluiesgoo Veerna Pliañser ods esavenencias político-ideológicas e cpEool nldídteiuscccaoi dannoo tctidaimnroti se enntotr de elol sc ogmobpernantes de turno. og aas uenn aC osilmompblioifairc tyaa cmoitóirneon syt poh adoíseme eso sgcteoenm meoiez aar cclaaiód cnoo ndyse dt rleau scs uceissó tnarc astores hamitos y falacias, ya sea exagerando las virtudes de la llamada “guerrato efcrgioiaanl std ayel ocontra lasdmfeeebnratttaee y.a E le sul sdcoor dongesua msm”o o hiperbolizando sus debilidades y llamando prematura- pinrterfoiedruec coi óspcnoi lrda eer s pteeonqs od detrdueeo l e o ñse o sse uxastltrtaaemnmceoinasstel ps ccoanmtibniuois qs omu pseermro i ciel a od aa icdstmiivvoians e la rsei,s como el de l p tprroealscaiióróinnz a dyne d lJo au aalenrgt alización de la “no problemático” (de marihuana), l a pro Mifhiacibniaiuclemiól enSna, tnyet oelasl ndelea lsrecanorgrdouelaplojee n aidnltesentricntiuaact idiovenos adrle uq rluaae ló sype tl iavcsiae dnmeee lad ani dtsaaudss otdiste uh capicórienav : evlano caluicónenpt atyra icatir óadnte ad meclui ecltnointvoos usa,m leoal “ Neon fpouqeude integral” nacional en el conte axd tsooap dltuead nu dpnoú p berlsic eae hablarse obl l.e dEmesa pl a“om fro uernlmldoui atlaal”mc. ióbnié dne q uune “ddisecsumsoiónnt ee ss suib arlgeupntiosctisro fi”cr to sea la cúspide del negocio eadnpetr eols nav y su e pcd oidhsalí eintd iuecann c ocafemnbscese bi ias de ii volaa sd cFroáAsnRttiCrca oh aednle i nneatnerfcnootqaturdáeof i nrceio g.d reOe stuarnar pppoirloroqbtoule”ém l dadetee llr aaasul mndueee nhvtoaoss dt eielsli dtcraoadnteessg, qua situado en el conteuixmatsoo d e ee esd rotre aamdlgipcuoanrcaaiósl, n vy. e Olnatt raianja mdsi astdácucutsriiecózan sd een l oms e“dpiloa ndeesl Cproceso que no se inició con S ndaaenc tlioaos nd aeslis ndpoee nmcaoalinrzi ahcuiaónna d ye d lrao “gdaos tamb una sentencia s sidisn ept ée itréicsnoa es la Csno,a rul e”nl P te , “p(lM onstitucion oreelgaí siden atriídcnoa, ”a2 te dc0et0 un l9 ao)l. eCpnou 1md9oo9 c4ino, tniemtnrpatóurr lseasdtaar p cor Caaal P noolí ttiiecna edne m o Seugcuhrdoide qamudoe Ds vteermar n r socsoce rul, sol sop sGr aroevpviureeisase,t sya seq nue Áln d elo sr e vrfaeorsroum Urá lt aar diebones c2do0em0 l9oa addjeeut lsrati mea ypeunrdetosau se pesutnae dlsatosau lcn ayip dcaeocnnisd eoa cdoae cssoi ódnne e ldl s ede eclabto iclriot Sane mtgicouadr diidfeiac Ádalc vyioa Drnoee fsUe pnrirsboae fe,u cnno dvnaí ssspu feprreuanests edt oeasll cllaaossm opFpoAerRrtaCacm. ioiCnerneostno mo dlióleigstiacceraenmsd eey antinarcóticos tracción económica, con el declive años. nnttee, oe asoscse nfadcetno ter m ene s ie edel nn m t lo o o a (rpicnaort eednceecl nipo rnal os resultadocosoc ieens ciomplícn i lddoiesr púc iato) de l otzin mc ooensl Aahcadenep m La atacá p ensrd, o llítitoae dn cata antilao nrmeecce dnrotgea,s de Colombia:eosniodc aeidel nMddeion i inlsottrseo rldíimo a vdaen cDese, freentrocesos ucitier su dnea laasp a y en y ogpeonrteurnaidl aedle Gs de cooperación… | 43 con la situación institucional, sociopolítica pryoo slxíoitmicciaao cecicoóonnnv deinfecrioe onnbaciilea yrno nacional rlae g l rieofonrems sau rbunraacl ipoancatlaedsa. Peanr etel Adceu seur déox idtoe dpeapz,e dnedle praáp deel ódlame iilmcoasp dldeeems ml ahdsae n da icvenido y las dis entac viuóeenrrs ddaoes pmsuriepnsuiisedtseetrnoic,o idse, nacgiaesn cdiaes larse sFpAoRnCs,a bdlee s lay coaourtdoirnidacaidóens ovilizados coalición d iaedl ee“U s lnayi dccaoodnn Ntgiarnecusioiadnlaeadsl ” .q ( uo e dsisuccoendteirnáunid aa dJ)u adne in Msc tuaeabr r nan in asact iiotlnuasac iloeesnl,ea cl ycie ontre uel Santos y a pn soeusr tEraevmgidiboeinnéatnle, dmleaente crucial para l osd iqenutc eers oasne es solo uerm iioznbaactrei ónlang ace nennat recela prpalaa dníseoel si np trpeorrblema, ya que mucho dependerá nreugeivoan aels—tra, steegai ap o—r dele l laad qou dee C oloan lroseimsptbreeinasc iqióaun i deaer le al oand aducicimotoneranels.s iE ómyn pdieisztarnibduoi pdoorr eesl nsievreál ppoerri feélr liacadso yd ef rloa nptreorimzaosc.i óEnn deeslt ede sc oen st vreurcttirusrea se ny n “rteeejderenmsa pcclriooim”n yain l“ aldíldeee srl oa” ddveeec siclnaroi pscc,o iBoornpaeessril a,b cPireóernvú e sya nEdtceidu ralaod gosarist, u reaeacsci sóseannr rtdiodel oloc, oacooltpmeerrona acstieióv noin etpenantrrtaóe laCilsou lscotomrmabru inac iodyna dsluaesss ifonupsnetdritaaumccioieonnnetaosl . ydE eld aels asu enegftuiciencia trans ntivar y actualizar el marco político-jurídico redes delincuenciales ocr oiddleoa mdla bd vieao nVlaaetsni,le i udza n uacedi ao nyb aadl,se ebb iilniimtacpioorntala, aprove al n tye ,m puelrtiola tn también es unacamh daiedisnoct uops oeiróc noB naqócurmeim idc eoor,a lpt ooddleíot i lcaeosl, impnoatlerítrgiveceann eddxretáe areiclo cfriu óctnuo rlodome dl bepil arpnerasoente gobierno y de su política antidro ,e cgsaabrsot.r edAleaqs ue ylí Sdaen lotoss á hnaim loogsr caadlod emadaonste dneelr C pneiono t prruéoge Didmeem eyno n cporo ádltíeitcibcoeo. ivnecnideizro dlainreoc, taalmgoe nente l, oa qpuees alar dhviaeobnlaísaicf iióicnnatr ef lnlaosgsirf iamcnaatdero ca o essnu d lacoordinación con las isneos co cinocni deel nPceiarú p urneasi dsiennecrigaila Uinritbeero-Gpaerrcaícai,o nreanl oqvuaer sye sheisgtuórriidcaadm ee ninttee lliag eonfecirat ad el btcieotruoacperación con Ecuador —casi deshechos por la (2+2), las COMBIFRON, lo aEgsE ís.rUt niioía territorieUc n ua.n M e iy se onct d eéa e scn l ni esi Bcamar l— o adsseil y , lmoasua nnoqtreugnaeen riC scomalnoomasl ebysi abiertos de Gabinetes Binacionales han permitido fortanltercee crao ylmt aooms lpamsli aarneru dlonosiso cnomemisl dac eu paerlrtipovoi nlsei vgdieeel diversos aspectos del fenómeno e incluso frente a mercados y pitaracortmeivsii sdyoa sd leoenss i44 | Eduaomlpícienitreaarscí c rdoon Peaxsatrsa ncao Buelvas y Diego Vera Piñeros los plaaion inelese gs aoclpo. enArjúu m annc od eejla t rqáufiéc od edsee aarrm eal sb ya leaxnpcleo sdiev orse, seull tlaavdaodso o dfiec iaacletisv odse yl alas cscuoonobrrcderegintioaamndaoelrn edtsee yes le dgfre itoans,a dleiss pebrinsoa coio cnaaslie isn eaxnisutaelnetse , yp erlao lacr iemacpilóenm ednet acgiróunp does cpolaonpeearcaicóinó ne stcroantétrgu u rtbioda asddees q eduseteo psd aaestsoef sud ecero zlmosp, ahrtidas podría empezar a reflejar variopintos. aic ae, ll a fceonoórmdiennaoc iódne m alua lrste ina aiccdv ia la rteiovlg iyad sal acd oi ns i nlyes gte tru ailt lueu ccncioiilónans entae d lirza e sual icussi n mó pn oo rlad dane e o ll naa s La política antidrogas de Colombia: avances, retrocesos y oportunidades de cooperación… | 45 Bibliografía y referencias csAeoNtmiLe/Am2–0bA1rue5t.o/ B1rio0dg/aordet ásN._ a1Rc2ei1ocn4uap_dle edr-ae2d L0oi1 cd5ee.np cdhifat ts p As:m //b reiednjuta st liecsia (a2m0b1i5e)n. tRalecsoolloumcibóina. f1il2e1s.4w, odred 3p0re dsse. dBdeeo rslode apin tGieeuvmzitmbarbáelne:, ? ¿S l.a ( e2j00 ecu 7c)i. óLna dinet uenrnaa ecsitornaateligziaac idóinp ldoeml áctoincafl ihcátbo ial rom laa dsiom dpelsep oucéusr rdeenl c1i1a Cabrera Nossa, CI.oAl.o m(2b0i1a 2In).t eFrrnoancional, número 65, 66-89. ha2rt(tm2p)as, :d1/o1/ -dy1i 7aall. ncRaeentc.cuuenpsie rdrioeaj dalao.es ds e/ess terravtleegti/a te as r r d a tiec c us o le l og om ?ucori b dd o ia -db.r asilera: persistencia del conflicto Boletín C ancillería de Colombia (s.f.). go=397340 C5i e ntífico Sapiens Research, h3t7t&pT:/i/paop=wB . cancilleria.gov.co/t Briabtlaiodtoesc/aS VitierPtuaagle ds/eB TursactaaddoorsT. rBaotgaodtoás. .aRsepcxu?pTeermadaoId d=e gCancillería de ColtA eo sruviz.ncotoos/.sps Fidtref os n/tdeerfiazu o olmst./ Bbfioilaeg so(/2tdá0o,1 c12s4)/ .ey Ac 1cut5aa dd doeer m/lCaa oIrmIz oRit.e %RuenEci9óu%np ed2re0al% dCo2o m0ddeit ehé% tTt2pé0:c/nA/iswcuown Btwoin.sca%acn2ioc0inlFlaerlro dinae . Cancillería de Colombia (2014). Colombia y Perú adelantaron la tercera reunión del Gd lae r-u theptrotcp ed:r/ea/ T-wrrewaubwnai.jcooan Bn-dciliealllt-eegrrriaaul.p gdooe-v tA.rcsaoub/naetjnoo/s- bnPieolwaltisceriraoalole-msa.s /Bunonegtwoostsá / ,c 1o7lo dmeb siae-tyie-mpebrrue-.a Rdeeclaunptearraodno- hCancillería deiBina vt-tgpa: c/bi/oinwneawtle wC-bo.c aCnocliollmerbiaia.g (o2v0.c1o.5 /B)n.o eDgwoestcárla,o r1oa5mc diónlombia–Ecuador /en ed dwicesile/ Emdnebccruleae.rn Ratceriocou nPp-reeenrsaciddueoen ndcteira o l -yp rIeVs iGdaebnicnieatl-e hCtatnpc:/il/lewrwíaw de i Cnoacloiomnbaila-c (o2l0o1m6bai)a. -ecuador Colombia y Perú realizaron la IX Re cMoimxtias ieonn m-mait.xcetaraina-cm idlaleet Creiorain.agt-orcovol.nc doter/ onDle-rdworgsoargosa.o Bsm o /gnoetáw, s2/0c odleo mocbtiuab-pree.r Ru-erceuap ulienzriaóarndo ond -edi xlea- r Ceoumniiosinó-n hC tatnpc:/il/lewrwíaw d.eca Cnocliol mbia (2016b). Colombia y Perú coordinan esfuerzos en seguridad y sceogoupreirdaacdió-nco joupdeicriaalcel.ir oBiano.-ggjouovdtá.icc, o1ia/1ln dewe nsroovoimem/nberew. sR/eccoulopmerbaidao-p deeru -coordinan-esfuerzos- 46 | Eduardo Pastrana Buelvas y Diego Vera Piñeros hCtatnpc:/il/lewrwíaw de Colombia (2017). Presidentes de Colombia y Ecuador suscribieron la Dbieecrloanr-adceióclna r.ca daceniloc niVl-lve -rgGiaaa.bgbioinnvee.tcteoe- /bniBneianwascriooonmaCawley, M. (2014). Grupo criminal cdieo nBarla l/. nBewogso/ptár,e s1id5e ndtees -fceoblormerboi.a -Receucuadpoerr-asduos crdi e oderg la/ nguoetircriiallsa- ddee lP-deriaú/. Ignrsuigphot- Ccrriimmein, 5a ld-eb rsaets siiiell -mmmbaarnnee.e jRae ccoumpeeColor ABC (2014). ja-come rrarccdioioo dd-ceeo chcotatcipan:ía/n-/ape eesnr.iu nz so ingah ctcernimtrael. mcoany-o3.0 R00ec0u-spoelrdaaddoo sdB-esr uahsst-itflpr c:/o/nwtrwolwa. acbocn.c 3o0m.0.p0y0/ esdolidcia o dno-ism spurse fsrao/nintetreariso. rA/sburansciiló-cno, n1t1ro dlae- CciCoFnFaAl/Ar-Comando Conjun otnot edraes -l1a2s 4F3u8e9r9z.hatsm Al r madas del Perú (2 C onversaocniodnaess-d. eL-icmoan,v eenresaroci. oRneecsu/p erado de http://www.ccffaa.mil.p 0e1/4la).b oRro-nindtaesr ndae- LCiCmFaF,A 5A d-Ceo dmicainemdob rCeonjunto de las Fuerzas Armadas del Perú (2015). Se realizó la roerudninióanri ao-rddei-nlaa-rciao mdie s. iRloaen c-CbuoipnmearicsaiCosta Vaz, A. y Cortinhas, J. (201i dóonon adBle-ifn 3). “Lar haotcntiptoe:n/r/aizwl aFw-crwoomn.ctbcefirffiarzoaa.n m-(pCileo.prmeu/b-csifoerl-oornem)a blPiizaeo/r-ú l a-C-roeloumniboina-. 2 012-2013: una trayectoria tortuosa y p s aproaldítóicjiacsa ”b. rEans iCle. ñNaisñ od e( Edde)f,e nsaAn sCeIgPu-Criednatde rr efogrio Innatel renna Atimonérailc Pao Llaictyin (a2 0y 1e4l C).a Mriibliet.a Bryo gaontdá :P Foulincdea Aciidó nb yF rCie yd rsiecghu ridad en uario 20E1b3e rdte. la Ahcotstsupins:tt/ar/yns/ce1ec 9uM9ri6otn/y2iat0sosri. sWtanaschi e.o nrggto/lna tDin.C-a. mCeenritcear- afonrd -Icnatreirbnbaetaionn/adla Ptao/liccoyu onRuterncytu/rpyme. riSlaeitdcauorr yidt/ey cDhotato pSpsiel:v/raa/ tdGiivuaaeln veeatnr.au ,nA G 15/is_all/South%20America Defensa.com (2015i mr. i(éo2rj0aic1.ea2s )/L.s Baetrriavnslaeil.t y). / aCrotliocumlob?iac:o ldídigeor=es4, d2(2e1 2u20n),7 nuRevista Via Iuris 41 2 e1vo-1 m36o.d eRloe cduep seergaudroi ddade http://www.defensa.Lcoam Armada de Ecuador en coosuunm esurgmiberleg-i6b-lde rocgoan 6 t/oenceulaaddoars/ adrem addrao-geacu. a1d r9d or i-ncdaoeco iróddnii cncioaencmi olbanr d-ece.o ClRoomleocmbuipbaei-acra acpdatopu truadr-ae cDoemwm, Ao. n(s2.0u1sf2.e)d. Eux/pjslso/itvionlg5 S/eisa,s m45/s( 74a n) ,d iCnlvoiseirnngo G, a1p9s-: Lesso Journal of Strategic Security 34. Re ncsu fpreormad Mo udmeb ahit tapn:d/ /Bsecyhoonladr. La política antidrogas de Colombia: avances, retrocesos y oportunidades de cooperación… | 47 EeRcle uCcauodpmoeerr-raacdnioot i(n2da0er1c o5ht)it.c tPopos:/d-d/ewrroowsgoawss ..nehaltcmrocmlo se mrcoion.tcaormon/ an c etguoacliiodsa den/ nEacrucaodtroarf. iLcaimntae, s1-8n edgeo jcuioliso-. EBeclo ugEaosdtpáoe,r c-2tca1ad pdoteru r(aa2b-0pr1irle1. s)Ru. enEctcuoup-acedaroaprdo o-cd adeplet- unhratart cpao: /tpr/arwefiswcuown-tc.eool lecosamppeboc iatda-eadlr ontria.ccruoclmoot-/r2án6fo4ict5ioc icaosl/ojmudbiicaianlo / . jEuld Eics. ipaBelo/ctfgaaordtcoá-,rs (2016). 64 e5- codnes oml iLadayason F.- eARlR-emCc uasyep oecrro-ancdsaoor ltieddlae-d ne hc-tontmpar:o/c /oewtlr mwafawicy.ooe-rlde cesapl-reatcrettlai cddueol rn.acorcmo/trnáofticico del país ias/ nEol tEicsipase/cetla.- dmBouor (2017). o-630659 ngdoot/áa, c1n6u rA-dacenti uefnre dbataVrene ticu zuloe-l6a80332 er-e i2er0no0d. -edR eaes cp2ul0apz0ea rddaoedssop-c loadlzeoa mdhbotsita pnc:o/ol/so-wqmwubewi-ah.neuolyeses rpqouence-t vahedunoyerez.rucooenlma -a/ eERsle tcaNu-uepneev-rsaoidt i Sooi -gdeleso ph e(t2ctpi0a:1/l-/7pw)a.r waAw-nea.uel-lisnzauanert voPosls a ignl oC.coolomm.cboi/ai npdreoxm.pehtep /Tarrutimcuplo. sB/o0g2o-2tá0, 1171-c odleo mabbriail-. REle cPuepreurano (2014)El Tiempaod (o2 d0e1 2h)tt. p . :/N/owrmwaws. aLpecgi.agloebs.. pAeñ/on oXtXicIiIa, sn/úatmacehro/ N1L22908134. 0L9i1m1a.p, d1f1 de febrero. BC MogSo-t1á1, 931 8d7e8 5ju nio A. síR seocnu lpaesr raeddoe sd me ahfitotpsa:/s/ cwolwomwb.eilatnieams pquoe.c osem e/xatirecnhdiveon/ pdoorc luam reegnitóon/. Epjualn iTsioi-ec. moRnpe-ocmu (ap2se0-rc1ao4dc)oa. / Pd1oe4r 1sh8etg6tpu4:n4/d2/ow awñwo,. eClotileommpboia.c noom e/sp eoll iptaicías /cjouns tmicáias/ ccooclao.m Bboigao-ntáo,- 2 es 9- edle- 1Eht4l t8pT5:i/e3/m8w3pw5o/ w1(2. e 0lt1i5ema)p. oA.csío mes/támnu ldtiismtreidbiuai/deassp las Bacrim en Colo eciales/bandas-crim mibniaal.e sR-eecnu-pcoelroamdob ida/e CEBMlo TgSoi-et1má6, p01o82 0( 82d40e71 j 5u bli)o. . ERsetocus psoenra ldoos adued ihotst pq:u/e/ wpowliwcía.esl tvieenmdpíaon.c oam la/ a'Orfcihciinva o/ ddeo Ecunmvigeandtoo/'. cBEalo nTiempo (2016a). Pese a én165gao0dt5áa1,/ 7o16b0 a mdea -pfeidber-ear-oc.o nRgerceusp foae-sreiass dteaond odpuean zih, dEtetEpn.:sU/eU/-wa. pnwrowo rb.eeadlrtu-iaecymiruápd oaa.syc-uopdmaar/ ame-npu agnzad - socto/ole oemm-iulbiuti-aay/r-. 48 | Eduardo Pastrana Buelvas y Diego Vera Piñeros BCEMlo TgSio-et1má6, p51o80 7( 2d90e61 6m6 bay).o V. iRlleegcuaps edricaed qou dee F Fh.t M tp M:/./ swigwuewn. efilrtimemesp aon.cteo mac/tauracrh diveloic/tdiovoc udme FenAtRoC/. Edesel t Taidefoemsb-prueonr (iod2. o0s1-R7ree)c.i tuEepEre.aUr-arUed. sorpe aitleddreoa - as-uhp trrteopsc:p/ea/swlod-wod ewa-l. eplrtoiecmespoo d.ceo pma/zm counn dlaos/ eFeAuRuC-.y B -c oagnoatdá,a 6/ iEBnlot geUniver paz-con-farc-37613 rontáa,c io2 sn4aal l/(d2ger0 u1pe2on)se. -rGcorr.iu mpRionesac culerpsime-crioanldoaole sd ceo lohmttbpi:a/n/wosw llweg.ealunn hivaesrtasa el.lc oomes.tceo /vceanretzaogleannao/. BnFioostgcioacitlaíáas, /Ga1e-8nla e-rcdaaelr dcesele -ltcaiae Nrmlaobción (2013). m bianos-llegan-hasta-el-oeste-venezolano 62004 sr-ea.l boRrencouzp-eerA xad dliaor e ccádtroecr e-ldh Cetat-plral:o-/ds/ nwAelw/b ow r.nfioszc,a elixad.giroevc.tcoor/ cdoel olam DbNiaE/. S Fulerm. es, D. y Radseck, M. (2012). Gobernanza multinivel de seguridad en América del G1.glPoabpoe.cl oPmol í(t2ic0o1, 31)7.( 1), 203-238. Sold p 1e2d/rsao’l.d Daed o9s -dqeu de-idcieefmenbdreem a. d-Rofersoc qunupee draefdeon ddeem h ftrtpon:/t/egir1a.sg Gagne, David (2017). El ascens teiras-da-amazonia-viv ldoeabm Ao-.mcnoaam-ziôd/nabidraae vs-idivla/e nmpoe ntdiacr ia‘ai.dh/a2tmd0e1l d3 a/ Uuconnmiiddpooossn . eInntS/icgohntt eCnrti/maert, ic3le0? idd=e o8 5ye 7nla1e :rcaoas.íc deRan esdcoeu- cpEaeli rdCaahd-aocph oad,p eso e-ghsúettn g pu :en/l/ -ggeoosbb.iniieesrrinngoho t-dceresit mEadseto.aosdr-go/s iGnliocbiaorvaisio. n4.c odme n(2o0v1ie4m).b rBer.a sRil i Venezuela ecGoverno-o dpoe rEasctiaodno-c doon tAram-tarzaofincaos- d unepi-cedirararodágo a osd-pheear cahictait-ópvn:e/ /caorncthriav ot.rgálofibcoov idseio nd.rcoogma/s bhraasciila- mobile/noticias/?id=39355 . R(2012 nezuela/ ecuper)a. dOop eradçeã o hFtrtopn:/t/ewiraw Swe.gaumraaz roenfaosr.çaames.gtrouvt.ubrra de segurançaem Tabatinga / 2G 2ra6b(1en),d 1o5r8ff-,1 W71. .( 2010). Brasil: de coloso regional a potencia global. Nueva Sociedad, Idneffoednesfae.ncosam /(2015). Una coalición entre Colocseamptiusuram-seergmibislluea mtdaeemlr /ng2iab0rlc1eo-5tn/raá1rf2cico/o2t.r 4aD/feinc o2ot4.hic tdimae- lad ricmieamd mabb-rcieoa. ,l RoEmeccbuuiapade -c oroar dlayob odEreEa h.-UitnUtpt.e :/rcc/aewpptwtuawrcai.i onnufno- La política antidrogas de Colombia: avances, retrocesos y oportunidades de cooperación… | 49 2In0S1ig4h.ptd Cf.r imReec (u2p0e1ra4dao). Gdaem eh tCthpa:/n/gwewrsw: T.irnascigkhintcgr timhee E.ovrogl/uitmioang eosf/ OPrDgFasn/igzeadm Cer_cimhae iA mericas ng ne trhse_ In soSbirgeh-tc rCimriemne-o (r2ga0n1i4zba)d. oE-eRnP-AcoCl.o Rmebciuap/eerrpadaco de http://es.insightcrime.org/noticias-Kidtohler, B. y De Arimatécresi mNheatt-tptioo:/cn/-aaslmn Sdae-lciltuwsr-aintraystj Iioomunrp ianl,ia cJl.a. c(to2iom0n1/s3j.r )n. lB/arartz/ilb´rsa Tzrila%nEsn2a%t,i 8donalal-securityS-immapllli cWataiorsn Jso urnal e 26 0%9 O 9drseg- tanrnoainvzsieendma Ctbirorinem.a eRl- eo(TcrugOapCne)ir zaaendddo- Ki ny oE etniEcy.iUakUse/ .( e20Kxitr1a6d)i.t Caabpletsu-rcaodloo, s5 2 d7e e xotcrtaudbirtaeb. lResenyke Noticias ec duuprearnatdeo o pdeer hacttipóns: /e/nw Cwolwom.kibeinay, Ekceu.caodmo/r Lnaaorcpoins-ieoxnt.,ic e2on9md .edcneo- lna(o2-pv0ir1eo5md)ub. mbia-capturas rNe.a RrcSantander eocsu pe M arín, L. (2009). Los argumcceinotno-sd de-ed exrrtoaiegdnao-d eednne- nhloatr ttppe:r-/do/edw-uswcacwniót.alnan oddpeeirn -id1or0no2.gc7ao5 m9e.#cnoA /TNjHuodrSti e c iadl/e hrpaiiseztroodnreei asd/ qe3u 4le0e ej ossg.r ime Uribe pa,r a2 p7e dnea lvimazraairor zlsao ed. soRtuseidcsiu oppsee rsrsoaobdnr La sillavacía o ae l d.e Eel n the umtntpa v:, /ei/nrlsvauasslii,ld llaaav npa rclaoiasp .cucoienmscto/a Mf cDermott, J. (2014). El rostro cambiante del crimen organizado colombiano. En Feusn.ddea/cpiódnf- Ffirleiesd/briucehr Eobs/elrat-. sSeegriuer Pideardsp/e1c1ti0v5as. FES Seguridad. Recuperado de http://library. MDN-Ministerio de Defensa de Colomb3ia.p d(f2 014). Cooperación de las autoridades garantiza que no habrá escondederos para los criminales en países de la región: MPrDesidente Sant N-Min, i1s4te dreio o sd, 1e 4D deef ennosvai edmeb Creo.l oRmecbuipa e(r2a0d1o de https://www.mindefensa.gov.co MNaDcNio-nMailnisterio o dcetu Dberefe. nRseac udpee Croaldoom dbei ah t(t2p0s1:/5/bw 5aw).w C.mominudneifceandsoa de prensa - Ejército gov.co , 30 de octubre. Recu). .gov.co peCroalodmo bdiea hyt Ptpesr:ú/ /swiguen l azos en seguridad y defensa ww.m esitnrdecehfeannsdao. gMoDvNS egu.c -M roid/aiirndj/isterio. Tpoodrtoal de Defes /pMori nudne Nfnensas ad e Colombia (2015c). Logros de la Polítiuevo País. Colombia. Recuperado de https://wwcaw d.me iDndefeefnesnas ay. BMoDgNo-tMá. iRneisctuepreior addeo Ddeef hetntspas :d/e/ wCwolwom.mbiinad (e2fe0n1s6aa.g)o. vM.ceom orias al Congreso 2015-2016. 50 | Eduardo Pastrana Buelvas y Diego Vera Piñeros M M m D Day No N-. ( M R 20 ienc 16b). Pol iustpeerriaod doe idceía h Nttapcsi:o/n/awl wcawp.tmurina dael fneanrscao.gtoravf.icante más buscado del Perú, 1 de https://www.mind Defensa de Colombia (2017a). co Colombia y Brasil acuerdan enfrentar conjuntamente amenazas trasnacionales en la frontera, 31 de enero. Recuperado de MdeDfeNn-sMai.gnoisvterio de e Dfeenfesna.sgao vd.ec oC olo, m15b ida e( 2fe0b1r7ebr)o. . CRoelocmupbeiara y Ecuad e Seguridad y Defensa para 2017 do de dhotrt ptsr:a/z/awnw awge.mndina dMeD hNtt-Mpsi:n/i/swt .ecrowi wo .dmei nDdeeffensa de Colombia (2017c). En el último año Colombia du presencia de Fuerza Públeicnas aen.g ofrvo.ncote ra con Ecuador. Bogotá, 15 de febrero. Recupe pralidcoó eMci/npisotleicriio del Interior de Ecuador (2013). Policía de Ecuador captura a jefe de banda d elictiva colombiana Los RastrMolano, aA-d. e(-2e0cu1a3d).o rE-cl aapctuuera o-jao-sje. Rfee-cdueperado derdo entre -bCaonlodma-bdie ht al icyt tp://www. ivEac-ucoaldoomr:b miainnias-tleri glifosoasto- orianstterroijoors.g/o#b . ccraooznotrnapduibccliic , secretos y Mulogmgabhi,a -Ry.- oeanc.ceuosam. d/oRi y Dinizr na-gzdóleinfxo .psahPtpúob/,-plsioc, G. e alci,tr iect2ao0-sy --ygd-ocebo ineotrcrnatoud-bitcrecemi.o ansRe-es2.c7hu/tpm7e1lr 4 a4d-oe l-daceu ehrtdtop-:e/n/twrew-w. dAbpproach to Transnatio oe rhdtetrp.psd:/f / igarape.org (n.b2ar0l/ 1Ow3rp)g.a- cSnoeiznceutderin Cntrg/i umtphele.o abdosrd/2er0: Brazil´s Strategic1 3P/a0p5er/,A (5E“S)-,0o ou5ct_thEu NbAr_meS.ee Rcruieccrauinnp geF-ritarhsdeto”- PNoonvtaikfi,c iFa. Uyn Nivaemrsiihdaasd, SC.a t(ó2l0ic1a1 d).e Pl Pe.re Lúri úm-. KaC:oo Ilnnorsmatidbt uiAatd:o e Ldnaea Ecuosetnru sSdttriiuoftcsuc Ininógtne. rdnea cuinoan aalesoc estratégica y un desarrollo fronterizo s ( iIaDcEióI)n, oOddeD_cCd.g ro(o2vg0.ac1so_5/d)Pe. o_Rrcteoaplloosmr/t1eb/ ipad.uep bdDlfir c oagcaiosn dees /Cpodlfo/modbcia-l. ibBroog-obtláa.n cRoe/cOuDpe0r1a0d0o3 1d1e ht 215 tp_rse:/p/owrtwe_w . PAanamaraklizisnóissn/oiecnal,- .f Clu. j(o2-0d1e4-d). El flu Insight Crorgimase-, Pastrana, E. y Vera, D. (201y j-o4s addneeg rdear-obegrnia-ls.l a yR-r eescgauinopgner-reda deno lda er ehgtitópn: /d/ee sl.ain Tsirgihptlecr Fimroen.otregr/a relación Colombia-Ecuador”.2 E).n “ CP. oaBsnotfrlgiaocnttaoá,s: E,U c. noyio vJpoeesrstra ec-ilóan-triple-front,i dSa. d(E Jd aysv )em, riilaintaar iyz earcaió-anm eanz onica Fundaciólna K‘nounerva’ Adenauer. Colombia y Ecuador: entre la integración y la fragmentación ad La política antidrogas de Colombia: avances, retrocesos y oportunidades de cooperación… | 51 1PC8oasl9ot.r m anbiaa, :E c.o yn Vveerrag,e Dnc. (ia2s0, 1o5b)s.t Láacu sleogsu yr iddiasdta yn claia dse. fensa en las relaciones entre Brasil y Revista Iberoamericana, XV, 60, 185- RPreiceutop,e Cra. A. (20Procuradudroí ad Ge h 1t3t)p.: /L/als Bacreneral deib lraa Nry i.mfe sy.d eel/ cprdimf-feinle sorgación (2015). /bu anerizoasd/ola -esne gCuorloidmadb/ia0. 9P7o1li4c.yp dPfa per, 47. Informe del Gobierno de EEUU refuerza alerta de la Procur en Colom nngoeevwra.cslo_ d/ep_olra btaald./ uIria nBífaoo gGrmoetneáed,r eal5l_ dG eod lbeai eNrmancoai_óydnoe .s _oEbre desmonte de política contra cultivos ilícitos _Nacion_sobre_desmonte_de_p REoeUl_cUtui_cpraee_rfcauodenortz raad__acelu elrthtivatto_pds:e_/i_/ll_wac_iwPtorwso_.cpeurnro_acCduourloraidmau_bGriieaa.. fcReoabmnrueocr ocoi.p, oMRret. uc(nu2ip0de1ar4da) d.o oB lrímdaseii tle: seguDIEEEO14-2014_Seguridadhy Dtdteeplf: e/c r n/a idwsm a aw_i d Bnw , od. ieaefenrasilel e_lMi.de ssaae/ e rrtGaaza iglneotr?ei garsa/cfiicóhne rroe/gdiooncasl_.o ¿pLina, i(oA1nm4/)a2, z06o1 n4di/ea Documento Opinión RE BnuE eSRnDoEAsSL DA-RAireLed s(. d2Re0e Ranucci.pdf 1cSu4ep)g,eu rraiddaod d ey hDtetpfe:/n/swa wdew A.rmesédrailc.oar Lga/taisnsae t(s2/0a1d4_2).0 “1Capítulo 13: Brasil”. Atlas comparativo de la defensa en América 4L_actaipn_a1 3y_ berl aCsailr.pibdef. Restrepo Flórez, C. A. (2003). “A seguridad de Brasil en TOebrsrearv aNtootriicoi adse A(2n0á1li5si)s. de los Sistemas Internacionales, l a(9 fr)o, 3n7te4r-a3 8co3n. Colombia. OASIS: colombia/operativo-d. eB-ocogOoloptmeár, ba8it adiv-eyo -a egdcoeus atCodo.o Rlro-empceubrpimae rityae d-Eocac dupeat udhrotatrp- dspe:/e-/drmnoosi-ttcieca ibaceaptufcaarbce,9cifldla1s9 d6e7 4la0sd F7AbR9C1f2a300de7a7d277063eps3RCRD.html s.ctiellrar rsaa-. dcodem-e .cdoo/s las- wUNwOwD.uCn-Oodficc.ionrag /dpe l Crimen y Tráfico dIf a/sC Nolaocmiobnieas_D Uenci0d6a_se sC.pontlegal de Armas en Codlfo r a la Dmbia. rBooggao ytá e: l UDNelOitDoC (.2 0D0is6p)o. nViibolleen ceina:, UNODC-Oficina de las Nacion dChutet_lptCisvu:/o/s wdwe wC.uocnao d2c0.o1r4g./ dBoocgu eomstá eU:n ntUisd/NacOsr oDCpCo- nmytro anG lioatob Drieirnrogng/oaC yod leeol m DCbeoillaiot/omC (ob2lio0am.1 5Rb)ie.a cM_uMoponenirtiaotdroeoroe odd_ee UNODlCti-vOofsic_idnea_ Cdoec laa_s2 0N1a4ci_owneebs. pUdnfi das Con tra la Droga y el Delito (2016). Estudio de pcurletsivso/2s 0de1 6co/cJual eion/ Cinofloomrmbeia-c rue. lgtRiisvetocrusa-p idmeer-paioldircoti atodnste.e h ihtnmtctremento al pasar de 69.000 hectáreas en 2014 a 96.000 en 2015 lp s://www.unodc.org/colombia/es/ 52 | Eduardo Pastrana Buelvas y Diego Vera Piñeros dUo.Sc.u Smtaetne tDs/eopragratmnieznatti (o2n0/1242. )2W. 8In8ats1eh.rpinndagft tioonn aDl .NCa. rRceoctuicps eCroandtor odl eS thratttpeg:/y/ Rwewpowr.ts.t Volume I D rug and Chemical Control ate.gov/ U W d Do.S. State Departmrucugm aenndt sc/hoermgaicnaizeantti o(2n0/215). Internl control3. 9W5a6s0h.pindgaft t oionn Dal. Cn.a Rrceoctuicpse croandtor odl es thratttpe:g/y/ wrewpowrt.s. tVaotelu.gmoev /I hdetme bhl itntpfo:/m/wil w(2w0 . 1w6e)b. iCnofloommibl.icao mau/m20en1t6ó/ 1pr0e/scuoploumesbtoia d-aeu dmefeenntsoa- ppraersau 2p0u1e7st. oR-edceudpeefernasdao. WBdroioglcgohatesá”s: .,F EJu.n n( Cd2.a0 Nc1ii5óñ)no. F(“ErCidoe.ld)o,r micbhi aE,b eenrtt,r 1e 1l1a -c1o2c2a. y el debate sobre una mejor política de Anuario de la Seguridad regional en América Latina y el Caribe. La reconfiguración del narcotráfico en Suramérica. El caso peruano Jaime A. García Díaz• 1Eex. Introducción prl pondoarurtccatocoitrór.á nSf iidc beo i ceeonnc taaeínml aPb, iedérenúb hiedasoyt áap rqreeuofeec rueilpd Paoce irpóúrn ie nrsce iasp panelimcvteeolnilegales, sus niveles de prevalencia son menores al pga tlleo cbaoa nla producción y(CICAD, 2015). También es preciso indicar que la producrcoimóne l sdeuilom s eohg edumen ido de otras ddsfré oprgiacaísrogaoss ilegales com p AEolc trnu aamrlcmáoste rnádtfeei oc io la e mn4v0on arihuana luaecñl roPase l,ra ú cp oe ,s las drogasrno duumnc apcyiróoonrb dle msinat eésticasien lcai dheonjtarc uidac tyu erla ol. pEisot,á e sp rperseeoncupante. e ceonc al o—s poricnhceipnatal itneys eunnmo eovl e ppnaatríaas ehlane pctro . deselt afri á bero rdm3e u0aa c0css, i yd ó c le4 n 0 cdan0eu e l stt c oi oc fvanome a ldíana—ilieda arcseo caa nes de la provisión .s S ye .a hlLraae dnpeardcoiodorun dcaeclii z5óan0d mop oieltl ef nanmecgiiaolilca iason c duoean l l iadg eud arcolo gncaúa mían etarr aoev sdétáe cárteles criollos peruanos que dirigen todos loss lyfpa ar e lesp xdporifroiocmadcui tnacacción de la droión iló adn ec odinlientgreaarlco u,d llteau g draae. yiEn lss eun mahraoc svo,it pnrrácoufidlcauod comc iaóa nno,tt itreranasne a sczptooivnritadesa, cdlioebmse reilarídccialización el princ oro, la tala ilegal de madera, el contrab iatasan sdd cooon,m dloae ap paartriadtoos ipdaell fEinsatandcoia d(Eojre cd tuert ailvtaao c,d oeLr erpugeiprscslaioótninva osy, eysne J tuerdne icocutiaeroln)st, r. eaHn oi nylfo,i selt lr mnadaorovc ioemtnri eátnofitdcooos eeysl dEel li mpac tpoolítinarcotr ádfeicl c noasr yc oetnr áel sector privado. o movilizfai caon uenal mel ePnetreú a elrse ndeegdaotriv doe; UasSí$ s 2e. 0e0st0im mai lqlounee esl, yn esig boiceino p Eo cr o e n l o Im n s i st ti ta u d t oe l d a e U nE is •Nava versidad de Lima y Máster en Economía y Dirección de Empresas OCdeorlgm aIe rrrcai (España). Fuet uVdiicoes MSuinpiesrtrioor edse dIne dlua sEtrmpresann ias del ifzoaorcm iEóexn t esdroeibo rrEe s( 1tea9ld 9oP3sr- o1Ab9ml9e6emr)a.i cP adanreot iscl aiepsn ó D eerlno ageñal osG r2eun0p 1ol3 ad.s e M( TIiErnSaiEsbt)ae jrdoi eop aldare a U Ilni Américas elabano dp vuresertpsriaidara adyc ióderado por dlnaeActualmente es Investigador PCaritnócliicpaa ld dele Pl eInrúst yit uVtioc edper eEssitduednitoes E Ijnetceurtnivaoci odne aCloesn s(uIDltEanI)d dees Sla.A P. ontificia Universidad e54tvl i| mJapimaec Ato. G saorbcíra eD líaaz e conom imiaelnoer sborburteo l adse r elgai opnreosd duocnc íaidó nen as ceai ogpnrroaopld seueccrueíaa lr adi aed. raoElrgle adi mpeudpeoadrc etdo ell e1sg%oacr,i alhola ss qu t eatfame 5cbt0ioé%sn q dueeesl sdae ela ep c ortante, pues invogula p ro r is o dde mue arcodhg aian d v etye la e rlaan cahl oaontr, ejams td lauecc ucrolatc unaro,a a s elo t ilrnoav saol a5lud0co mr daie al l fmoasmi lieinlsis adusem e jonós va eqctividades ilícitas, sino sufre el país: el sicariaioctsor o ssceeo rmheaef lriencjiasatnlai zleaandc oilóo nesn . a Eeltnlo Psc euírnaúdn to a nu leíomss qi cueofese s,c aetlo i tnsr casonorsbpprooerr atlnea ncaomemgbooice ienolt aadlje uilsn tnveoa drluecoc crtuareá cnfiitceaons,t , ohlaso eydx est oemr hsiilaeó sne ,xd etele anhsdeaicldttoáor yae arosot br iaca epss a ardctetiri v ddiedelai nldace udse ednfeecnilaisc1at i qvduaeesl hdsueeerfoblorisce isdtvaaudsl,an isen rpsaeabcrtlaei csei,ld caeusll )t iupvo ilícito de coca, el sistema o, entre otros. El impacto de químicos para la elabosaroraa c iiinnódcnri sedcmer iemlansitn adard rloaog padrsoe, dlouasgc tr d odeqe u bcíoumsques quiv ltivos ext ee nhsaivno ssi deno suelos y fuentes de agua. Finalmente está el impacto csuiadlaeds idscoeon sl a v (cefoerctriatdi, lizanobre la instituciooyns ae lali tes, d ulasodos dcoenl tErsat eado debilitando y corrompiendo a las instituciones que deben luchar Epmali ídnsoaerrsec o sttraá fliaccor a. sp r—odpurcintocerispe ausl nm— peBrnootbeli lvdeimeas,a a Crgroloololblmaadlb,o ieasn el caso de la cocaína incluye a tres plPaao rírse eeglsil óodn, es, etcr roáemnqsoui tipeoor dere te eljane merrep gulinoó enenn cf ooBmraos iEl,c Ar , ua yau Pneqruúe— ta, mab miénu chhaoys inpcaríseems ecnoton seun- preacrotinefnigduor addeo ueln n adriacogntróásfticicoo e nre lqgaiu roeen graeiló gnqio gdeuo nr,t iBnraa ysi lC, hCielen—tro y A, amdéermicáas y, aM véaxriicoos. yne pa lat drotemi cleau llauerncmh ace unceotnen ttearn a e Selul nrcaaómrmcéoort ircsáaef. i choa, 2Lcoa. r Sreituacideteervmloacliuniocani óónn ddel tráfico ilícito de drogas en el Perú s ustenta to d aeodl aep loc etole nnn claaira celotráfico en el Perú, siendo un país productor, está Como se apreci aa cecniona vrd odeleu lpc niróoanrdc udocetcr iálóofnisc ocd ueyl tshiuvo oijmas pidlaíecc ittcooos e e c and eey l cpdoaecí asc,. oqcuaeín aa syu qvueez nleovasor clución de los cultivonarcaooñttorrsáá ffsiieccoote, nmetnaie yne tl1r a9Ps9e l2 l rs, g ú si r .l eí ác fico NElilfteeovcsat ie ° 1, s vana cmlaobesn oú e a atención del pat l íue t s, n ip me uoeds e4 0a naañloizsa. rD ec ueasttrao m eatnaperaas, eennt rlae septnea rbíeaos dpoous e dsaetñ aco resen c lsiames i cedonentjoóti nycu araeuscg ecerr i dseeisll 1v íE c lt i2 m 6 a % s dd ee al a l g p ú o n b h l a e c ci h ó on dd ee l i1 c 5t i vy o m ( áINs EañI,o 2s0 d1e7 ,e pd.a4d) .d el área urbana a nivel nacional son e La reconfiguración del nyacc coeinno ónlmaar i cctareissr (irsion rfdilseat cais óednge ue r Shiedipnaeddre ironocf laaLscuiiomónnia,n ddoes aercmotpráfico en Suramérica. El caso peruano | 55 enfrentó al narcotráfico y lo dejó crecer yas fopo roytr a ell lleea o c Mep yr eessteanncciaa myi ecnrteoc productor de la materia prima, la hoja de corcRsaTe, A. Ey. nEa el sEttrasat eavtdéaosp ppimerorieudnautncoto i vdnoeo)l ce oxploomrtbaicainóons a s Ceo ploromcbeisaa.b a en pasta básica de cocaína (PBC) para asdu ee lp Poceásrtrúeter eiloerasr eEhlen Pctrteáepor urr 1 núe 9ah9lasad s 2et nay 1999,o, 1lsle9e 9gfa9or r( aUs eNs udO amD utalecióC ín na e l,a i2 mi0no1 ta 6hp,i a terdspti. dóc9 e cr)i .di ócDo e no cdree cloims interrumpió el flujo de narcovuelos que s sa éfarecto iúrelena cotsi to d nm eaoxpps e lc iluoasr ceunlttaiv aoñso islí:c 3it8o.soy 7 0en0 aC ololosm mbeiarc paadroas r einfitnearnmaiceinotnoa ale csl;o prhoird oratrtoo adlaceda cbooa, cnsae íl nap ard oyrm osguoa pv c(oaP rBdíaCen )l eodsset laE P Esei.rtUuúUa h.c aiqócuniea: cporocad uecnt oCro dloem cobciaa, yq cuoec caoínmao e nse e lv merá más adelante, se conv ioeesrrtoetinrri íolaor se e ncx upelolt irtación Una undo, desplazando a la producción pe pvrruoisam ndeaer. iEhnstacecccr a itoe dtmeor ecera etapa se da entre los años 1999 y 2011, en la que nuevamente el alteránnraeeta pnset raeunnad noeo ll ad2se0 sá1cr1ue.ida la s d as de ivoe dien tceurldtiicvcoisó nlíE,c lei troarc clcuuiclothnivaao rcs o dinadicaciónle í tclr iatE de o l css at sad dedrultivo c o o o gcaas hya sstea s fueron financiadoss fup yeo rp mrlaoí ngcirom vllaoen,g recuperando e cional, en particular la de los EE.UU. Mientras tanto se iba a“onmpaa sala rds a e p ldareisns 6cair2pr.5aol0lel0os cndoreolgogomac.ib oLi aadnse olf isnr amyr macsoe,t xcriál fico quedando los cárteles internacionales e,c prioarcniniaóclniipz aainnlmtdeoer”nn taee-l padnreo ttedorudiocoirsre slyo. s e exsploarbtoan caaennse osds fe,a emlna i llaoi s puntos de embarqr cocaína ecatnrie vsvid eyaz cd á ddrete elPl enBsaC rc crcoiootlrláo ue para la exp mofsi cphoea, rbauídaaen msoisád sso e os rehtación de la en ae cmleonps i ceaazñrago oas npDaausrrVRAca aonnte estosEMtdroá— fdi ceco o1. m AT saMíño ,e / oshsea l n t ú i aenmmncr l beiéneromos den nosee tvpóe l pnata rtenans s tat eosh n apl tasao t r rpa o r4 n hoe dTucuM n tác at ivseidriaed hasta el riego tecnificado. r/ehaa, eenl addlege u ilnnana hos ovzjaoacn idaoesn eccsuso de agroquímoo mcenicaoo s —e ell y cT hooanmjatsrb oidélaend csooesc ,d aaa sp íca curoeamnta, en estos narcotráfico mejor ól aos upla r toreedcuuntcoicllioizóga ancñ idoóesn , cddoeec lao uítnrsoao,s d sieen snduuembeveoo sa.s f Ciirnomnsu armía para utilizar 240 kg de hore jlq oasuc ieqó untaí maml ibucioséosn na de coca pa dre o ael 140,000 120,000 100,000 80,000 60,000 40,000 20,000 0 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Hectáreas La reconfiguración del narcotráfico en Suramérica. El caso peruano | 57 iiLnnocssul umpyreoi nsl caqi pueaírmlreasidc oiccosa,m clipaó oninentes de la ENLCD son tres: organizado y el control d nemc alaaunst uaoacli ódne dceu ldtirvoogsa sil, ícliat odse dsae ir )tc iocLucaal a,i nceitóle nrdd edicceoclim ócnirs,io mq duee andleótlmer en cio ncnaatssiu vlmíoc ioitn.a tse ag rlaols yp sroodstuecntiobr pleees, r qcauoccieoa nbleeursso cdsae; cylar ieviaia)rd lloea s dp eor peavocteritnvuconisói;dn iai )yd eetlsr da steoascmairoireeoncltoloo- A continuación, se revisará la evolución de los principales componentes: 2.1. Erradi dqLauro eeg rharsaa.d Dsicieda aoc c iaóccnui ólmtniva adndeua ac lui dllíetcii cvtauomls cuerdo a la normattiievvnoat se c oyn qsuiset ee esn u staicliazra ddae rpaaízra c alda ap prloadnutac cdieó nco dcea han sido incluidos en un registro ceNolalnac.si oiPdnoearrl a dl oeil eltaga anClto oyc, a pt (ouEdeNdaA ea CsqOeur)e ylel raqr uape n d aseco inpo rnvoaedln,u ldocitsdo acruse lsyt i cqvooumse leeargdcamilaeilnsiz issaotdrnaa as lqaau tEerlmalovpésr que pr roducción que no es vendida a ENACO se dsseea s2ye 0s oed eusctcimióan qpuoete en dicada. En el año 2015, UNODC estimó una 1d7es, tpi.n4ó) .a Pl onra lroc ltc acianoltn ods,ue a m9lr6oe. d3lee0gd4ao lTr e Mdse , dld e9e 0 1e%0ll.as ENACOotráfico. 7, e8s0 d TeMcir ( 8U s5No.5Olo2D 4cCo T, m2M0p 1sreó6 ,p1 pr,8e.5s2;u 0Em.5Ne0A qCTuOMe, EuCnonmatr eoe v slooel sup cuaieñódones ca2rpe0rc0eie1cin aytre e 2en0n 0e l5e g,l rdpáurfiorcmaon eNtde°i o2 , deen leorsr aúdltiicmacoisó qnu minacneu aañlo dse h ac uhlatibviodso p1T0role . lose. 7as0 diñd9 o oe , shn se erradicaron en 2ete0c t1Aá1lra eanal sG2. a0Er1nc6 íea, l,l aree n p ec rei ro rela np m dteie erc í dgao ido 7 el gobierno del presidente Alejandro coibó oine 2 .8r0n80o37 dh aeellc 2ptá0rre1es1ai dss eean netruera aOldelsliac. naErtnao e nHl eugnom bpaireloar,mn eoen ddtrieoel promedio se elevó a 27.036 hectáreas. 40,000.00 35,000.00 30,000.00 25,000.00 20,000.00 15,000.00 10,000.00 5,000.00 0.00 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 2 3 4 5 6 7 8 9 09 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 0 0 00 00 00 00 00 00 00 00 01 01 1 12 13 14 15 16 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 20 20 20 20 20 Hectáreas La reconfiguración del narcotráfico en Suramérica. El caso peruano | 59 (e(pccuoolnsteióvrmorasicd daiecsa clcíaiccóiatnao)s, dcgaee fném,e aprnaaedlmroara a iyns modteerd oiisata y ofrecen alternativpara la sostenibilidad de una econon)mg. r íAeasd oliícsci ioctano amclmoom eactividad aess daeg raocptievciudaardieass ae ncc ceosnoe ac tpivroidgarda my acsa psiotcaila sloesc,i aalc. ceso a servicios de sa nolut edm, cyer jeoeadranus cl aaescn icó onsne, dgmuicerijioodnraeadss, Ep2ul.2 de.es D csoede proedm c ub o cius m csoic i dsaoe de drogas ón cd doern oltarg odalsra oergs la au ensn as luliodbsac v o(amelxlpepsoo ncroente dtransporte (aéreo, fluvial y terrestre) ptacacarilaóe nr eo) slda se ei nd utretoirlgdiaziasc,nc di ótaondd omuy importante, i nterno y de exportación. ponerlas en punt oo sqs ul odese em nce oednli slouusgm daoer fAeeimsn t ravés de la Policía Nacional cotcab ddaeor daínag h eoic,s otlomis (IDóEsrI i,cr ar la mayor can 2ea0smu1el0tn;a tDdeoE psVo IhrD adAne, bs t iidddeaold Pm deuer yúd r(lioPmgNaiPtsa) de snoe s td.o eEdsla a dlraer occolalmdaneins ooap ddeereativos con el 2a0jo1 7d)e. l 8% del potencial de producc itlóraná n dasrniotugoaa. l S dhinea cDlaribivertriáepmm or idpe esnso sod factores eo lareg aminnoitzevaliidlgioze x nypc liaiacióa c aer íainnv eessttaig saitcuióa amente cambia d nes uvdsíe ar se ldad eesd traro agnnaisv ncei ólp nna.ra Eacntre otros, está la debilidad en las modalidades y puntos de exportación,. peEonrlt trene, a hacer un seguimiento eficaz al humanos y materiales también limita el traba irroucnotaatlrs á,q fumiceoo ld eaesls ip demrumyi tad idneátmecitcaor ya PenN Pcu qeunet ap eesr mlai tceonr reul ptrcaiósnla ddeo aduet loar iddraodgeas. , en e ojost rtdeoe sc alíate Pm a so dNseP. .mL Oaat lrf daole tfsos eaa f c d edt e coe r rtrtiv ae a csiego, os tuo drmes oalasr f6a2n | tJaaime A. García Díaz dsd oe ins apecr stoimec vhyo a o qs s y trans s uapser doseecte iedncet arnocciones tadtdeasus z dpceoalrn n eeacnroc nloaót ermácifocincaoos msqoíuane f eoblr upmsracinal.cn Li palaes lgo arpuliebzraraorc ideosent eoossp edfrelua lcjaoivosa nddeoes Dalole sn aiancrfucoeorrtmdráoef sia cd oloe, soc orpenep ruoanrcti oemsno ednse l al aU UniIdFa-Pde dreú ,I nentetlrieg elonsc iaañ Foisn a2nciera del Perú (UIF). limitaciones qu sospechosas tienen como posacceso a informea chiaó nte tnriidbou tltaaor iUianI Fvy o pbluaacrnarca ardreoiaa ld.i zeRa eUrc Siue$nn 5tte.r3ma7be8an 0mib0il7lel- o2dn0eel16, el 40% de normas que permitirán que previa autorización judicialj,ot e l ams eáU sIh Fe istf.oe Uc vtniinvao cdu eelas l daeosl saecccreedteor baa inncfaorrimo.a ción que antes estaba protegida por la reserva t ar-niPb euprtuúab rpliiauc aeydd eoal cScooinon rterdmoinlbaaarcr igeóoln , l iapnvesastdeit oua c ldiooesn daacli,vt yiev rloass oe,s fae ecústnfiuv hae rajzuyod psic rqioaubleilz evamiceianósne dryee sa aalniczccaieónsndo od aee lei nEsftsootarsm ddoea lcpiitaóornsa., 2.5. D sEaollr cceiudoleet eidvsooac r ri lrídcoieltl oo d 5 ae0lt ceormcnaial, tmivo Los preocinoósm qiuceo edlo nnadrec osetr ccaootcenarjluieagr paonrsi, mdidav eebbraseso e spearr a elan tpernoddiudcac ióenn deu cno cacoínnat,e pxotor pporor dkugc,c iaóunn qpuroem loesd ipo raencuioáasfl i cdvoae paga por la sh foajcat odree cso. c a es alrededor de US$ 3 pmprruoeycd iusouc tppouerre irdoeerc ailbl ecegu aearnlq aup irUeorSm $oe t2rdo,i5o c0 r uUc ían loStic$a e ens ldoes 2d.i4v0e0r skogs pvoarll ehse cdtáer eparo, edsu cdceicóinr., uLna hotercotsá rceual teivso dse c o9m00o kelg c, aefsé doe pcairn, erel v llevck o7i l.lo2íc,0 ip0toe ,ar plo o aerñl oe pj. erEste monto por hectárea es iabre, loUsS $in 2gr.2e5so0s mpoomprle ohd, eieocn el caso del cacao el Además, el narcotráfico ha desarrollado un sistema p doer hperc ttádárere eapa.r sEoodnnu ecmlc ecióannsoo rp edoser. shileíecmribtioilclsai dsd,a eas d)c eoylc apana tmgao uf diyne ae jnfoiciente. No solo paga precios altos, o tmamocbióiénn dper ocuvleteiv does E lan p cauracenltao dael pcorondteuxctcoió sn cri nyaa mpleaiesg,na pt eorno pv eaefreea c altasivi asotd eyqn uccoiisani cttriéóacn ne idncetar ,ie nrgesacu.o mgoe se (l fperrotidliuzcatnot eesn, sEinistctulauadcyoieó nnyd dope ol oprso blporr eoztgaarn aoto e o xcctial masor ensm d o el productor c claiiam pleiotsba. drLeoaz saa , cfuacbmeis ococa adlaoe resone, r elvusitgceaio rssee s epsnúincbu lpiecrnilias de estos productoe t oss r eanb enresác isa icues tdo na áesnl, Económica Articulación territorial. Servicios básicos de salud. Promoción de la cultura Promoción del cambio de Capacitación y asistencia Servicios de educación. ambiental. actitud de la población hacia técnica para el desarrollo Servicios de agua y Recuparación de áreas el DAIS. organizacional y producción saneamiento. degradadas por cultivos de Promoción de la sostenible. Servicios de protección coca. organización comunal, Planes de negocio. social. Ordenamiento territorial. formación de líderes y de la Mejoramiento y Seguridad alimentaria en Aprovechamiento sostenible participación de la rehabilitación de caminos zonas de erradicación de de los recursos del bosque. población en las decisiones vecinales cultivos de coca con fines Aprovechamiento sostenible públicas. Provisión de Infraestructura ilícitos. de las zonas de Concertación de acciones básica y productiva. Reducción de la brecha amortiguamiento de las socioeconómicas. Servicios financieros digital. áreas naturales protegidas. Promoción de la gestión del Formalización de la desarrollo de las propiedad. comunidades nativas. Investigación, innovación y Fortalecimiento de la transferencia tecnológica. gestión de los gobiernoslocales. Promoción de la inversión. Promoción de la articulación Promoción de los productos de las entidades públicas y alternativos. sociedad civil. Multisectorialidad, desarrollo territorial, interculturalidad, género, derechos humanos, entre otros. 164 distritos de las zonas de influencia cocalera, comprendidas en 13 departamentos del país La reconfiguración del narcotráfico en Suramérica. El caso peruano | 65 pvloersor dgcaruadltmeivraoos s id mie lpí cdaietcostoasr sdrooebl lcrooe a cllaat, e pmrrnoáadstu ibvcioce isnói nnc odenerr vdairvdoeicgnaa cysi. ópno,r l olos ptarondtou cntoo rsees nloog drae juann 2Dco.e6n a.s cCuuomenrosd udom ea lod I rndofeog darmsr or egi eilg edagesal luesso e dne edlr oPgearsú eens ltaás pAomr édreicbaasj od ed leal CpIrCoAmDe (d2i0o1 d5e), leal Lsceaacs oup ón. ndrdeeav rCaihloeisnl ece isea sd edd ee2 ,25ú8%l,t4i m(%2o(02 10a21ñ)3 oy) eydn e7 l,a1c %opno sb(u2lam0c1oió2 n)d; gee nmeraarli hduea 1n%a e(2n0 1e0scolares ( p2p0. 1119)2; yy ,1 U9r3u)g. uay 17% (2014) y 8,3% (2011) resp Aercgteinvtaimnae ndtee 1(C0I,3C%AD )y, . 23E0,n21 %5el, Ls(2eac0 u1pn0rd)e.av Erainloe esn l cdcieaals oPd edere ú Cc eohsni lsdeu eem s0 do,9 e% d3 e,6(l2 %0ú 1(l2t2i0m) 1yo3 p) aayñr 0ao, 9la%d pe ( cocaíny 0,9% (2011); y Uruguay 2,1% (2014) y 1,9% (2011)o2 br0ela1scp2ie)ó;cn A a grgeentivaenmne reaslt dued i0a,n4t%es, 2 La0 1p5r, epvpa.2le0n2c iy 203). etinntae d(Ce I2C,A7%D, A(s2erc0 a gu1enn0dt)i.a nEraino dse eld c1eals doPe ed recú oC nehssi uldem e o1 %de l( 2ú0l1ti2m) oy apñaora dlea ppoabstlaac ibóans eg en estudiantes (2014 % (2011) y eneral de 0,5%, Dado )q uye 0 ,n4o% s (e2 t0i1en1e) nre esspte e cs0t ,id0ve4a %2,3 (%20 (1210)1 3re) syp 0ec,4t%iva (m20en1t2e); rye sUpreucgtiuvaaym 0e,n5t%e; ccrueecnitma ieinnftoor mpreeso cduep laan steo ceineu ddlaai odps moefinctie (CICAD, 2015, pp. 207 y 208). urbana entre los años 2010 y 20 r1ce3ivv, aipll eac anolecmsia mára lao d mCeE scD oaRncOstuarihuua a nem lniao zados, se , lPdoBes Cvq iyud eac o s he ap puede apreciar en la siguiente tabla: dcea ílna tr oepmso ado en a, cebonlmataco i uósnne 66 | Jaime A. García Díaz Tabla N° 1 Perú 2010 y 2013: Prevalencia de vida de drogas sociales e ilegales Prevalencia de vida Prevalencia de vida Sustancia 2010 2013 % Población % Población Alcohol 87.8 11,584,775 82.1 10,227,648 Tabaco 56.7 74,812,884 54.8 6,827,632 Marihuana 5.6 738,892 7.5 940,602 PBC 2.1 277,085 2.9 357,805 Cocaína Fuente: CE1D.5 1El Estado peruano despliega uRnO ,c 2o0n1j5u. E 9l7a,b9o18ración propia.2 .4 296,426 paedratulieccsua, lta aiv n atdr, oaev aé sD nto de acciones para ventdEoeVs ItpDaalArlet, ireceinspt aiddteiav doseesn seidbuilcizaatcivióans, yg odbifieursnióons, rteugtoiornía laasl ,e pso rryeie vmnetnuacnciiióócnin-, Dfcooernlm mlaoi sscm ogooor dbmiineoradndooa, s rc eorsnepg eliacot nDoa iarlele sct,ra s tcaomni jeónvteon ye sr ey padres de familia, entre otros. módulos de atención a personc aidós encs oadnrer opSlarloláunbdlde oMms heean btilitación, DEas joaplro ndra eedl laM sc iondniess t VecIDumraipo A tr o a ddceeit a aSbaj dcariloóu and ega n syy . e Tsatmabblieécnim sieen thoasn p einmitpelnecme iarniotas dyo c epnrtorogsr adme ams eddieo liabtreen. c ión terapéutica en 2Hm.a7asy.t oGar aisteatlro isaa mñgubernamenimnetenrtdei cpciróonv e o (ine nnice 2t 010 lneut iedcsoa n lda lras eee rc t a rlu l oaar eccssds io i Eso dnireesc t caE cd.iUóenU l .a o d— c ocsno e te cuyo nra l ptie l ar lucdirlaaicgsii vos) ó hnda cyd o rsiolos n go ptae anrstn raafuc lieaorsno adnlr o—fginpaarsni ncciaipdaals- aA l tpernativo. r ologrsa mcoams dpeo ndeensatersr oldloe Pmúabyaloircrtoi rq e udnee f o2erl0m 0da8e , c lerael cEcioestonaptdeeo ra a Pecseiótraun al uinncoth eaempieza a destinar recursos del Tesoro 2cdu0iva1etrroso psr ocogrmapmoanse pnrteessu dpeu elast aElsetsr,a ctoeng ie r.n n Aa Nafoc p aqio aunreta idlr e dy r ees 2seu0 dl1cional de Luti 2asd,e eoñl achas a,cn p po o aner r t a t ri e am f i nnpalaale c sn i mc o Di neraon ar ltl gao e anss s pcSoirninn d 2-20 tceuinpdcaa 1 iló eq 6 nsu . dmee eel tscatrase edcsiemtcaiibseilnóetncoi d ddaeesll Eennsat rlacado eotsr Ptárefairctueoag. n iao, lpoe qrmueit eión qlau pe rsáec tciucma spilgienrifaincó l alas 250 200 150 100 50 - 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 COOPERACIÓN 61 54 125 92 169 126 116 109 68 71 76 61 68 76 86 85 GGD sin VRAEM 3 15 14 22 30 29 29 31 56 65 64 95 113 181 178 204 Millones de US$ 68 | Jaime A. García Díaz 3. Situación del narcotráfico en la subregión 3ELon.1s l. odEsol súd lpetiasmípslazamiento de los cultivos de coca a Colombia Eprnotrdeu c1c9i8ón5 d oeess ctproreciinanc teiapn aa y 1995 el Ptr lñeeos es pl sreoerú lPide dhrúua ncyt opCrroeelsso emdnebt aciado.oc a p yo rc oloc amínean soosn c uCaotlroom cbicialo ys Peenr úla. edxep coorctaabínaa a p Caorlao melb niaa rpcotráfiecroó, elala pbroordauncdcoió pna dseta h boájas idcea cdoec ac oyc paaínsata qbuáes iscea e1Cl9o 92 y luego de alcanzexplPoleimcraúbr iíeaam ns peei sectzeoa m caai emrnebzdaiu aarc rieral espsuitc oroes d ficenu apltcriivoóodnsu ,yc mccioóiennnv dterera ts1ir 2lqa9u .e0en,0 p0cocaína. A partir de interdicción aér a promover estos cultivos ilícito o shr. e ceVtla árcrioeonasst r fdaaerci tocoo, rceeans, tmceoracrtaoeírnriiaas t dpaesrl ic mPoeamr yoú e aa qCuoel oromo.m bCpiaoi.mó L eool sps cuea erha indicad aprovechan nte aéreo q ou,e e tlr apsrlaindcaibpaa ll ad pea setsat obsá sfiucae dlea CAoulnoqmubei ae, xsiostní al o hsla ocsjá aFr AtdeReleC s,c lococog droa rlao teles colombianos tenían que asegurar la coca en más de 20 departamealno thmoiss bn ptióa rirneni stcreaondcuiac idre l ozso cnualst os i lviobse rdaed caosc pao ern l Coos lgormupbioas. Entre 1995 y 2000 se consolidó d ela e spe m qpueaneís ti em( Cypa usutlrsnoa n yc olan spurmodou ctrcaiódnic iiloícniatal edne econc ealí naiñcoa s2 e0n0 C0o, mloimenbtiraa, sa ltcaann roducción de h Moojar ad, e2 0c1o4c)a. y drogas d Ceo locmulbtiivao sse hcaosntvae rllteíag aern ae l lga tzo ap enrldo Pode uerclú cc iutórlnatin vdsoie td ae3b 8cao. 7pc0oa0r m uhánes cpdteeár r1íeo6ad3so. 0 ed0ne0 r1he9ed9cut9ác.rc eiAóasnsí cuEonnoatrp eee ran productor de coca y cocaína en el mundo. Plan Cs lrotarsolc años 2001 oaimtóenbg iiiaan mtaenártniad ycr i2oog0na1a 3, se inició un nuevo ciclo en el que Colombia desplegó Gároebaise rdneo ccoullotimvob iasd nedo e.c UoEcSsat$ li, n pterginrcailp caolmn eunntae fduee lrotes EinEv.UerUs.i óqnu ed ein rveirctuierrsoons dene elal pes o rtinractiepgailam iennteteg rpaol ry sloes i map.p 1 Md0a.i0 ec0no0tmr ma illones, pero también recursos propios del mente de los EE.UU.) sustaolnercmtieaesln mdta osb arte ause la n ulta cnotaoo ,i n detone r uvenela reducción sostenida de las Colombia y un reducido aporte dee nlotse rmeceunproesrroeassc idaó nnPc eiiórnnút eanrnnota idcsireoo ngaaadlso (pfpitnraaibnnacc iipuaadnlaa- eeynf ee nectl 2 om0, eu1nn2 d esole P cceoornnú v6 si0ee.r 4dt0ea 0 eu nhn e ecclr tpeácrriiemmaseiento soste los recursos recibidos por rd pe rcoodcuac. to nri ddoe dheeo ljl aoG sco ocbcuiaelt ryinv door spo ieglíracusit aconoso cd.a eíCn coiomccaoas Perú Colombia Hectáreas de Coca E70cps t| aJa ismiet uAa. Gciaórcnía pDuíaez de replantear una estrategia regional al narcotráfico. Se Pootrecr daúr íyea s cd osacura suítnnaan easladar la e ce sincae lCmnxporto aelracon imote eb mnia ee, lpn que se redireccione nuión de eodrsro oe gefeancs lt aiav m ot erqdauviedé ase nqd useeul e el vdaem complicaría el panorama en el Perú, vPeecriún cooem ndtieesl o lna d pr. De esotear td oerdm, o u asge ca cpsióo endn denera, r síeeal dnee gcaoticvaoíns ae ns ela p soedgurírai dcaodn dveerl tpira íse nq uue qn su epe a haíasd vedimest áotsr eádnne sC sieteonr t cerool nas metgoéudrniocdsao ly op Msr oéedxfueicccottoo. sr 3D.2. El incremento de la demanda de drogas cocaínicas de Brasil cmoedeun acu sndsdueom e e ye rdo l 2 ee0ln1 au lsUooNs dOseeDl C (2015), Brasil es el segundo consumidor de cocaína en el Esta situación0 ,a efnec utan c ctorarceks (mpáass tav ublánseircaab dlees .c oAcdaeínmaá ys, bBicraarsbilo snea thoa d ceo snovdeirot)id soe, kcrmu zdaen frlontera terre tnruemeveon hduabm mundial para la distribución de la droga. desplieg stre en el co ernatzeó anl Pdee rlúa, Ayam qauzeo ncoiam cpoanr tciimenotso ms dáse dreío 2s. 8q0u0e cp aarísreeste. r a ua e I nfrdtoeenrl otecnreaaár. ncLiocatar áutfaibcmioc bacihéiaóncn ie as d eBulr naPas eilvr. úía L eams árssei cndi eend tuceod nace oxfnaióvsntor ruaecbncltieró en p aadmreab oelasl CLao lionm hdpeerocl td2áu stcbaciliaaó cyni ó Bdn de cultivos il015, en rea dsirlo—ga vse ernif iecla í cPliaet orhúsi p.e Aónts eCí,saballococha —triple frontera entre Perú, del COrReaAsH d ees c eqoluc Bae aeejnno e2Al0 m2105a1z So3En ( eaUrsNr (aOCdDaicCbaa silsleo gdcúeon clo hesal )eM fseoecn thiotasob rqreuíoae dltlieeelgn Caeud Blotr iavhsoaissl tsdoebre la, 2016, p.45 Coca ddeel p praoídsu (cUcNióOnD yC t,r 2á0n1si6t,o p d.7e9 d)r. oLgaa str dipel reeo sfncr ao1ln3at .m8er0ua5 ) sh;e esinndi ahclt a 3.070 a á ercmeoanbsva derregt ocid,o locaa ei nenfn ou ernsmaa a zzcooiónnnaa dLreoea sll aizp dareromsbela ehnmadnaa s dd eepb ociollíicttiaacídonosa ldeaen ll u nBcahrraacs ocilot,r náatfsriíac o ceomo los aju . stes fiscales que deben d eseflu nearrzcoost qráufeic voi.e ne desplegando el gobier nel nno a Bprercaroustiralá njufoiec pogaa er enan re ecsodenu ptcariarís ld.a Le p atr opedrsoeessn ilcóoinas cElaunsef rfruepenortar estfrontersaz aqpsuo edli ec ali asoliertdsu eaync detenga ión requiere de edflie sf clauamjloíab dso esr deprsaopísgeeac ust,in vd atersla, ibas desdenp te jeorro bilateral, del el Pc eatrmaúmb hiboai cédinae Bdinref c ao o sor mpmeparclaeicóminoe nnil. de teso s edunes La reconfiguración del narcotráfico en Suramérica. El caso peruano | 71 3rBe.o3pl.io vSitnarcorittae uac ráse fdsic e i oe óU l n sNit ecgOur oDcne rB oplriovdiau ctor de coca y cocaína en el mundo. Aunque los lcpoorsen cesiusstmou doi inloedsgi caqalu r(e t rq eCu se ime npudaerostt erua nnd peur nol adb leepsmrcoeadn pusoac rdae las áreas de coca, la presencia del poder determinarpa eedrli mcdieoitsnavaníol )i dpceaonrmati olfi ecanr e llo Pse vr coúiól, slnai n sc eeúmeonm gcueabl reaidrraga odt, iinterna. Tambis de la ndeonem es eau nhnda nad lpeesugtbainlli éocna ddeoes para PcErexirimsúti enh uaaln etase ,fn ucieadrrott eeu lvenisn fccuureilroatlcelio óscn r yee cnfiitmrrme a eplr noadruccoctiróánfi cde drogas. ieanst on adceio lnoasl ecsuo en el Perú y Bolivia, sus redes Bfroolnivteiar ae sc otanm Bboiléivni au nen p laoíss dvael tlerás ndsei tSoa dne G laab dárno gya T ldtaeimv oabmso pdboeat sac p-oIcanaías meesnb. aAlard ezmonáas , deel qorugea nsiez adparso deunc ees teans aeclt ivPideraúd estr dasep tarsaas iesguo . fErsotn,a dt edardraoo g qcaou pner poraceredtdeee sdn etce la i. cocaína jp urnintoc ipaa llam pernotde.u cida por Bolivia se reexporta hacia Brasil, Argentin r adi meyli nCPahelirelúes Eputenis lliaosaérezara d únelatimmá sqr cueoe o f s e a vaiño de aterrizaje en e onls eP tseaers úh p asa ear caht ativrnaa sedlmoa diutanird polau n edonrrtomeg aaasé. rEpesaotra ae nmrteoraedl aiezllai dPra eudrnú sa ey i nmBtoealrnivdtiiiaec ncqieóu nea Aakrmdtei cdmueál afsrc,o isónent e u tccilltaiizvnaad ,ee sls itteirnnadassola del principal logroerna, ly e a tfarmonbtieérna e dpl oet lr taVRAruenarsrnpe EostMo-brrtoe ehl idl a vae cc iiaul aa s c eotdrlr n eno s aog eg ratrt uei,do el desplazar las zonas insumos químicos que son utilizados en la enlaab eosrtaác ,r aióaenv paér soo dvtreeolc shla avgnaodl lToei stm icocaleros. ferida ás de mil de lasa dl rcoognatsr.a cbaacnad. oO tdrea 3Ealc. 4ute.a Sndieotuadolarizrar c cnio c óom i ócounn d el vtcieovcnai n cEoocscu aaa n dlioo psr r doodsu cper idnrcoipgaal;e ssi np eamísebsa rpgroo,d suí cetso urn aPcotri voitdraod l acdreoc, ileo lnsat ene.ci voenloems díae tdaemcboiménis eos d uen d faroctgoar e qnu Ee caupardoovre cdha eas pn e d a cl ís de tránsito u en eacnroctcaoa tdírneáa fu.i cnLoaa. Ed11ens0 a2.4r0t01iTc6uM, la eddl eag sdo rbo1ige0ar0ns ola o dmrega aEynociuador informó que incautó la cifra histórica de mTaimcrotráfico, 13 por narcotrá rzf bién se han identificado laa p bicc aioro tnyee scseo icsad ípendoari (71,oratorios de c raleadfviana 9sdTM en 2015a moa idle en tnaoac trdicveo o ) ctsr , o á c( afdaAicn em ínod ás fueron a, e. s8, 12 01p7o)r. L72 | Jaime A. lao als o msú arlyeosru lp García Díaz narcot ta adr internatricámifoiocnsoa let t (or e d Bs se ids d ee rda l a, iñn ortese,e201r x 6de la drom picoácrsitó andc eidó en3l d0ge0o bdipreoergsncaoas d duoes aE lcag) res u rhaudatnoar ,m saiadsrío,í tpidmoera de acuerdo internacional por su posició.a nNi ngoce loudgyerabánef i caea nE. tcounacdeosr seonr psure pnldaetarf oqrumea t leeojnsei mdcoapsrl ote,p leoen de logística sr Lepnae rtsruaeal inCdooa l sdoie la droga del Perú hacia Ecuador reporta no narcotráfic nmoo.b tiaam, Ebciuéand loa rc oyl oPmerbúi apnaar. aE slu icnhdaisrp eenn sfaobrmlea su onmlaoá elsas etcrfoeacctaetíignviaaa dtcroei npotarrriagt ietenal 4fCro.o Cmnotoeo rpsaecaso de elsa r yha ción fronteriza entre los países coase c amvíana and ieyfse epsntlaa ezdlao án, mdeobl iaptdora orpbetgláeinomdnaoa sld ede del een suarcotrcaracterística. El concepto cadena global de valtonurad omio ca ánfeicro es global, no tie teriza —que se refiere a las nuevas formas de funcio,a tndaaemmn aba mi édnue y sv eda ilpnoráre mtsreica. Eniento y orgaannnitzsaaf rceois n teeal n- la dale vd leeanssp traleajadz edasme tnireoan nttesonn deaerc inloainn dagrlúeonsg— ati, p daoep dliec are aslt nriecgc ón Perú y sus países vecinos estánlo si ninmseurmsoo oiosc niyoes e dsg eelo fsebuca tflii ven aaislní cycii ntaoim bdiaeern lrateo rd.a r so sgóal, icdoans ecpoxropcavoíirnstiiaóccanisó dnien d tieeng sdruramongdoaso qlau í n el t s porpm rtioocddouass cy cl iaeósln vc oídanes t lrdaae b mcaonamtdeour indai ecq afur reoáfció nne itcseo ilícito de drogas consumo interno que en algunos países está creciendo fuer e rnlaats rh,e eo lljo a de coca, la El enfoque temente tsr. ápnasísiteos yy elal elqisumteri taaltaésg idcae;c rilsaei gdoinionenásam l yid ceaalc dcpeirol onnbealsre cmqoutar eád felioc osla ssEe sd atradodagopasts a d,c iionscenañoíanvniac ayes c iaemms pbulienama m enánestca renás pidciodad n o Ekgeml oP gedrr da efectividad. prod e ú eesstá e territuoácrftiioacra to l; ed s rx esei nso tenel n ca emontro de estos dcuoccidaíont a ra z na;i ósvt ni eeclna croearsc tyfer or3 ípn,s5 a tt0 íse eicr0a sk mco nd em láisto drea l7. Amdile kmmás d de efr eosnttae rpao, s5i.c5i0ón0 terfáenctsiivtao , jausdíi ccioamlizoa cdióen l oys sdpaerne cdciueórcnso omdreei assso y deaef emsgcetuinavcroin odenceai ddlaaa ssd ccroomn ol ismeirt:a edlo s ecgounntrdool leanvtaodron od fea vaocrtaibvoles praerlaa ceilo nneagdoocsio a s químico g lloabsla ldc drroiemlg naesan.r c o sEr; gsltaiamn iirzteaadotráfico adplo oo gids a ay d reo pspruod reeplrtaa ucdcioiodsna e y de ara la prordeuscecnit en óasn udlnea de La reconfig a lac tmivaotse. ria prima, elaboración d urea cliaó nc doecl aníanrcao, trtárfáicnos einto S udraem léar icdar. oEgl aca syo lpaevruaadnoo |d 7e3 Cmpaoeíncsseacsni eidsnmet eofsrs o dnrete egerisaot anp aralereaasl idad, el Perú ha implementaresultado más efectivos euynn asla um breráelsag ceiiofóincnaa lzbe isllua. tcEehrnaat lrc;eo p noetsrr ta d loa su ndaro egsatsr aqteugei aim copnli claons Gdea bdirnoegtaess, Bqiunea csioonn maleáss ye,s ppoerc íofticraos, .l as Comisiones Bilau otnse, r laaeldxeoiss, t Mleanisx tRdaeos use nnqi mouneae tseh radinae E R4.1. Bolivia inlet 9pe gúde junio de 2000 se suscribiciloícmitior b adlilec y ad s de Bolivia ssionesro omsgtaiexsnt iaybs dl,e el,al pi túro o lets bvi r mce eon anc co reióex onpaol d óeer eal lcc Cioonvenio entre la República del Perú y la si.z Eadstae ónn en mater h csaou nsmivdoeon, rilaeo h Vsae i b a R ii nldeiust etnar cdiuói emósnne a e, n rcrtooanlliltzorao a la lternl 26 y 27d t edrlae tvr aéát msf i a i vdoycooe , E de 2016, en eesnstttaarbes lelracesidu Fanusi Coopacabana (Bolivia). PEúnb tleimcoa tsa dmeb e yniré zs e nae s i tráf s hhic oad an eclloo gOrrpraoddroa na vaa ncloess rpelrainticviopsa leens inatcetrocraes de las temáticas de un Centro ya un i mbio de información base en este úInlttiemgora. ill ídceit Ion d nen. Asimteetle idgrcreoanmgcabs ii soym leaofve, acstdeiov b oduia Antidroga sed s e e ca aci ntque a nivel del Ministerio ntr iefvo oPrsem,r saúec, iBpóolnal inevt ieianó yv l eBas rctairgseaialc,c icióoónnn. aiSndet eemprdláaiscn ctideóaenron también operativos combinados en diversos temas como Topamerbaitéivna sse. paréorgeraa, mmaosv idme iecnatpoa cditea ciniósnu myo se nqtureímnaicmoise nyt ot ráennstriteo ldase fdureorgzaass, tárráefaicso n adteu rsa uplseltasa npntrceoiaatresog nyid ipansrt,ee icrmucaprsmleombreios de experiencias en diversos temas como dS ie bpireenv seen chiaónn ylo tgrraatdaom aielgnuton odse la cvoan esns uctaomcniotór dnoe lda dedlro odsge, aseasr.r rraodllioc aacltióenrn datei vcou, laticvcoiosn eens micnuásmtsi pteulfiecmicotiinevneostso ir.n evDqouel uiecrreand aaps ocyoon puonlaít niaccsoei,gs p nclaaocnni ócdrnee ptaocrsce,is estos melo contrario, se seguirán repóuonpr tyua ecnsodtmaol p cear asonlgpm i ue s nic msíaof o si c sre paal rdae slaesr a isladas, pero no una real afectación del narcotráfico. aa pccairoan seus 74 | Jaime A. García Díaz d4Eel.2 2p 8Br redavese sinl ilícito de eecsplos gobierniotó tuinesp d medfbea rceo dnes u1m99o8, se suscribe el Acuerdo de cooperación en materia ahcue cient a sidrdoo l as eV IiIn Rstereuu nRmieóepnnú teba e ll sl i2i czy4aa s yad ureselth aPanebcriilúait say sc liiacó onRt,r ecópopúnibctlariosc lay d Fseeu dlsae d rproducción y tráfico 2t5ra dveé ss edpet iceommbirseio dnee s2 mixtas ea, ltliiatvos014, en Br aaús l dit c lie o ima n .Ba e r x ra oesasil l.ei zEnastdrteae ETpasrte acy daíespe ersec pdi uoae, rdo ha pepozas y lears q ba c ue prom o lrraia mitdoienrniaotlisef uricemavcietiniód nola dsre ec áaorlizar cinco de las denominadas Operaciones las fuerza sd qe uper oodpuecrcain oe raedsni dnaeam ccibuoolntsie vpso aesí nsiletírsce,i t aolsasís (c eaonum tCooar bliada adlldoees de ambos ón de cocaína. La experiencia de t srctaorbcuhacjaco,i Póenenr tdúree) Ctsooodcnio a rlle oyl sad c sió pnolavan a i c cliaa ldese mdea ambos países ha tenido resultados positivos. de l es que tiSe haa i mplpaelne stmeaaleudndot. a Aucdnióeanm a dáges ne,d nsaee idBnerte adrscriloa mgcoabsni asprero oning itrdeaermacasa mss obtbriraaron experiencias, sobre coope e ncdortes judicia en sevl edresbaaltees incotenr neancfiooqnuael aacdoomlepsrcaaeñcniaótmensi e. nstoob rdee plarso gcr aoa dmmeau smn iadndatdee lneespr re eesvpsteeenc ícifniióctnears, c paalmar ba iuorse dugeala riminos de drogas. es terapéuticas y el trata feomnrtmiaecnaicótoinó nd yye pRAaemrsatpizóeoc ntdoae s ar leac oreducchoanbjiuénntdaos noce s .eq A ui edt reiannvctiélfusic crdi óeen ll a dc Oree plcaei rmoaficeeirnótntao ,T ldroaesp la evncaaionr ccsoeets rh sáaof inpc oom deiádnso c ldoane sfcrproelentgot s ya que se redes criminales, lo yqaeudneo i nqtueer csaem hbaio i ndcer einmfoernmtaadcoió enl yp ootpeenrcaitailv oosfe cno eamrra ab cidnceiaol rsivo ded nloe ío asss, tahpim eli reemb copócus p ro s tpdeareíos— para loores sel oss qh uoaípnme rirceaoptsiov s ro iosmp pperlaiarctaai v clooosgn tpaorl icta c oianl ems,a aysoír ceoqmuiop aammipelniatro e—l ipnecrliuoydeon ddoe easuttaobrliedcaedre se l rCesepnotrnos aIbnlteyes d g. rl oSaa lons rar un mayor impacto. Del mismo modo, puedan participar otros paíseels dde esfuer ees cpIeensrtiaed laq zdou sed qeeu ne a rucecnai olfinuzeae la regiigóenn. cia Antidrot sun r poca ra el control de los gas oepnnrjuó nexlit maqsou ees netat rmpeu beildéanas AOexctprtoiev raoisesp nyec Cciaoto om pqoeusreta recasidótaán peInnotr le aBr nagenda bilateral es el tede Control de Actividades Firnaaascniiloc ani etarrlaa (svD é(RsCC OdIeA)l dF D)ee ld pMealir nMtia msmtaee rdnioet odla edv eJau Rdsoeti ccduieap ,ae scrutai cCviooómsn. idLtaée inisterio de Hacienda y sus pr La reconfiguración del nasioscteesnocsia j tuércíndiiccao.s ; presentan oportunida ardceotsr ádfieco ceon oSuprearmaécriicóan. ,E lc caapsao cpietraucainóon | 7y5 E R4l.e3ps ip1 . 9C mi úb hdliicelea 201xct6oa,t sre,ó nlpa Si o cdcaetsul. bEPrseetre úd c yeo nl1av9 eR9ne0ipo ús teba mlsicubasi écdnrei b sCeió el Convenio Administrativo entre la aúnlttiimagao r deea lCizhaidlea. h a sido la IX h i niRleset rsuuonbmióreenn eetasl tl1iuz5pa e yaf at1cr6aie vdnéetse dns eoy vc sioeummstibsairnoecn ideaess lsLaeos sh d aai vvpealrnasncaetses a ihndasont iu tsunidcaio oa ngmeeánss dd laei m alo iftsua Etdusortsao d qqouusee i endnve opelelu nccadrsaeodr áad sde. eo ltaro psr pioaríisdeasd, yq más bien ue le den IdEn edneet feadrcri lni lsitttaiemogatsru. mc aie ocndaaenl iIsncmtoeontrDel mismrosn da oecl iiondnteear l ceoanfmertamodo, se trhbeai a , m simultáneas para el control de tráficoo pdile sb eion sf poMrrominpaiosctnieóern io rsseu sdspecerl ciIbtnoitr ea rl iutornrá ,f ciAcoocn ui leeílcr ifdtino cporoductos farmacéuticos y transporte ilel aígcntmún. aitl eo da ded eod idonrpeoregoraa sec,n ioi nlnase uzsm ocoo o na so drqdeu iínfmraoidncaotses r yya Por ydco eao cip nel lado de la reducciónceifoornarmceisóa qcniu óeenn r dleaeas l licoziasu ndm aaadmrecbs fdroe nltae rdiezmasa dned aT,a scen ah ya el Programa de Tribunaleso odsse n pToarrímsaetaastm. iUvionens t,te iomn fdaoe rd mDe erinos nA y re iejcesact auyd thaísadtyo uanc tiinvte t iedracdaems bdioe CChonil er.e lación ga rsé sq upeo rh paica airmste dp delee cmlo Penensrutúam deoos Iclonastpe esfuerzodinealrcigoite afnrcocioinan s ea sql uteyem spaea drseeaa nlaltivzíaaasdn o ec de activos, se hat eFriinzaon Pceierrúa- Cyh islee . pr noon pajomunnbeto aissm ppealníestmersee. n A liasnsitercambiado información de ntar m urisenms peojee, crstceivi cpailsoa ndUteen acidnoa nrdtereaosl li zddaeer eLadMseit na c dib ol rsoltee ab gcraiid oooras ys eP c dsú ión etlbritali otce joudics gcsio adnse i ey al lx Pp , oer troams. ú to yc b oCiélhonis le de spe acuroano pptreeermvaceain óidnre yi n ictmeormpionbrsattatiitnruc ceiia l o ;t nraáasfl iíec nost eirl eíhc liaotnos E4lal. 4 2.R 4Ce odpelúo bfmelibcbraie ar doe d eC 1o9lo9m8 bsiea sussocbrrieb ióc oelo Apecuraecridóon enetnr e mlaa Rteerpiaú bdlieca ddeesl aPrerroúll oy a76lt | Jaime A. Gaienssteutrrpnueamftaiecvnioet,an p rcía Díaz ltirezevención del cR eunión el 19 y sa 2ya 0 st urdasevt aoénscc tduiaebs rc o sonimcsouitsmrióoopn, iercesa hmsabilitación, control del tráfico ilícito de Respecto al control de la ofee rdtae 2d0e16 en y iLx situmassa ,d l(aeP lúietlrotúism) c. ao nreexaolisz.a Edsat eh aa csuideord loa sIXe Acomnatazró drogas, se ha planteado la necesidad de dtvreeaz sl aela ndd r con un prot mnico, debidooo adgyeao :l rad evdsordlouegm al oaa c qpourloeo dedunec lcaini óztonenr eyn l,a e iln dteesrvaícoc i ve yda ce do nleac intfón dem óron lr aca n tcteoerrobriamnedia aro ds n p in e odrrei camoda en la zong l n aoans j i — upgzarl an t deaco hu yor od sjeao o l rd saee sl d oceso lec Tsal—raabpoenceios d el tráfico ilícito de drogas. fina qnucíimamic iocesan,d teoal AEcossmpimeoci siaemlli oel controlzc , aao sddm ea bsc oacntoesn itdar ealr aea l ceTol IriDnr,ut eeprlc cciaoómnnt brdiooel dyfue f niisnccifaoolnrizmauanero y la fiscalización de medicaamarceio cióins ó tn,o n ld ays.e ellaoxbspo einrr sideunemc lioaasss q eFuniís mtceamlíaass icos, sAremd n b ees mp tieodec s rot o países despliegancat, dainmocsbl, uitéiitdnuo lssae ct eiópmnroa dpse o daccione pnere pe adinriottiescr sic praaemcliabótiniov sda esd aaeul itdnoefrosidramarrdaoeclslo alternativo, en ese En el ámbito , desarrollo comunal, e in óltonrce ay ol etersxo, pcseo. rnieecntciviaids aadl iednsinfpoeerrcmoia aylci zitóaítndu al doeesnl tvfianlaoncias en res, my ideento del narcotráfico, del control transfronterizo de p érdida de domin r ieeo s, tlsaoossb rtieenm setlai cts uo. cpTieeormnaecasiones de activos, también se intercambia Otro tema de la agenda bilateruaal le Colo dmreeb isnptoenréssa belsepse ciínfcicluo yeesn edlo r elfaesr efnistcea alí alas leeng isella ccióonn,s aucmcioo ndees ed irnofgoarms, apciróonps oaenll riréeensfe irai dhoa lao lgar apdroev menács avances. Colombia sobr dose intercambioy Mora, 2016).e el uso tradicional de la hopjae dcteo c. o Pcaa rqtuiceu elaxris i insó tnedr y rehabilitación te en eé e sl e hPxaep rmeúr oi(eCsntarcsaitadrsoo, Ep4rl.5 o3.condt0 E ru od cculec d i aaódbnor, r el t irld ádefeisc a2or0 ri0loí1clli otso e a dslutees drcnrroaibgtiiavóso e ,yl pAsurcesuvteaernndccoiia óssno sb idrceeo lct rocóooppniecsrauasmc yioó ,d ner eleinhto amsb aicltoietnareicaxió de hela c suidalo s lea iInVs tRreuumneiónnta, lriezaal aiz tardaav éesl 1d5e dcoem juinsiioon dees 2m0i1x6ta, se,n la M úalctihmaala d (eE clausa cduoal oen, r).s s , siEnonfn o rermsetsaepc oicónanss aoyb, dlelooscs u dmesf Luae rrezcoonsf ighuración del narcotráfico en Suramérica. El caso peruano | 77 insumos químicos eyle ncototarmcaibsó anst eeun a sat n tre elassta rdeos pmecát decomiso de drogas, a la lucha alc ontnrcáitarfisac oeq lui lílímacvit isov addsie ricas a iugtiodroisd a ado ds uedj reaotcgatasiv s a,d lea sli nnctoaecnrictoranomal lbediseo qludoees desetrreactheog idase dominio, además de proyectos de desarrollo alt oeasr nfyias tceiavxlotiiz,n aaccsiiíóó cnno ,m daeoll A frsoinmteisrma oE,c us dee hpar epvleannctióador-Perú.e a nd yo terlaatbaomriaern tuon d deila cgonnóssutmicoo pinrtoebglreaml ádteic od rdoeg adsr oegna sl.a vsCieomcmiunolot se ha podido apreciar, ex *** interésás nb. eiLlooastse nrqaiuvle.eles de avancepresencia del trá f Lipcooe c riimleírcitittoao ne d sge qo dul isps eteesf e uacntl aivn aogse, nedsfau aecrtziovsa ye notpree real tPiveorsú cyo snujsu nptaoísse ys En este sentido se plantea un abr eo ogbatse dneebarre rc eionstcurolátrfaipcdooo,s vpaarríaa nc oennte fnuenrc yió rne daulc irre alal iyn csluubyrae: gi)io annaál;l isiii)s edsitargantéógsitcicoo y iornertdpeaogjrreta elm adánesu caloal m dsepit rluao rmare ltaid vois eiónntr gel loobsa pl.a íses que fimropnlteemraesn; taciiiió)n dperlo fvuinsicóionn amdei enptore dseu plause Cstoo r m ispioaarnca ei ólación es nMe lid xetf au blanils. s c a itodenrroaaglm,a tisre inleatntoe rlaaesl i5. . CoiEnnln clnouavsraic oonptres suramericeaárnf m iac aoen ieennsv toeulmuncaer naotnped,e or adace lisaóp nml aatzyraaonnrd spona arcstieuo dneaa lcs cumisou npyaa rísd einps.áo mr iclaa qrueeg iósne ii. peEsentr rmeulci ttPiuderú, seguridardoa ln caion sente terhacionnanloe n logrado avances en el último quinquenio que ha . r quael sniagruceo tcroánfisctoi;t uysienn deom ebl aprgroin, ciepsa l upnr obplreomblae mdnea iii. Esmula problema de la cocaína invosegryauomrride praiadcr antnea acd,i eoc noeamlllo.o s ,p ersotdeu fcetnoórmese, l unccoor nacso unam sttiiodtduooyrese s e loyl s pd repin atcírs i ápensas l idptoer. o lYba l eprmaergaai ódlnea iv. rUengaio nluaclh, cao ne fleac ptiavrat icciopnatcrióa ne dl e nlaasr cinotsrtáitfuiccoio nreeqs uniaecrieo ndaele su rneas peosntrsaatbelgeisa. 78 | Jaime A. García Díaz 2yA 0nS1du6er”sa (m(d2ée0r 13ic 7da)e.. “Ecuad Referencias y bibliografía incauto-cifra-hiResnteoecruriopc)ae. o rPará dignoic neaanu w:t óhe tlbat pd c:ei/f /lrawa A hwgiwsetn.óacrniiadc aPe súde 110 t-110-toneladas-droga-2016..hbintlifmcoa.le dce/ o eNnsoe/lntaiocditaaicssi addsee/l de Ecrcuouaga d ad oeornr- ACInanstttóeiltziuactano a ,d dJee. l (2EP0set0 presentaci%C3% ur9úd).i .o NsR aeIrcncutopetrernáraafidcciooo :n uaenlnea:s nh(uItDtepvE:a/I )/aB3n-2-jaime-antezana.pdf i mddeeei n.plaauz caPp oa.en dltauif .ipsceeiga/ ulirUbidnroaivsde/. r2Ls0iidm0a9ad-: cBird, L. (2016). “Ecuador: 300aarnñioomsse” .. oErng:/ nInoStiicgihats -Cdreilm-dei,a d/ee c2u 6apd edosecr a3fd0eob0rrpeeesrs oca.ar Rrees dor cteuaspdaeorrsra epdsootar dennoa:s rnhcaotrttpcroá:/ft/ircaeofsi .ceinonst rtigreehss-t Cmdiaacsinterimfoe bsBtrlaeac,n iócponp, . 6Ec8u. -lyt9 u1Mr.a olr ain Gmoanzales, J.C. (2014). El uso de la hoja de coca como C criteriojuridicogaranti RsteacupeEDRO (2015). /art tirecarledia/olv. ieeCnwr:i tFehirlteito/p 4:J/4u/1rrí/ed4vic2iso5t a Gsa.fruaanct.eisdtua,. c6o/ (in1d1e),x .jpuhlipo/- para la PrevencióEnp yi deel mAbioulsoog ídae Dder. o LDgiarogas en r Eenpcouseisttoar idoe.c eHdorgoa.orersg .p20e/1b0i tys t2r0e1am3 /CEmsD a(RC: OECD/e2nR0tOr lo)a. RdPeeoc bIunlpafoecriróamnda ocU eirónbn:a hnyt atEp d:P/ue/crwuacawinówan.. DoCaI.CCs..A:o DOrg r(20 4/1/2609-DR-CEDRO.pdf /gaapn1piz5sa)/.cD iIóonncfou drmme eeEn sstto.aabsdrpoexs u? AIsdom= de3er2 idc0ar9on goass. Renec luaps eArmadéori ceans: , h2t0tp1:5/./ Wwaws w hi.ncigctaodn. Decreto Legislativo No. 1126: Decreto Legislativo que establece medidas de c2o0n1t2rol en los insumos químicos y productos fiscalizados, para maquinarias y deqeuipn -1c1re os utilizados para la elaboración de drogas ilícitas. Lima, 31 de octubre de DEVI2 .t 6o--R8lee6gc1ius6pl3aet7ri-va1od/-oq udeees: tahbtletpc:e/-/mbeudsiqduaesd-daes-.eclopnetrruoal-neon.c-looms-.dpeec/rneotormleagsislelagtaivleos-/ NacioDnAa l (p2a0r0a. 9eL)li. m DEeass:t arPrarrteoeslgliioda ey nN VcaciActualización iidaa od nseialn l CDdoreno sgLeaujsoc h (dDae E CVMoInDintArisa)t. rloass (DPrCoMga) sy –C oPmrimiseiórna (DDEEVVIDIDA (2010) La reconfiguración del narcotráfico en Suramérica. El caso peruano | 79 . LimaE:s tCuodmioi sdieóln i mNpaaccioton asol cpiaalr ay eecl oDnóemico dele n el Perú sarrollo cyo nVsiudma os idne Ddrrooggaass DLDieEmsVaaIr:D rPA A ()2. 012a). Estrategia Nacion gob.pe/orwlelops icdyo enVnticedinaat d/suienlp ClDooranodsgsea/js2o 0(dD1e4E M/V1iIn aDilA sdt)re. o RLse u(ccPuhCpaMe cr)oa ynd tCora la1/ENLCDEspa%C o3em%ni: s s Bhi 1ót DtnrpogC3%B1ol.pdf ol _N:2/a/ a 0cw s _i 2 jouwn 0wa1l. 2dp-ea2vr0ia16. nio_esp d% eal. MDEinViIsDA trosD(DEEVVIDIDAA ) ( .2 (P0C1M2b)) .y MCeommoisriióan A Nnuacailo n2a0l1 1p.a rLai mela :D Pesraersridoellnoc iya Vdiedla Csoinn sDerjoo gdaes (MDiEnVisItDroAs)( .2 (P0C1M3)). yM Cemomorisiaió nA nNuaacli o2n0a1l 2p. aLraim eal: DPresid esarro elnloc iya Vdiedla Csoinn sDejroo gdaes (DMDEiEnVViIsDItDrAoA s)( .2 (P0C1M4)). yM Cemomorisiaió nA nNuaacli o2n0a1l 3p. aLraim eal: DPerseasrirdoelnloc iya Vdiedla Csoinn sDejroo gdaes D (MDE iEn VViIsDItDrAoA s)( .2 ( P0C1M5)). yM Cemomorisiaió nA nNuaacli o2n0a1l 4p. aLraim eal: DPerseasrirdoelnloc iya Vdiedla Csoinn sDejroo gdaes DdsieEnlV DCIorDonAgs ae(s2jo 0( Dd1eE6 V)M. IIDinnAfios)tr. rm oes (dPeC GMe)s tyió Cno –m Miseiómno Nriaac Aionnuaal lp 2a0r1a5 e. l LDimesaa:r Prorlelsoi dye Vnicia da DpLiaEmrVaaI :eD PlA Dr ee(s2sia0dr1ern7oc)l.il aoE dyset Vrl aiCdtoeang ssiiaen j oND adrcoeig oMansian (li DsdtEerVo LsIDu dcAeh)la .P eCroún (tPraC Mla)s yD Croomgaissi ó2n0 1N7a–c2io021 nal . Eh tNtpA:C/O/w w(2w0.1e7n)a. Memoria Anual 2016. Lima: ENACO. Recuperado de: PGoanrctíiafi,c Ji.aA .U (n2i0v1e6 c)o. .com.pe/wp-content/uploads/2014/10/memoria2016I.pdf Análisis de los aportes del Gobierno peruano a la lucha contra las drogas 2000-r2s0id1a5d. LCiamtóal:i cIan sdteitlu Pteor dúe. Estudios Internacionales (IDEI) de la G80a |r Jcaíiam,e AJ..A G. aryc íaA Dníatze zan Ucomparativo de la luchliann dcievoxec/rabsíniidtasa.t drL eCiamamtaó/: lhiIcnaasn tdditu a,t oJ .d e(2 E0s1t0u)d. ioEsl Innaterrcnotarcáiofincoa.l Documento 10: Estudio eal aPnetriúd.r Rogeacu epne Praedrúo mbia.pdf?sequence=1&lies/A1ll2o3w4e5d6=7y8 9/3993 ye nC:o hlottmp:b/i/aer: sel ap( oIsDsitiEutoIa)rción de6/Estudio_compara tidiove.op _luapc epP la r.ouen dctuoif.cpiacei /ay _colo EGsatrucdíai,o Js. AI. y Stöckli, G. (2014). El rol de las instituciones del Estado en la lucha cRoencturpae lraasd ndotr eoergnna:a sch ietotnnp a:l/ole/s rspe (apIíDosseEistI o)p rdriooed .pluauc cPtopor.needtsi ufdi.cpei hoja de coca. Lima: Instituto de %w56e27d08=e9yn/ %532107la7%/22001lu5c%ha2%0E2l0%c2o0nRtroal%%2200lde%20 eal/ aUisnn%diev2xe0/rIbsniisdttsa%tdre 2Ca0amdtóe/llh%icaan2 d0dlEeels/ tPerú. as%20drogas.pdf?sequence=1&is 1Aa2dl3loo4 GEsatrucdíai,o sJ .IAn.t, Novak, F., Namihas, S. y Masías, C. (2011). Lucha contra el nRaerccuopterráafidcoo e eernnn: a echli totPnpea:r/lúe/.sr e U( na estrategia para 5 6789/39944/lucha_contrp IaDo_sEeilIt_)on rdaioer .cploaut cPrpaof.neicdtoiuf.ip.cpdiea e/ lUi ngndoievbxei/ersrbniidtosa.t drLe Ciamamtaó/: lhiIcanans dtdileteul/ tP1oe2 r3dú4e. hIcDitotEpnI:a /l(/e2rs0e (1pI0Do)sE.i ItE)o lrd imeo .aplapu aPc pod.neetdli funi.cpaiaerc /Uointnrdiávefexicr/oshi.d aLnaima: f?Insestqiutuetnce=1&isAllowed=y d Católica dINEI (2017). dle/123456 e7ol8 P9de/er3 úE9.s 9Rt3ue4dc uiopse rIandteor nena-: Instituto NaciEosntaald díset iEcsa de Seguridad Ciudadana, Informe Técnico N° 2. Lima: MPrEeFsu –p Mueisntiost Perúibol idceo Edceo tandoímstíiac ay eFni nInanfozrams ádteicl aP (eIrNúEI). pena:r a< hlat tPprso:/g/rwamwawc.imóne fP.glr oMebsi.unppiesu/tecesortinaotr edinae i dEEosctsor/napotrémegsíiauc a_yp LuFi im(n2aa0n:0 zD8ais)r. e(GMcucEiíóaF n)M. NRetaeoccdiuoopnleóagica completa.pdf>. bl/ppr/guia_metodolog rlia cddaoe_ MEF – Ministerio de Econ. oLmimíaa y, F2i9n adnez ads i(c2ie0m15b)r.e R edseolución Directoral Nº 030 -< h20tt1p5:/-E/Fw/w50w.0.m1.e Af.ngoexbo.p Ne/º i4n:d Celxa.psihfipc?aodpotri odne= fcuoemnt_ecso dnet ef2inn0ta&1n5vc.iiamiento y rubros p5a6r%a 3el año fisca tarios&AIctle amsifiidc=a1d0ir le s2p0160290re&sluapnuge=setsa>r.i os&catid=214%3Aclasifica ecRiwoe=ncaeursptpiercrelaesd&uopid u=een3s: M LpeE/Ftr –a nMspinairsetenrciioa /dNea Evc a eo nreocomnfíiag uyr aFciiónna dnezl anasr (co2t0rá1fi6co) .e n Suramérica. El caso peruano | 81 Seguimiento de la ejecución p resupuestal (Consulta Amigable). Recuperado en: z.a s del Perú (s.f.) Transparencia e conópmaircean. cPiae/rNú.a Página web Recuperado en: in. eco.gob.pe/ Universidad. CLaimtóali:c Ian dstituto de EstudiAoms eInntaezransa cgiolonbaaleless ( IaD ElIa) seguridad: El narcotráfico de la Pontificia (NIoDvEaIk) , Fd.e y lNa amPoihnatsif,i cS e.l (P2erú. ia U0n1i5v)e. rCsoi. dLoapimde raa:C cIainótsóntl iien se2h vettcpinos014://r . eApmoesnitaozraios .npou ctpra.eddicui.opnea/liensdex/bitstreatcmuat/ ohd d geeul rEiPsdteaurddú i.e ontre el Perandle/123s4R 5Ien6ct7ue8prn9era/ac5di ú 3oo ny1 7a esus 5 len/s: RRUeeNpcOuoD %C2 0(2Mecanismos%20de%20Seguridad.pdf?sequence=1&isAllowed=y prteUNODC_ rad 2(021 o05 1_dS5ep):.a nhIinstfthop_rs.pm:/de/f w Mwuwn.duinaol dsco.obrrge/ dlaosc uDmreongtass/ w2d0r1250. 1V5i/eWnao:r lUd_NDOrDugC_. PDeErVuI/DPAe. rRue_0mc1u6opn)e.i rtPaoderroeú oe _nMc:o ochnatit_tp2os0r:e1/o/6 w.pdwde fw C.uulntiovdocs. odrge/ dCooccuam 2e0n1t5s/. cLriomp-am: oUnNitOoDriCn gy/ Nuevos retos para la lucha contra el narcotráfico. Una aproximación a las redes del narcotráfico en Bolivia José Rocabado Sánchez• cH1l.oa Introducmey en día cnióo nh ay duda que actrirvacimaddaeodnset eisl ,ít ccrioatomnsso,n a atsacími coobnmiaélon y l lago lsno ab caeilol. nLtaorlá iqfdiucaeo vialí cciatmo bdiaen ddroogas es un fenómeno lcloacmaaíntiav oe nd lea emsteed indeag oqcuieo vilae gllaeelsg peaacios t en estos flujos son los junto a ello, el incremento del riessng doeol. Ypa r ederc drioiet olcorrsiea aclecieston drtoens dqeu eo csue rdreed eicl adne lait eos. tLaos acr eesctiee nnteeg doicsitoa nilceiag ayl ,p mreácsio c loon qoue merc cid hoa cceo matoersa n cpatirrve ad coco ia o ts s ralo ám dse fic eionn ect oeqn uese va adquiriendo la rápida encuentra en el narcotráfico uno de los negocios.d iEilvel isd suutgau mao ocleeñss o oqmmuábsi nle d a jcainóons d ye, de hoy. má ees splear ódrsieqpdueiceraoznas BSsoeoc lpiievudieaad, dne oys osoosdloesl itpoasí sceosm voet tlroeon spe oárrm q sbuuie td oeisml , tearnsáísf iiccóoonm ieloícc opitnooór dm seui c daarl, cosaginnaocse te ansm aecbli idoénenla iplt,oo y rm ssuáus sc ceoofnemecxtpoiólsen jeo cn oe lnna D dee perseec mursor ,e cpsion, pro aser jeaym mopterlnooc,s ie.o lTn caarmrim tbaeinné n soo rplgooa ranqliguzuaend toois,e endlee l aeívnllatoidmsoodo, viene generando una compleja dinámica cri. a d er edlianceióron yc eoln d oestrvoíos —comcopmlioc asdeo m seun acbioonrdóa—je f rreepnrtees aiv uon y f epnuónmitievnoo. Yd ecloicnt imvoá st rramanzinal y haciendo resulta muy difícil precisar dónde se inicia este fenómenosó nyn a dccuóionanndadel o, ce oensn tecall m mquoáess uye. C iP e r n o •Maescftierasísao dre ednle D laes Marareosltl or í a d ee n l a R Ue ln a ic v ieornseids aIRelaciones I d n tM Bolivia. Es c noDteniprsnuloalmtcoioar cniiaanl teeysr , nRaaemclaibocanisoa nld eeesnn tI rnaots e errannyaaoccrii oodnneaa llSeeassn, e aA Isnní dtecrgoérmsa (ocCi óIeDn EdSe/l UPMosSgAr)a, deo en Organización de Naciones Unidas (ONU) y pulaanr A n la ato ecsal dgdoeebm isiau Deispploemciaáltiidcaa nd P . lluaT rriManbaaacejisóot nreíaanl edlnerno de Bolivia. ea E84s | José Rocdserñotoa laerx pa lci acbaa dtoa Smánbchez o m iertos paqueg elaonsso. rED csoatnanddteiod ssa epd rp. aPr iíéosnde su pccoeornmq dour e“o pgeaaníss etlasam caobcnitésunua mlsiedi dasoudre eleess ” c oop no“pslíticamente incorrecto compartidas. crteiqciuseanm iennicte a ia ptiovra se lylo a, cecli opnroebs lceomoap edreault m ínseivairr s prod aslca,o sct,or snáef uai ctores” de st c reoun ci ntmivvaiatyaso yar iiMlmíicrpiatoonr dtdoe rdertroogsapse. cAtsiví,adAinvteerri saoasrn matceet nivtdiede, saddueen sa dsu em l ente se observa hoy importantes cambios en el tráfico región, pues extender eoellr ng niararnruiczpoactcriióáónfni c oic nrstieem rhnaa cvieonido transformando de manera de las zonas donde se podnaíeargncoo cctioroná tfseiecngoíu;a is rau ll toeo isnsp acalo s arcbsi nnoatoo d lr em aeacnlcm ióelann tseod léícacea lndimtar iatladirzesa eb 1aa9 u8lna0as. er s; los caradciraenc tmamáse vnitsei bml ustos de coc tualidad, el peasrn,o pecejeassdoeo asd qep uoterr aalbcotasu joa“c baaspeno cshl aad neddl eenssctaierncnaotmrtreánfitceo; t eayl uels o otrpoesr ainbsaunm coesrc, ya tmenaydoiern, adboa rac ad emsácos,n hcae ntetrnadrisdeo. aE le xaplcaanndcier sde eh alac iédniná ”. E doamsliezi camad áods e ge onns ncvaeamgroibacisioo ,s r eeendr ealsna, ehhxeopcyha lnoa dspi odbcoao,n sdvuais sit beolre rcsiat, orcrtaeisolie iesn scv rmisioiáblsllo eassm , uyp losiutors.a Ans eosgurog cvaienozsiz, ialloceisgo an“lnees se l na uevoloba rlc. oAtsriá s se mpsu ecejaadpneotnes s”m mfsiecis ohm aeons, d saen eh j aanr piLma e sde la distancia. ropcoierrsrtuoa pndcteeió stn re anbd aeejl o n.l aaE r sociedad de redeactualidad, más limitlc aaodltocra.á nfSiccueo .d aAelcsl ín, aanrctoertri soá rfimhcaoe neptrera o,u dcnucido transformaciones pdírao clae sdoins átmécincaic does ltaesn ríaend ebsa hjaa yd elsimcaeinntcatedr aalt iieznranrdiotovo laroicaiól ne. s ot amcbaprata erdla etrmievaaalmrizcaeabndatoe .t ocYod nol oleasl dhineefcsophrloma mzaacámisó difícil la persecución del delito. Asimi Por el contrario, hoy en extendido inec,n otncoso idmdeeulr nanibaclareccmoióternná tfeiyc. o.At rEdale námsmpáobsr,i tteoh atehyra r snsm pofra, oclaiclsei tsnaoudseo dv eay st rtaeabcmnajopol.o Egsíatos dhae pinrnoodvuacctioósn t etarnmtion eand ossu. s procesos productivos com intuooer eivanal ssd ed rao liado el u dis ctgtruaiasbl uizcyai ócincór, ney c shieea nshttaae Elnimanr icctouatdarnaá,tf oict oea n línaa o e ufeencrata i vaipdgeearndcd idbaie d mola í nccioomomapo,e reauncni ó pnga rrfartnoe ntpperororizbqalue, eme sta antes era más ccoonm puoncicaasc oiorngeasn iezna ceiostnee sc admedpioc aedraans ali mla ictaodoapse. rYa ctiaómn bfriéonn tleoras e. l p aApíssrioemsb ilcseommnoat,a iza. De hecho ,b del llaaanss fr Nuevos ceolo mnnaotre curoants rr ásee las v reetíoas pbaarsat laan lutceh ale cjoanntraas e. l nEanrc octarámfibcoi.o U, nhao ayp rsoex imveac aió nl aa lcaos orepdeers a…c i|ó 8n5 y y, peonr g eenndeer a fqilcu, oisito ineludible parla pla.o sAs nidueemváass, teenc nlao lcoogo aí lograr mejores resultados en la lucha contra Teniendo en cuenbtiali dlaads dreef cleoxnisotnr apuse irhra aacnció ufanec raidlciottuas dacloo h olaap yec ormamteiujonriecsa ccioómn uy neilc daicáiloongeos, caopnucnetbesid soo dber ela l sai ghuoijean dtee mc es previas, el presente v odso. cumento ha sido mPy oaesrlt ceporr iooncroemrsmoen adtteeiv, store a penr seifnosesrtnmitt ouaccnaieo. rnAaa .c l S oiqngutuienie uncaodcnoiót ens,t as ein otfrroedcucción, se ofrece breves narcotráfico con un alcanceaa c usieónmna co e una presentación del Seguidamente se examina la coo ipdrree m spurse ndseiróinvra ocdluaoa sne tili ttartáivfiac od eill cícuilttoiv od ed ed lrao cgoacsa. Bolivia incluyendo a Colombia. Al fi enrgaaiclo isónena p l rroeebgssieoennrtvaaaln ne ldíncotirt loea s l.do Lisn upáemagíosice asse dv aeenlc imanlioizssa el las conclusiones. m doe. t2rEal .m a íc Bubrlietéves apuntes sobre la hoja de coca ces ianvn oec neds elt arl aarl eehgso ijóraen id vaeinn cddoiinccaaa ntd iede niSveue rrrsaaamícseé tsrr iaacdan,ic ceeinostn rleoa ler ptiaeimgapmob, rsee qhuaen s ep rhoaf umnadniztaednoid od ivcihgaesn trea íhcaesst ae nla eassc fc sru innltocui rpsaoallle.o s E,e ncn o BBno oluliivnviaiaa ,s 1eó ssliitndaoas miedcoeondntooi dmqauídae,, , lhay o ryenl ipagtoiuórr nha,l olay ,v liad ah ocojat iddeia cnoac, ay otit t ernoes eesnp Baociloie uraalsid acdom. Coo nla e lc mente en el área andina, siv si baso isecunia plecrsoe snye cnusculitasu uprlatasulaerrsa ., d Deleal peculiaridade pprrooppiaia es dMCioánlsoá mmaliblcáiaa d qeeu nee s st eons caatdriab puatoíss. de sólidas raíces culturales e históricas, hay una cdillíiocnriáthmaisdi crea cons iSssuteer a hemnaé ervilec dnae—ido insa il desd to degea cleosc,a ínesap, egceínfisecvraaímon dednoe ta t e la el a a n shl d uroe ojda eeddneo rBc oodclivia —incluy así un tcraarnáscftora em la décadaer d haeacliiccóitani v coea nna ael eceod ned o stsac sya í 1 9a7 0P.e r anficant iavbliiaddsaa Eúds etyás cbyr oiplmirvioductos e y inaanlae.s qu . eY a fdeec taa h—í deen v aardiealdaanst em afonremraas —pa drtiev edrseo su ánma bditinoás mdeic laa rye arleidddaeedss Dloes hqueceh soe, cBuolltiivviaa ,l aC hoolojam dbeia c oyc Pa,e yrú d osonnd el otsa mtrbeisé np rsien criepaalilzeas spua ítsreasn safnodrimnoacsi óenn 1n oE ml n b o r me bB r oe l i ov fi iac ip a al rd a e r B e of e l ir vi r ia n o e ss aE ls Etasdtaod Pol uPrliunrainciaocnioanl dale d Beo Bliovliiav. iEan. lo sucesivo se usa el h86 | José Rocabado Sánchez pasiu adncoia sus derivados robq luepeme reajn ud dmeilc aangdanorisctu odtdree ilícitos, esto es, por el tráfico ilícito deá s f iddc iferedroiov.g eBarsrs n aa tes isnsi cl,lm . up E yao n enrne cgoreacnsa íenreaa l,ib nlatosesen y clor ejemplo, ha spaíses hsiudrraamtoe rdicea ncoocsa hínaan, Aexdtiecniodnidaolm teanmteb, iéenn lhaasc úial tipmaaísse sd édcaed aCdseo,n etlarl o fpaermneósémerniecc siiidad oad defeul sec rrtpiemomre enne olt reg caaofnmeiczptaaldedjooo. ittnaamlcelusb iiddéeanrs, i vad aevdnaortsrio oisl í dcpieatloí ssme hsis aemnu org,oe plnoee orqasud, eao f hruiancanos y asiát anic ooy sd . eNDl narcotráfico se ha frentes. gmeenrecraaddoo mreupnedrial o cu iscc rohtenoa dmdievé eroica.iones enrt srdaos mLreloeddgeoas,, iversos fScleu jtora s a llomanmecraeidn tdater lea tncritonces de ucano áóefsni c eoun ni l cíceieistrcote d ne p drroobglaesm ean vd o “Triángulo Nanosa rrrteieog” iod—nee cseo somt i uen ecallvlucesanon acpela pírsleaegnsi.e oPtnaoa, rla euyjn emundial porque los Honduras— se ha convertido en el acp oucroeresmdtopo lre pjpiodorar ddE old nedSseac rlvliotaa qm.u peHl ocoo,y en l p icmoorpn ohtirontyae,nn tteeel dednrroo Sgguaarssa, p mcrroéurczieacdnae,d ndote Ce dse ondnterd Soeua srmaaélmer éiecrla ipc yar oM bu dor, déuxsccictaoon ;i llllíoec gmitaoirs h maal om pearscaa dcoo sn n dBoivcia África, Asrrit eerGasmuoaset eflmujaolsa y aas yil y de E uArrriocgpaenan.ot i ndae 3D.e sBdoes lqauejaa nilcíctiiv aidrcotrátos.a dD edesél ca nddao deel 1m97a0rc soe nemorpmieaztai vao d e institucional boliviano sobre el fico controlar dicomhraiisesmn atocat dimvaisod daaod ,le ast a itmlríacbnitisaéfsno rvmaanc ie es . Sin emómn a erbadrr r gge o ilellaan rdh ocor jeaacl gideuenn tacemente en Bolivia r1e9p80 cuando se establecen políticas públicas fuo,n ndoa mese snitnaole h soa csiant aiec lniaa tddivéerivados s para pre acvase dnpaia rdr yea pLLeaoy lm rimir í t1iác0sa0 im las activid 8d,e pa opprrrtoeavbneatend afudee sl av iLnecyu dlaedl arsé gcoimn eenl ncai óenn y1 9c8o d aer lcao tcroáfico. comprende el llamado narcot8rn,á tfqrioucloe/, rysee qp urceoes neisósttniut uvdyoeó v l ceaan y sustancias controladas - etusv doe ecsirt,a c loeny. u na duración de tres décadas que seiñgae s nedtlei s ehtjiaens ttfauas ni nddiacinmioáesmn ditecaa l2 s0d 1eq 7ula la el importante peso qu 2ee, 2c o E c na l co o s m p or ia m l ae sr o s s u s m t ae ns ec is a d s e c o 2 n 0 t1 r o7 l asde aasp, rcoobmaoro sne vimerpáo mrtáasn taedse lleaynetes . r eferidas tanto a la Bajo Nuevos retos para la luchapcoránctr tdiocilca hy lo ae spr raparodalgiíctuiacacasisó j undr edíd edi cloa sheo f ocornmtrau leal rnarcotráfico. Una aproximación a las redes … | 87 políticas de erradicación ja de cocmencionada Ley 1008 re yce osranerodrcuoíclalc oiló aan llt edegr onan ai tllíiacvsio tp ayo. lDeíteic easse p úmbolidcoa,s sdee ppurseiveernocni óenn, dsuepsteirnadas al consumo tradicional, por e a llloiad qhadoj ad ed e n1 c2po.a0cr0aa0 lee xhlcoae sddeee ne thjeaocrjuiaat ,a dpreou nec las interd ue los cultivos que excedían soe cslaaa yd eas laar r fiiocclcile rehiaaór d bnoi e ln b irt e ían err apscopilóíetncic tdaoes a dd deiircl iadroggt rirsdáe3. Se impleodafeispc oae nldad eipe rnseutvesest mnacneicnóitnaas dr oecnlo ta. cnotnr moslubamidéaons d. leaF sdin rpaoolgmlaítesi ncilatíecs, i tdsaees PAcolhunorcrienap abcciiióeonnn, a cly o ndee nl afo Bllprev o elgiva contiennucóió vnig ednetle thraásqfitucaoe 2 idaa edel señ 0dd1ee7 n .d lEar o 2 fepg 0 cao 0 tisl o6ír Evo Morales a la Presidencia del Estado sancionó la (nueva) Ley General de vl. t, aa i Nm csaoee nbo dieron cambios sustanciales en la de marzo de 2017, también se aprobó yC osacnat oebl,s ivtaianntea, elan – m meantceiroian cioLenle ó8y l9da0e ( 6nm;u aperovzcaoo) sdL ede yí2a 0 a1dd7ae s Lcoeyn tr1o0l 08y el Tráfico Ilícito de Sustancias Controladas – Ley 913. d s ed Leuspec huaaép scr,oo enbl ót1r 6ya La cizniarc sctiuió L tln ey 906 tiene por trativu a ccyiioó pnnra, olt mdraeon rcseipógonur ltdae, as (artículo 1). A e c laoo mcbojeecrtacoi :ae lniaz )as ucni óeonsr,tm acdaoorn snluaam tuorre, avilna; lvboe)rs itzeiasgctaaicóbinóle,n c,e pirrn odedul usmctrcaiiraóclnio-, 1lpa6rso zdsoeun ceacssiót aanub tldoeecr eizc aoqdcuaae s,e dsceuióen pv nre,o zcd,o eunlc tacrrotlí cyu flioscalización; c) regular las tasas adminis- Cochabamb el dep 15 define y delimita dos tipos de zonas: zonas, quedaa plar ozhoinbai daasu ltdao erp ilz1aa4d.3a0 ai0rót nah mdaee, nceotnoc atd yaen l atLosa n qPoua aezu ,e tlonar iezzloa nddaea psa.a Eurn el artículo de pr 4oducción es de 7.700 ha. Fuettraoamr idzeaend teoas tddaees iPenlo vtrer ssáutfii lgcaoadt oiivl,í ocei;lt daore td ícecou nsltuor s1ot lad yne c fliiaas csL netayción de hojas de coca. a clioz n9at1cri3oó lenas ddtaaebs l laeesnc se ue llos tsáa mmncbeiicatason qpisurmíemvoeiscn datsei v clouo cnihntratoe clgoarndatalr sea; 3 h o E j na d 2 e0 0 c o4 c, a e .l G o b i e r n o b o l i 4ne meIngbiocaciriagalocmi,o ehnnuetbeso s sdeee tsellanecíguaóe prard eolv via asi sdcteo n oif lrh oaa incr s sactpoarc ementó 3.2 o2abl0ea.r0do0as0 d ohefai lc p 0a0r ah ae la cduicltiiovnoa dlees laa lhaosj a1 2d.e0 0co0c haa. Sdine psartoidsfuaccceiró nn eocreigsiidnaadrieas y d aen ccoensstruaml, oc,o inn vreegsitsigtraoc iy c oaiastl aYmsuterngón e indnuot, a eds.o dCneod La Paz strializmea spceiró epnnr.od y de tnur calesa lcsa o hznooflnjiaca tpso asdr yae 8e8l | rJosép érdéigdi mRocabado Sánchez Asimisam d en de oe, ddeofm ibniieon dees bsieecnueess itlrícaidtooss , ai fnacvaoutadine r de ol Es syta dcoo.n fiscados; y, regula la sodo esn iln alot épst reiecssateusn pqteuefe aL csei eelo nestn y, ye sig cslu, es uuniestrntaatnnesc s iceaoñsn ascliaceodptatrosó sep, niec nlaatsrs ey sout, es toda s List rsaotsas n:I ,Sc IuiIa,s stI aIqInu, cIíVima syic CaVos dn netarlto Aularnadelaxesos, op Cseobrño n teac tr nela oscd loadióa dn ee a n sed lleaa bLeoissrttauacp iVóe nfd uaess tqauneci asa, celix eAtnrntaeecxsco eo ad n ióon e m ieanstcteoarr iLporadas por Ley. Sustancias Químicas son aquella,s ssuí n ae csottaennsdics py, ,r ismusac, epprtoibdluec dtoe sqeurí memicpol eoa dinas eunm eol Sqduuesseta aarnrteocnilaltosa inCn otyne tgvrruoallnla dedreaan ia sla, slao csiaelduadd .p ública, luac cstra isss tiiaclíolcitzirtaaócspión o purificación para la seguridad iticnipatsief.ri cnTaard ádafsei clp oEe snItlaaílcdmiotoe yn tdeeel, Arye hvaoprrao bbiaedno, a nar t lore lsa rgeost draet leag piarse:s iEdsetnrcaitae dgieal sdeeñ olru Echvoa Mcoonratrleas ,e sle nhaarnc footrrmáfuicload oy ea xctcu acaloolt riedernáE z tfs a aitc croiaó tn riosye dgr dieaed e cou ldacce ch ióoja a 2l0un1c dh deae cccuooc6-202l0nti atvr oa2s 0 e0elx7 c-. ne 2da0re1cn0ot;ta rEráisoftiscr oadt eeyg ciaoc codane t 2rl0oul1c 1hd-a2e 0co1cnu5tl;tr iayv oelasl A sí, en el documento titulado Estrategia de lucha contra el narcotráfico y revalorizaPcoiró unn dae p laar theo, jsau de coca 2007-2dinet ecrodciacícnióa ne nd eB objetivo fundam 0e1n0ta sl ee se rsetadbulceirc ee lq pue: revalorizar la hl oonljaiavr icado etar áctrfoiaccvaoé ysc oadnce c lmiaoedidas de control o steoncciaial ld dee l porso cduultcicvioósn, pprroodduucctciivóan (CyO NelA LfoTmIDe,n 2t0o0 7d,e pl .2c9u;l t nivpeoas r dtoiecr igppáranecivicóeonn cpión. De otra parte, busca Para apuntalar el mencionado objetivo, séen fpaslaisn ateñaandi dloos) d.a erla cosnut rtorla nssofcoiraml aecni ólna dpeoll ítciocan spuúmbloic ad ed siguientes ejes de la L (CaO NALTID, 2007 ed, lpruopcg.h1aa0s ,-c 1oc1no)tn.r t ar oell nsoarcciaolt ryá friceov:a dloersiazrarcoióllno idnete glar ahl,o pjar edveen ccoiócna Estrategia de lucha contra el narcotráfexcedenta[r…io] s fdoert caoleccae r2 0l1os1 -2m0e1c5a npisrmopoos nde ec oimntoer o icboj etyiv or eedsturcactiéógni cod:e cultivos csuocsata, npcairaas tceonnetrr oulna dcaosn, ternolr ieqfuecetciivmoi eqnuteo e ivlíidctieitc osc,ui óe dnset asabvlií loitz rhaáacfciióciaon edld ene ac urdclrtooitvgroáasfs i dcoye Nuevos retos para la lucha contra el narcotráfico. Una aproximación a las redes … | 89 By olali vreiad cuocmcióon p daíesl tproátnesnitcoia dl ed ed rloa fabricPara la ejecución de dicha estrategia sgea sp illíac aictaiósn ( CdOeN cAocLaTíInDa,, 2a0sí1 c1o, mp.o2 4d)e. l uso de soep eprraocpioonnael es. El primer pi,l apra croar rtesponde a ntea tres componentes o pilares al finalida .l da E rsle eds euegcsuctión de la oferta, para ello cuatro programasreducció, np adrea . ll oaE lc demandao2p0e.0r0a0ci ohnaa lersecurrtuieearnlc desore pptiarlaonr s eo preefriaecrieo na alale s anbdloe cpeinla r se dedica a la dos programas reducción de cultivos excedentarios pdero cdocaL a acutuccailó pno, lcíotimcao p aú lbal iecrar abdoi pctoao cniaeó nel ads tead cbeoiflciinzaia cerin ól na syuliviana en el tema zqounea psde perlrfiiomchieiitb adicdeiaó hsn.o j dae d ez ocnoacsa dene título venimos tratando lleva por com Estrategia de lucha contra el narcotráfico y control de cultivos oexbcjedentarios de cicnotneetg ptrri r ova eolnl . die d eCeso sen n uls d std o tae 4 a ndr o ecepd a 2 iluacri 0r1es .e 6El- l2t rp0ár2i0m. eTrioe nllee vuan ap oers ttríutucltou ra semejante a la anterior, reducción de la oferta y su ilícita cuatro pro sse y r deefileitroes a c olacn ieaxso cso, yn tbrioelna fdicaos ,i llíucci:th oca od nceot rsnoutlrs atea lnianc itlaeesrg dictioicmntroladas de manera gersa inmcasaber, prevención y, por otro lado, tra s autatamdioesn yqto uc, oer necfhoisamcbapildrietoans c.id aA ó ecció n ns i,dóu n vf iedsc oys r pz e eir, a lización y Epill ar es el rdeed ucción de la demanda, , queno eggla rnamanacias segunsd, oa smoectdieair al c nae tresle ap i e tres pr tegración. lar siguientes pl rtrodedesu c ocgióranm dcaosnprograem l :a tcr ooln dtreo cl udletash: oja de co i vccoaus ly te imvxociestdi geeaxncctieaódrnieo ndste ad iremi ocp,s o a cdqc ateuo ecs o. i cYa s nc ,e e l ulc roealiyentr zoal cuarto pilar responsabilidad internacional compartida los periodo 2016-2020 asciende a rUeSla$c 4io9ne. sF ibnialalmteernatlees, , erl eplarceisounpeus esetsotr aptaérgicas r egionales y relaciones multilaterales a el Edenf benalsaan dcee ,l sae h poujae ddee sceoñcaal,a lro qquuee lsae e esxt 1ra.9t millones. sbuupsceór flia en 2010c.i e re dvea lorización deEn tacnotcoa qau leo llaa reg so la tr d hoja aetel gpiear de c pioadrpao oc r eme esg—aiaen ae csn p ie ae rpla ri moelpp periodo 2006-2010 —que l perioodnoad 2o0 uq1o suo el posicionamiento y 20.000 ha la superficie de 1 ret–a 2lnl0et1eg5 óc r—heacsitma i3e1n.t0o0 d0e h laa que se orientó aer urandai craeducción de la hoja dcvoecza, ,l ad eessctdiróean tl eadgsei a3l a1p .ca0or0ac0a e hyl a,p peao erc eococcaa —en beul spcóa ícso, nlotrrri oqluaer, lrleegvuól aar yin ecsrteambielniztaarr elna de coca en 22.000 ha. —En sees eor rmiioead bnoad m2e0,e 1rne6cdi2uo0nci2ard0 la a—s s huapsetraf i2ci0e. 0c0u0lt ihvaada con hoja de - excedentarios de coca nrtcao ,a a msuamnteenn lear m yq áp en uxreiem sbeaur spvcraairo erllai d csoaudnpt lerorosf l i 2ci0e1 d5e. A su pdreo cgural thmivoaojass 9d0e | Jinosé R hoja dteerd ociab coccac aiódo. n Sdáneclh enza rcotráfico y erradicación de cultivos excedentarios de 4A.h oBrrae bviee nm, air caodnati ncuuaacniótinta, atinvaali zdaerle mcultivo de la coca y el proceso de su pantoraranmsfao crumaanctiitóanti vdoe dseu slo d qeureiv vaednoims enmás comple ooss e uBxnoal isveirai e de datosgestiones d poniendo, para a sqíu tee nneors ubnrain vdiesi uónn 2cUo0tni1lti0zr aoyrlae rmd eoa et2 ag0.o 1Sb1ei e aarbn 2oo0r dd1ea5lr , áEc seotlam dcouo l ts Ptialvumor bidnieéa ncli aoa nhcaeolrj acd aed edB eoc olidcviaiva ee, rness al adss e pcdoirol,ís td ipcear 2ism0 p0ear6ar aas E Col ccuaa 2d0r1o5 1, pmu lloab sli hdcaoadjtaoo s e dpner ojucdlouiocca idd eoc 2os m0p1oo6r .e tla pmrboigérna mhaa cdeer M fornenittoer eaol dne aCruclottivráofsi cdoe. Edtresót pcsege o u ica ca ndoso c aesncsioe nuodestd ep eCroiocdhc e oau br dr sr a que en el primer perio aeems debena 2sl7aes.e produ 5 c p 00 ha etrr oeudsn u rc eheasta 3deg sieoclen mness d1po.0r 2o00d00u hc6at–o,2 re0as1s d 0de eecli rcc,uayor crecimiento. Eo nc ltriv o del cultivo de la ch at e o, c oae ut eonntqa uul den e 1e hn3o %jeal. 3 en1 .l0a0s0 t rheas ar e2g0io.2n0e0s hmae, necsitoon easd uans.a reducción de 34%, observand ajoan trdoee dq ucucoecc ieaon,n deeesl Cuadro 1 Cultivo de hoja de coca 2005 – 2015 En hectáreas TAñoTCooróctal 2006 20 phia cboa mdeb a 287.3.50000 288.8.9 0070 3200.50080 3200.90090 3210.01000 2270.21010 2230.31020 2230.01030 22014 2015 Yungas de La 18.900 19.80000 290.500 9.700 10.100 8.600 8.100 7.100 6 0.1.40000 260.0.20000 PPraozvincias norte de La Paz 300 300 Fu3 .07000 203.09000 204.05000 183.72000 163.29000 152.37000 141.32000 141.50000 Por s ente: UNODC, 2016b, pp.22 y 26. cmeorarcyaado ufru epesaicacr r ioa t ónl e n ,5 m e d0 lá e% csu a hidn d oe ro 2 jtae lnads asse ñala que l alrededor de un 20% en e cp orcc e ooa n mc aeee dx le ipisnot e ,e pe rnailoot se ac pd roei cn2imt o0nerre1 e 1s2– d02e10 3e1 r5yr,a ld2lei0cg1aa5ción de a quinquenio 2n.0 d0Eo6n a– 2tra0en r 1dt b 0ou u c s eqc t siu oosteun dve es r año. loa Nuevos retos para la lucha contra el narcotráfico. Una aproximación a las redes … | 91 Cuadro 2 Erradicación de cultivo de hoja de coca 2005 – 2015 En hectáreas Tcooctaal Ahoñjoa de 2270Superficie .5 0060 2280.90070 3200.50080 3200.90090 3210.01000 2270.21010 2230.31020 2230.01030 2200.41040 2200.21050 Rehroerjlaaadc diióeca ncc oiócan 5.070 6.269 5.483 6.341 8.200 10.509 11.044 11.407 11.144 11.020ecrorcaad cicualtciivóand ya 18 22 18 E l cuadro 3 muestra que, Feune nctue: UN 21ODC, 202166b, pp.3292 44 50 55 55 qduuep leicna re l lpo rliomgerra dqou i anto a las incautacio yn 5e3s. de cocaína base, es claro acolcnatninzaudóo h eans t2a0 0la6s— 3 neq, 2np uen at2roa0n io 0de6el a.2006-201 adYha ís qd ureeec greeisn 0t r ecarecicer ldh saaess g eeuronnn d2 odta 12.60 i1pch2ear is—o inca8 tonedlcoaad sei u stetar cicpiroleineas en 2c0cai1m sn dhi ast5. eo n tloo a Cuadro 3 Incautaciones de cocaína en Bolivia 2005-2015 En toneladas Co Año 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 20Clorcchoaiícdnaraía nbtaoas dee 121..73810 124..99290 271..26540 241..99270 235..37910 258..63150 342..11830 210..54810 148..20680 128.6 1850 E n cuanto a las inc Fuente: UNODC, 2016b .60 mvaársia abltlea dloegl rdáencdeonsiaeou aetnnaa c2iloi0zn1ae5ds ol ad, c emo cnalo yuronhr ci idrnercacatiumot diaece , pc.6o2c.a ína el y 2015. nióton ddee ml másis dm ceoolm 6: p8 0 o.06r% ttao emnneitelranedt 2ao0s f,0u l6ae Eyen nO 2reu0l rc1ou5 as. dLorlnao ml o4sa, ldloaes pa dtaearnttoacsmió consign85% de clorhidrato de cocenan qítnuoaes. dta aondn osdose l noseoLo que s ue srn ei nSgadisnitcagiere tqraa nr oqnu ela Ssa mntaay oCrruz, Cochabamba toe arérirteoar—io ddee dSiacnha Cruz ta dCrrougza esle d riesatrliizbau cidruorz apnrdinoc eipseau led d elaep las se logró tarrtláiadfmiac eodn edtl ie pnsac incautaciones cocaína y de pasta base de cocaína en Bolivia. oe. cP aílos u or r— t ear mhintdedrre á ar, s te es sdo td r eeee ll 92 | José Rocabado Sánchez Cuadro 4 Incautaciones de cocaína base y clorhidrato de cocaína por departamento, 2015 DCleoprcahorictdaarmíanteaon dtoe San7t.a6 2Cruz En Ckoiclhoagramos 9 16b8amba O6r6u3ro O1t4ro2s Cocaína base 4.754 4.638 959 2.332 E l cuadro 5, so Fuente: UNODC, 2016b, p.62. yleíj q2eum0i0dp9alo—s,, l mao cluoleassrta br racea íbldaaa incautación de sustancias q notables stda erne itgneic satvruaotrsai aceibnói nliin ddcaead us tueasncti aólnnocs id a u esp í eq mruiioícmadsoic, sat asa nto ssustanciasln isqaóuliliz ólidas iddaaadsso ees n n— co 2200p m01o or y 2011. 8 0 Cuadro 5 Incautaciones de sustancias químicas sólidas y líquidas 2005 – 2015 En kilos o litros S Sq uusAño 2006 2007 2008ussóí tmlaindiccaaisass tancias 323.280 653.390 443.770 8 2701.07910 92603.18020 72407.12112 1.228011.2284 92000.13390 62103.11412 52709.11534 qlíuqíumidicaass 1.352.F15u0en1.4 El te 3:5 .U42N0OD13C9,. 02801161b5,7 .p86.683;2 d.4a00to.2s7 0pr2o.6d34u.9c0id6o1s.8 p96o.6r8 l4a 2F.0E5L3C.6N70. 1.640.323 1.053.519 c2lal0o cuad 0arth6ei-nd2cr r 0ia o 1ót5no 6 dmeesu ceestra la destrucción , tantolo ce adxítnera en diversos m deo imnfernateosstructura empleada para cristalización. Así, la d aleoosrstd rliuancbacoririóoan t codrreei oclisom sd ileean brtoeorc didcelea ljsaeu dceeolasmtbroou rclaocción. Lo qatorios de recicisól anlaj ebe onenr ea el p uroducir quinquenio incrementó en casi 10 veces, en tanto que en el segundo qutio preei olrlisao mddoae cfaurueemc diemen i3teó0n en ca ln pqrimv uen eior P or lo quet o e csea e rl sos.i l 3Rar evgseopc edecest.l o Pd aee rcloae ndsiieo ls omt rvuueecmsctioórasn uad nelo cl arlaebrcogirmoa tideoenrlit oods ed cdeee nm cioáris,s etdaseel i 3zaa0uc mvióeencne, teol primer quinqueefnieiore fau ela ddee s6tr8u%cc, ieónn dtaen ftáob rqiucaes edne c s. eol csaeígnuan, edlo c rqeuciinmqiueenntoio d eell crecimien Nuevos retos para la lucha contra el narcotráfico. d estruidast.o fue negativo, al bajar de 4.433 a U4na.0 a6p5ro xfimábacriiócna as lads er edceos c…a í|n 9a3 Cuadro 6 Destrucción de fábricas de cocaína, laboratorios de reciclaje y laboratorios de cristalización 2005-2015 FácboArciñcaoaínsa de 240.00760 230.00877 240.90888 240.80694 250.91202 250.21512 240.41323 250.91330 250.31046 20Laboratorios de 4.2 1354 Laborercaitcolaje 2 4 4 8 19 22 38 50 58 62 cristaliz raicoisó nde 3 7 7.2 16 24 2 Finalmente, en cuanto al núFmueenrtoe: dUeNODC, 2016b, p 5.63. 37 67 74 73 ú pletnimadoos pdoors laeñyo, se sdtees aceunmdeinó thoa esntatr lele 2 gp0aer1r 0aso 3yn .22a02s 17a3 pe,rn de 2he 0e3n1.7d53i. d5a as 4p.o5r8 p0o, psiebrloe edne lliotos Cuadro 7 Personas aprehendidas 2010-2015 aPApeñrroesohennasd idas 230.71305 230.9131 2012 2013 2014 2015 F0uente:4 F.3E1L7CN. 4.580 3.455 3.227 E5l. Laorgvcarede dnri telaraña del narcotráfico en Bolivia, en interconexión con sus cimzinos eaxgcrueppcaoicgó aedn ianos a . otrragna neiEslín c it snanisza acedinoo n datrli5sa,t nienssnt aeaslc aiopcntaoarrtl,e fsut andmdeablm iémenn utcnaodln oqo.u ceSid ucoro ancmtorémorlioac alod sen lomin eceruceandcoias delincuencialesd. e esl tac rrimegeiónn osreg anpiuzeaddeo , odbesedricvaadr asla ap rdeisveenrcsiaas daec tidviiv sde arudsneaass oeEsrntg áBanno ildzivaeicdaii ócsnaed, doyes n qaou mea ciancdiaoennm e“ácsls ad nieneltisec tfraiavmcatsiúl iaqanur eecs o”r nea q oautqireuaresel nloo rsug ngar nnuizipvaoecsli ocinmriempso isnritamalneilstae qr edusee, 5 P a r a m a y o r i n f o r m a c i ó n v é a s e : U NODC, 1998; UNODC, 2000. i9n4 | José Rotqruácefliu cayoce tnúdd coa baadaen ppec o Sá rrtisonorcne ncsh eezx tranjero focalizaremos en e ipal ast rlmáyf eiccnoot neil tírecanitb s 6at.rn Estos clanes son organizaciones criminales Un implica, asimiosm d eeds o dc ra(omCgaapmops:e rtroá, fi2c0o1 i2lí)c. itEon d ee sdter otgraasb, atjroa tnao ys qleuaeltc alsaden. Lpfoar emqsuieleina tlrea duan uidno s efnretindtoe dael oue,n ncitdooahrden s si óon n afarmcoitlriaárfi, ccoo. n fianza, seguridad y cpimlealpnigleircsoa ssnoo n.l aD d icicvoherarrsse oscpso onddeilcitioosn,e lso ss oqnu oin teexrtnear neon,t rneo srumsa mlmieemntber oasd. vAe lras ov eyz cpourerdeen, aeln daeldgiucnaorsse cana dsaoicestn,i vteeind pcaaudrneesicc feui ópnnod.r a Emsnue nnvetaartluders cuando los negocios de estos autoridad, para así poder consuma red sresulesic ntaielv gatosec.n iYeor aa pd l qo eerzaus es e s ilega lu els tpárn penados por ley e ce pusu.b er eisrct oioa l qgduúeenl repiseaesg gopo r eaqc uiloae iTmmaunpctohora tslaa nd teue b eielclnaa sc eicólo nnc e gvneatocrgíoráfica depresencia de la autoriod sda ddee Spsuoornba mBéorliivciaa— — coocmupoa nsudso euxnt eensspaasc iforo tnetrerriatos ri—al scouopnfeidcraiieccniiootnenmeesse nedtxeep lla presencia y accio lanfceaisóc tndo—er elo ses ignqrcuuleup soinsv ocer liamh aeinnsca alelsosag. o intermiilcaa nd eqluinec ueenn ceila teorrrgiatonriizoa dbao ltivraiannson asceio nhaaly a—nE r andbdo es ous amrimliviarano, pteeesntdatiesr ferxotnratenrjeros—, abarcando diversas regiones del país, sobre todo a lo largo oldlsae d loya epFloraorbmcoearsa a opcsa con Br i óqrntue í mint aesgilr,a Pl adrea geusatay dyi nAárgmeinctai neal .i n descomposiciódinec odsel a ql ausep h atorsajtaans s dfboera cmsoeac an d claeo mhocbojianc ad díeins cpadaaso e cc nrase aeqbnul sieeu establecimiento de los lograr una masa homogénea conocida como pastao bná ssuicsat rase nd ceidraeisv qadutroíimtsu iirclíaaccsiti, óohnsa. s La La m o base de cocaína. tya lokuitlgrooa rd eeens cpdiaoosnntadad eba sá pes ass insumos quiíecman tac ubeánstircaa ae hacia “laboratorios”i cdsoeos nn. dLeeoc esm s“i bsta uo nabdltreaenndicedidaa o derne d sheiotijoass rdeel actoivcaa,m peunetse pcaerrac alnogorsa ar luons pmreondcuioctnoada pasta hasta llega lera dadi raoillos final. nbttee no ” etdrreos eps apeslrt oca 1c 2lobe 0 ráshs okiscg aq d sueoí mnh iolcujoaessg, o ds teer atcrnoascspaf,oo arrmgtaua y idrato de cocaína, que e ads oelasl e 6 x E tn i e sn íd, he na y d de in v te r ro s eo l s t “e c r lra i nt oe r s i oc r n i ma ci in oanlaels ”(,M scieDnedrom eolt dt,e 2l 0n1a4rc, potpr.á4f-i5c)o. uno de ellos, que se S Nuevos retos para la lucha contttreiagrnruesesp tofrirentsae l ym yae énlrtoeego íslsa”t icpeaat arapd aee l dedene tslrpae lgad rai setl rniabrcotráfico. Una aproximación a las redes … | 95 cocaína suele exportarse a diveraszsoa.sm Eimesn utatcoi ó idnne,c lqluaue requiere de medios de iemxppoorrttaadnates am peanícsieosn vaerc tianmosb diéen B qouliev icaa nptairdaea rsdcuea sud liotmse isri álde gr“oaclgoeasrs r.e eEdnlo rclelaos r múltportantes de pastrhaei dbgiaróasnt ip eo. les, s odEnes Fctaoinmnasblemicéuenen sntuet e, p atiemrntipiceoinprdataconi ócenian e necs ueterl nacttoéang jiula rior procesamiento. cocaína, se ha escrito que: cna tuopb adirceaa pclaiaóíssn e rsug eetanos gl ordásef iqlc uane a dsreceo ptBrroáofdliicuvoica,e ccyoo mcsauo- Lsuad aumbie.c raAicciaónno sg—eo gráfica de Bolivia —con límites con otros cinco países Bolivia e sitúa al país como una zona estratégica para el tráfico de pdrBNa oí gasoalrsicveóisat i dcoe s d Seumraáms édreic ase. rE lel tercer mayor proo ps u a 2 n s0 p1aa a6 ís t rin dde tráavéicsa d q nsito e ulI enp faeo i ílsr n5md0eispe po pr d overí n cEsa is aebaétnr l rta e eot ae p ”dg daiuraca td olear de cocaína en el mundo, puente aéreo (Liemann, 2016). , elo la q cuo l droe c Ctaaoímnn gatabr ppioéel r n r oIundatuencida en otros se craon n“asocaciloeen chaoalm cdioae 5pErn.1o l.d aEu lac ccctriuóimanl ieddnea doh,or Cgjaoa lndoeimz cabodicaoa e,c cso oleoml mpoa btíaisam qnbuoie éei o nc uBpoali veli ap r imer lugar en el cultivo y s leíc cituos como, por ejemplo, el clorhidratoEl roll tqivuae mejearrciheuna lnaas oenrg iamnpizoarctiaonnteess ccrain tdinde aecno csauí ntara. nAssfiomrimsmacoi,ó enn e snu dteerrirvitaodroios (ebna Snudraasm cérrimician easle fsu)n, d caum mina dleess c. o negocio ilegal (y otro8s) yee nhntaatnanl .rc Deofnioc hruzanasad oiomr gspauon priztraaencsiteoenn loems,7b ciaonnaosc iedna es lc noamrcoo tráfico Bacrim qnmuoe etr ocltaaadslo— od rdege ad Cnroiozlgoaamcsio bnnioaer est nec aermsiminales mexicanas pa experiencia manejando este organizado colombiano en EEee .prUiaUcías. n.e Csoa ,d bpeer l eahsraigcoaen rda nantodato,a l roe cslia adr eeansnp Slaau zrcaaommniéterrnoictloaar, — luego d que la el gran e g ran experiencia en este amplio y complejo campo d qeu aec clei ó ppnree. r smenitcióia d deesla c srrir iomblileeannr eLlaasb oorragcaiónniz dacei odnroegs asc oilleogmalbeisa nya, es n mesaen mejaanrc oe, ll a konbotwen chióonw dedle cl loprrhoidcersaoto ddee 7e sU o n fa r e i mc id p ao r p t oa rn tP e r ie ex t po l i( Aparecidas con la extic2na0cci1ióó3nn) .d s eo blorse gerl afenndóems “ecnaor tdeele lsa cso blaonmdbaisa ncroism8 dienla nleasr ccootlorámfibcioa”n. a s c96o | José Rocabado Sánchez eeelsn caína, como tam on d,e cigvooencrtisrooo dsla epnl at, írasásefim biisén de otros derivados ilícitos de la hoja de coca. Y no solo ala o rtergoisó cno emsp metuidy s de o imriecpso.o d m Seou d,r rlaa dTratamnbtoe m iég yna éist r sht iri iai c elní abc.i utIcaniscó.l nuS usdiev la cocaína, gestionando varias redes n elong prraedsoe p herae chseaenncia ernnl acd ipaea searrollado innovaciones en En Bolivia, su p vari tones nl optesa, ím sineecsr lfcuuasedoro ad sde ieslpe lagla arzeleagsnió ddnoe. c ssuu ri rmparmienseaerlenicsca icnao oelson,m f aobrrtimaicnaipansad,c oqió uunen tasae em xhbtaei énmnd aihdnaainf er eesxtdap. daCono dnmisdeeodc uisaeunn attece cmtiroeennsa troe ,ra ge oantn reiolz sac acpisaooíns deeess [La [orga Bniozlaicv…] Otros r i ióan, ]u mn áosf iacnitailg duae tliae npeo lsiucsía r abíocelisv eiann uan m greunpcoi opnaóra lmo isliitgaur ideen tloes: Llanos Or iecnotemaclioeé sn dd eel l Celoogalso dmosb iain, lcalsu yA, euantoc tdtureaafelfmincsaeannstt Ceesa dmcoposel osdmineab silaa dnse o Cmsa ástsaa nnare (ACC), iRensadtsritcuricootjsuo sdraes q duee crimen orUgraanbiezñaodso transnacional en Colombia. Tamp toobd iédenre o hslaoayss en Bolivia se han establecido oficinas colombianas de cobro […], una estructura criminal utilizada para controlar y regular el tráfico de cocaína ESpornen s (Mc s aeucnmtcoiarae, esla Dermott, 2014, pp. 6-7; énfasis añadido). pDreebsoernachia B n oe nnp svr aoriroe Blilnooc,l i g idp saa pnveialle aizsíaciones crim c efo s eers de ntnm eal mp Sauurnrtadem o éd irneial les colombianas han de lc aca r, eifmoxrmando una red de caomnpsoliloid aaldcaon cseu. qgruuep “oesn c Boololimvibai,a gnroasnc poamrtore oL d odesel Uecosrtamubdeeriñocosios e ”d i(neB v peen transnadrasontgisgaiaósc neio nmn eee cio ls np c ni al suramericano. Su onello, 2016; ICnalí osnsaivg e a ehs d lt , c ao. nAtlr or,l eeassdpcore icpbtoio, C2r0i1m6ea). ór 5pAa.c2ítsu. Laaalnm dceionnnote ecx,u iPóeennrtú aP eecsor úenl– usBneoagl uiiedlea bcoorcaac, iócno mdeo d eenri vBaodloivs iialí. cm vnia iP deporoo rp trtaoandmtuctotos de la ehb ohiéjiasn rt oderesi athá do jepa ru deseso ecsno ttcreaa deeinnc i Sosunuramérica. Este cdoen ltar ohlaonja e ld per occoecsao, dseo ntr alnossf ol de coca. En Perú, luego a dlteees rl dari ect oolarsi ehoco hjlaaa Ccoacbae ym, ae vneccioesn,a crl oqrhuied, rlauteog doe dc lroamcmaaaícndiaóo ns( d“ecl laan heosj af adme icloiacrae hs”a cpiae rlau apnaostsa lboass eq duee scelo erhnicdarragtaon d dee c coocnaítnroa,l asre reíla pnr looecs e lh UNODC, 2016d, p.38). gestiones de pre-embarque de la dslao am bpeaorse obtenrogads. otDesir c“ichoaorr qttreu i alee d n s ovs cpar l aodio elprtselod as pseu” t a eo base deld “aebc aronepadiloaiz s eh” a lcsaotsac qa lu ayarse poesr v Nuevos 2í0a1 a6édr,e pa.,1 c3o)m. o t armetobs ipéanra p loa rlu vcíhaa tceornrtreas etlr nea, rec ointrcálfuicsoo. U rníoa sa pyr ooxtirmoasc imóne ad liaoss r (edUeNs …OD | 9C7, aAsbuv hora á ispoiocnase tte bie carosi oc n, d caroí nrne m es at opa drtrn eroo íc2d au 0 Bl11ucaiosl , daib vs oi e eali Huallaga. De hecho, el VRAE en. v hE i aas ntiansc rceomn ednetsatidnoo sai glan irfeicgaiótinv amente elel del Pichis- P s la r ae Vrgeaigóllineó dndo hena d lsoeis ds oer eícool scn ecAneptnrutorr adím ela aa mcc-oaEpynioeor d s(eVu fllaaul cpjoaa zsd,t yae cU unl tirveapdoar cteo ni nhsotja d pReArEfi)c iye vvoíal útmererneesstr dee y d aeiértiruvec ei ocnoacla dseeñl Peaad” o(sU dNeO cDoaCcla,a r úq. u 2m0o1v6ei dli“,z eapnd.2tor2se) d. eeEls nd2 ee0 se1tl1e P peyre úr2i so0ed1 o5tr,, alslaolsas d aamvriaooynno eprtoes 3bloo0cl0aiv lkiidagnas r el desta iand oe3 s 5qe r0 u ru e akr gas ladelseía epnna dset l Perú llevaban, en cada vuelo, una carga promedio d aes hlaabsotara tBorriaossi l,c lnad nolodncedaselti i dlnoa asd dbeeasp sdeae rdt eaB mrcaoescnialt.ío nDsa id.c Sehu Ba eppnuain syto de llegada y descargo eran procesamiento para consovese rectnior nlBase uenmni icyrl íoaSr ahncidtoarm aCtoor u dzbe,a to aSzu abncbioae ta ,sne C rsuz e p ; erno caelgsaubnao se cna slooss L a importancia de realizar los envíos por el VRAE c coonc adíinrea oc. onstei nutearbmanin asurí av iasjue pahí hac(Uasta b iáas Bicoal ipvriao,d ruacdiidcaa eenn qeustea p zoorn eas ac orcuatlae rsae “—trasladabcac imóná sh adceila 5 P0u%no d ye d lea alrededor del 60% del total n acional, la misma que tenía como destino intermedio, territorio boliviano” nqAuas NimODC, 2016d, p.24; énfasis añadido) ctamn e adado is mpaos, tuan ad ep ucblicación —cib2i0én c qlaunee “se lf a5m0o iplcioaarírn ecasie enpstrtooa cdría año eed tnae nnodtpeoe dreale nlp dePore iróeúdn.i cBDooe El ilvla iC aom, mtirseamrcio— ha señalado las 450 toneladas de cocaínan asq pumoer astnaalenerdnao ,d seye Prñeearfliúa- añadido). son traficadas por vía aérea, y de estas, el 95 por ciento tiene a Bo como destino. La mayoría de los vuelos salen del VRAEM” (Cawley, 2014; énf laivsiias Ebdoentl tievoridmaoni neas—atno t eet.lr Eraosnlts oqp ueoexr ptjualinecgdaao tn a lmlaasb aidévnrioonetas —tdaen leax ictoocsaoísn para el ga desd a. Así t naamrbcoiétnrá fsiec oe, nptui eepnso dareu q muqeuén ee besu tePnear púa rhtea cdiea elBlaosl icvoina mhaat rísciudloa fGirombióe renno bPoalriívsi,a Fnroa nrecpiar,e suenn taacduoe rpdoor dele mcoin t m i asept locrr so vuelos aéreos han reo9n dsdiedea dee Dn rablemente el v eeqofuveiinepsmoasb Rrdeee m dryea dF2 os0ul1ul5tmaerre, d i reean o ares —l, v98 2via0gl | uJoasdé15). o Rocabado Sánchez e N spielacniacli sa ma e tdnue rUla Slem$ 2ente esnpe 1anc5tie omil las á erael é lporrneooeps— das m áóbsso viltiuov e l i aldane finero ad r, mipchaara fa ra amdnqcouensiisatio cTrihóeanalr e cs Air Systems (Gagne, Con todo, la fuerte presión policial cbolnestr aal terláfico aéreo eo ldn ese isdsptreao cgeiaon nc narcotráfico habrísa. uacbiroirn alal, c doiscmaíinnau. iNr,o p oabrsctiaanlmtee, ntatem, beilé nfl uirjo de […] nuevos carteles extrarumpe pna setna ebsacseen ad e cocaína y clorhidlroagtora ddoe rdteerncoodgra por vía terrestre, forganrríiaizd aocc iooemnne oBs rddaees stitlr.ia nfEoisc taoinn nlutjeevrrimaols e ydq iueoev esenelt uetasetlrmárniet oninrtiveoo aluébrcoerlando en el traslado de s carteles financian y mane oijva. Esta droga también Según los reportes de la Policía Ntaecsi oqnuea lo dpee rPaenr eún ( eDl IVRAEM (U inNa nOmoDu Ccfi,h n2aa0sl 1izp6aednq,d upoe.2 ñ3sa)us. e“lagn ed sléatci oaadncaetu sd aedl ieldo aspd rn eol-ovesem npbtarao,r ccqueuaseon”sd sodo leno sam ccaaornpteieojla,e dsto roasp seplarodarob b,a RnE dJeAsNdDe RlaOs) z, oan daisfe croecnacliear adse, Emhasátysoa f hrheaec ccuhaeoun smtaedáso sy lanago retexospriiavonoss. eiLólaen v vdaineolld etonr áacfi niaci ovy e ilícito el armado del stock y las corrupción y el lavado de activos (UNODCllo,e 2ss 0 ac1sr6e ds andas o “carteles criollos”. ítdi ecin odasrt oloags ia n(sas yjeu que este, a su vez, se , pp.13 y 2g2sut)re. isd dade cciuuednatdaasn) as,o lna 5Bad.r3ae.sm Lilaá os cc eomercadou s n dpteáa e x dedemanda, cop ilró senesg eBunrntaeds eoil–Bolivia con los tres pmraooís gelaass msiulíarcrai l lit c uargmhus i e ambrre danes marnicaa. o niAol reasgra yo imon, r iisqzmu caoedno oi sn quumeo s dee e co, B nc caarígnaa d een a ebl amstuenc s —Boliviacr,l auCsyoiell o tomiterbnaiesa fdyrr ooPngetareúsr —aqsu ecqo utmi deeorn ,ee doparnl tg n iadrla d atna e c s Cccl ooonorp hceiudrlatritavitvooas de coca y suuantitativa smd ee encnto ec, apeíonnla íBt. i scP adoser rivados ilícitos, e cuentan menor de los tres países anodliivnioa edns l de eya ds , a ecu oipgn etBrrfroiacli silual mea d cdle o ee m cid onr ut l lote agr peaassas t amc obanan steed ndiecehr c oorsce alaínciao y el ivos de hoja de coc nes La frontera que comparte Bol nera los derivados ilícitos de l apa a ecíosse clasa.. S penuartrraae ms uaém rcicobano,t slr oop qla uyíse ve —isg, ipleaoxnri scstiuae . a tSmcolaborativamente los asuntoa p si m b ilviieaina e xhctaoeynn suBrasil es la segunda más larga en lucha contra el crimen organizabdbiolia.é tNne roau hlnea syf inóuane r—r requiere de esfuerzos mayores tráfico ilícito de drogas es un asunto centra, lcd eounm teelo a icenisót enerl é acsma smpolu idatmda que el reto queu ol e ea np ptaerr eaav simmaénterica repre jar la agenda de ambas naceisnoecnnieótasn. eyl Acohmora Nuevos r pu ebsiteon, ,p reinl cAic ertoism pearna lao rlugcahna iczoandtroa elb nraarcpmablmase notreg, apnoirz aecl iones crs oitráfico. Una aproximación a las reimlerinoa lqesu,e quopeera en Boliv dieas … | 99 extensas que incluso trascienden Pelr itmererri tCoormioa bndraos Cilaeproit, a shl e(a PneCCVfuenrdmaemlheon t(aClV—). de abastecer el mercado ilegal de drogas en Bra nsfco )a ryrm geaal Cil y tandm o o— mabiréee edsetá ndos ANmsoui acsho ol(oGs eaosgtorno,e ts,a p2maíses suramericanos, como parte de otras actividades delicti nnv adlsoe. P dro 9 arag aa bhaasctiae cdeirc h 0bo1is7é )dn.e pEsrlt iopnvuoeeser. nto d droeg Saasn iltíocsit eass ala v parriinocsi ppaaíls peus edret aÁ dfreic saa, lEiduar odpea l ya dcoec la demanperlauaí anhnaoa.j aqP dueereo ch oaac saei,l dllooos ts crela andn deeabs be b roaalñsiivaliedarinra o edsle p idmrorpodoguarctsea,n np tpaerr itvnicocul larmente los derivados mpiustcahsa sb oalviivoinanetaass cbloanlidvieassntpiaonsra—tsa depanr i pnBocreip nvaií lamo a eéSnraetnea t da— eCsedlr uep zu iupemanltmeen ea ndéteree lpoa a qsputaaes btinaa csbleua dyseee mtmooednnoct laiaod nmoasad yaeo nrd rpeoasgrtatoe se s se mrpáris eempxaporosa ddae ppaarrtaa mluento el VRAEM (Perú) hasta de consumo de derivados de ego v s enddeel ros . Será en laboratorios barato y muy potente, que ti elrant aecd oeacl aea v cBaordmaas oidl eeylm Aparangcedona ot ei n era iente bolivbal,s oducocasol m g(rueannn tdde ie.a sPno queeri mevraeodr ocs aomdb rlea n esos países) y tambiéoánss cocaína pura. e5Bx.o4tle.i vnLisaaa cde drog c o aao ne sgm eynp x eda irótne cAorng eAnrgtiennati–nB Argentina es unan deose dp aees cluoianslt podsae íb slieolsa ato eulrinavalie aas m . Epnl retos en asuntos de salud y segs u sdrueirdraiamvda.ed roics it ari lefír ceoiltnlootsse rdeale vp leraoc hibnolaejlam, cdao edm ecolo tctraaám. fAibc oisé uinl í vuna anos de alto consumo, lo que plancteietzoa, u aDénera easac 1u. .eL5ra0d 0oA pscooiscntia auscn idóaen i naAvteerrgsrteiinzgtaaijción (Bonello, 2016), en Ausadas por las organizacionesn era ec glAaionnntdiaedlsertosi gndaaess tprsáeafñriaca olea ld qetr udá rfigceon dtien ad rhoagya as l pmoer nvoías sldluee g ccaoonnc atar,l o cmol. ce arcínaad oy dmea drrihougaans aa.r Agednetmináos lqou hea aclerne ded e poro vrí ad aeél rr8eo0 dg%iacsh as pistaa, lod, qee unlaetrs ce do ermol slga asse sb rqaíuasnee plicaría o9 r S g ea gn ú i zn a cu i on n e i ns fi ol er presente en siete egmsatelae dsdo yesa , eimnnte etnalcingitoeonn qacudiaea, s e,e ls nCe V sl auo mpAeamr laaa ezno nseiais brasilera, además de las dos Familia, y d loa n FoDrNte .e Ens d aossí q(Guaeg enl eP,C 2C0 e1s7t)á. 1H0a0 s| iJdosoé uRocabado Sánchez vbuaseelo y s cel olnlre hvviiadrrtruíaaat old p edu e4e 0cno0tec ka agíén raae .5 oL0 ac0os nka uga tvdoieor indderasod qgeauss ea asrga seluenn tp idaneías sB. Eoafsliitvromia llevando pasta malreendseudaolmr ednete ,2 y0 a ptroonxeimladadasa mdeen tde r2o4g0a sto nseerlaíadna s iannturoadlmuceindtaes (s a Cie ngnn q ifuiAecra egrneían cada Asimismo, c lavel, 201 t6qianu)ea. ctcelaormrrehusifdtlarrejae t.co o dm aenú tcniod caaadrígenesan mstoiennna io-nbrtoersloi vddiueac npiada,as usta tai bltirazaasvené ddsoe d uceon vcaaa rdíinoivase ypr useinndt aomds e ddneeo lrma cfoardonontistd earda de Adicional rinetgrioodnuacleids m:a e sn eten, Asreg ehnat inean csoonnt,r aad sou qvueez , ureneax pcoarnttaiddaasd ad oe trdorso gpaasís eqsu ee xtsroan- SMeigaúmni lya slo as uvtaocríiadna.d es, los traficantes compran pequeños aviones usados en Los pilotos entonces vuelan hacia Argentina desde Bolivia y Paraguay para hacer lanzamientos del a(Mirea zoz pa,o 2r 0tier pistas de aterrizaje improvisadas. La carga se envía lulocales a ciudades como Madrid y París 16; r aé nefn los caminoego aas tirsa avñéas ddied os rurales y lo)s. puertos 5rLea.5l . La conexión Centaarcgeie oannmdeasb abdsiilpatloemraál h tdiicelea B–s Boeloinvltiirvae iy aa C mhbiloes t ipeaníes eusn ae satménp lciadentro dich o ng narcotráfico.a naagceionndeas, pesa rutinc utleamrma eqnutee phaar av enhiadcoe ro cfruep gaemalnaadd doae sm . teLamay oasrse ,g eausúprniad claaidos i nte al problema del eC nshtpieleercn eíafni cefrasemtnaebtanle td epo loso rps d rpoebrilveamdaoss. Pilor un lde “punto de trasbor ícitos d aed ol Bolivia. Luego, estos sdutoeo”rc tkposas r dmae alcorosítc ivamoínolúasm scoh a,i clceuoneconast. aP— ocore nno tuprnaoar, t eiimlc utpeloarrrri ttAaornrtieo dcehmileannod ya Europa y África (Clavel, 2016b). enn ellse vdaed coosc aaí lnoas qmueer cpardoodsuic cialee—ng a Psleierrsvú de nye adAleh n oBora incauortltaie bv iideaenció,n p ,C la in ohdrie lau ctaourtiadcaidónes d dee 3 C thoinlee ala pdraisn dciep miosa rdihe u problema de na edr —crooytgr aqásuf ieclo ofgu irema rdpeaoc rodtnaeonscdtieed, aqe plu oear ña eotli ng2go0íb0ai 0e j—ur anlniooa m cdyh ecoi l o2ec0na1oí4n c,a oe mpnr oCo oclaeq dmueiamntbeos 2014). a a ,mbass tnróac qiounee se x(iGsutíran yeuoynr, En Nuevos retos para la lucha contra el narcotráfico. Uttrear nreistffeorcrotinoost, e.e rPsiuezo eessv enenont tsrooe señaló la necesidad de mejo nar aaprr oexli mcoacniótnr oal ladse r eldoess …fl u| j1o0s1 eddseet álda rerogl gotar asál fcbicaaons acdede.a ps reenc u laorms eoblr oterssá pfqiacuíoísm edsiec, oyd srt ooymg oaatsrr oe mss euítdnei mdparsso ubrselaelevantes dentro de sus hoja de coca, que requieren de un e mdnofaso bqeiunlae lt aec oreanlals, bitsoatmreanbctiieóé nny dMeibra 10 ennd soe ghuaicri,a p aardae lhaancteer lfar ecnotoep ae ruanc ipórno mbluetmuaa tersa nesl ncaacmioinnoal qyu ceo mamúbno. s países 5pAr.m6o.bd Louasc ecpnoa nísdeerxsoi cógoanms P, paraguayamuanrqihuuana arten fr e en uenn melo snetgodu emnriduvoca.hd Eío o–nsn Btoelri sim Biolíc avisti oays t iednee nla e nh ocjoam dúen qcuoec ae ne snu se lt eprrriitmoreiroos, sye A se usuti livzeaz p, aPraa realg cuoanys uems oe iln tmeran o lomiv. eian otarm qubeié enn s Pe acrualgtiuvaay y, l ap rcoudaul cpeo rm laor giheunaenraal, pArsoimduiscmcioó,n l as em eaxrpihouratan aa pmroudcuhcoisyd ooar productor regioy Chile suele pasar por territ teornori sPo a prabaísogeulisav yida eqn uolae, rve nag acilóo nnd, e de enmsttriaenr oieh laul oAasnr gBa. departamento de Tarija (Daugherty, 2015). particularmente pe oonl Eitvisnita r eaal. P mloasaraguay es vecino de dos importantes mcrim rciiuhnaualaleenssa ,c; oandseummáes,n e nim epstoorst apnatíesse sc easnttáind apd ererecssa eddneot esds, r esolug bsa rpsa,r scoioplemiñaoso olyar g ecalo nacirazgíanecnaio tyinn eloas, isPmea rpeaox Prptaaarnnadtgeau qaue tienen sn n yme exsáo sus nce onren t inoterés en expandir sus negocios ilegales. e ssu ecs l appvaaerí sec,ós pmburoea ses ivleietlra ocrs rq iymu eae rengs etonarstgi onarongsiaz. na dizoa cpioanraegsu caryimo intiaelnees 6vEal. riLnioacsr c epomaoíepsneestro ad dceie óS lunar foarmfoenrétrtaeic rdaie,z aads reío ncgotarmse o ipl elaagí asvleieossl ,evedrogas —sobre todo as cíi cnooms o el co control de mercados— e hnatrne i mgrpuuplsoasd mo aa fqiouseo lsa nsy ci nipasa tanistduoicclilioaasdn aeq nausle ut rmsáeof i cddoies ipelíuscttiaatons en s gubernamental deeesl i 1n 0 n A u d m e m e r á a sb , ld e stimado dee U esb Spe$r to e d n u e cr t so e s e pn r c o uc ee nd 1.500 millones aet a n l a tqñeuose . d hea yC huinle c ohnacteiax tBoo mliváisa ,a qmupel iroe dperle cseonnttarnab uann dvoa ldoer d10e2 l| Josdde coosn d éi Rvotroe ca larrs ba oys d op Saá redíus ncehsecir d z deic lhao r ecgoii m ónp fnreet enrapnrra oecgli roaanvmaalna, scy e mddeeá se asetcsocpsieó crníe,f tioceaslm deed laeedjsooa pprtrreoonlbl oule nmad ape. lEusirntaoilci idinaatcdi de medidas con el fin En lo que sigue se enfocará, entoncnnettser, o ed lde ae sc uuonontp ode erdtaeec rliamó ncino foardo lvunoa y ts e te , er e rid ne peracizróia t t , r no fc e rcro olnao vpeariedio nael crfiaioncn iód ad ane l. mCaboaomnrtodi easnjeee rsimeaqbpueo,i eratrlae n sdteeers elrale ltcráfico ilícito de drogas un delito transn oancitoenriazla, . su cooperación fronteriza conao ctlioaodbnooesrs a sdcuiesó cnvo eoecnpinteroresa .c E ióstna dreogsi.o Enna l eys, tdee mntarroc od,e Beolllaiv, ilaa E d6in.1n ae. Lml acia zcmaorop epol e drea claió rne dfruoccnitóenr idzea lean otfreer tBaolivia y Perú11 propiciaron l , ambos países mostraron acuerdo en Imenl itlneitraairnrc,so ttirtyuá fciic aiona iogn. nt ercaiali vAzesasl einrm tmigisbamcioioó d,n e ay in trela l ossusc cloarr f oird rm peali azcaicóinó ns odber oep eelr atrcáiofincoes d ceo odrrdoignaasd. aTsa cmobnitérna E n cuanto a las acciones de iMntinerisdte acriróioonns indtee rcuanm biCaorn ivnefnoirom adcieó n Cpooolpiceiaral cyió/no fdreocnotmerias,o s/asmecbuoess trpoa ídses preseinctcairóon P teúrbrleicsotrse de Bolivia y Perú. dos operacione n sus recreación del Censt rcoo oInrdteieng rasaudlsa dtsa eny Ic nisatiemsl icugoletnnátncrieoaal aAsd neatnsid, , a lsrau éur ltt e fara asd o yoy acunts ec roaon ápvtieicnraia een. Perúcr ioo lnnainf a rzonolreemas l a óiz d ealn e ar Brasil, inte TBaomlivbiiaé, ne ipn gicriaadnod opor analilantearo snu se jfeucnucti sotanse sd ee inteligencia arnotgidarso cgoans bdaes eP eenrú S, aBo rPaasuill oy, frreoanlitzearrao nc oimntúenrc apmarbai ol ad ed ieantref ocorcmpióe nra sceipotnieeanc idóenl stors m bá b rfcieo re de 2016. c ooc rudilltiínicviatodosa sidl íecy i tdsorismo, gucaolstmá. neas en la sAaocdebircrcieoa tn raádlfmie Asimismo, ceon ioltírecg iiatnont iedzreac cdairmoonbgeiaass r, olacnrv iiamndfioon rdamlee aascc itóiqvnuo aesc ye rmocpaee draen c o también canisumresonos s d daeme i ncbvaoepssa tcigiptaaacícisióeónsn.. B 1 1 o Ll io v qi a un e o s- Pi g e u r eu ta Sostenible, Previn e a n e s o c encióbonrm edo Ce foluente principal el Acta de la V Reunión de la Comisión Mixta aDvuirctoeógmnaoisnm yis oDt redole it doLesa CDPoaenzfee, xneosl sa2, c6Se olCepobenrrasaducaimó enom , eRn eMhaabteilriitaa cdieó nD, eCsaornrtorlolol Adletle rTnraátfiivcoo, IInlítceigtor adl ye pBaorliav eial Dy eLsuairsr Aollbloe ryt Vo iOdtaá slor y ino aDc Pi2ra el municipio de Copacabana del departamento oe 7lñ yad reaS nmudsataya, onp crde 2016; actgas de la Reiepasúsi bdCleioncnate tdr eeojlle aPc adu atfsiirv, moE adsdteaa ld apo Co oPrm lFuiersliiinópanec Cerú. Nioa ánccaieol rnedasel, En lo quNuevos retos para la lucha contra el narcotráfico. Una aproximación a las redes … | 103 ccaoocommropd aaprratoirne er osne inrfeofriemrea ciaóln csoonbtrreo ll ad eer rcaudlticivaocsió nd ed ec mente, conq ivunientsei erncraaocmni orbneiaaarllie ezsax, rpr eperasiesearnvncatiísaa ssf od preae ersartra caloednsi coyac ceziroó mnna d ocecu aclt oivcilegal en fs de faor ose nndt áeer recaoa. scA a r oinletgearla sy, desarrollo alternativo. odelos de interve sdneicnciisóoinbn laeelns- 6aLma.2 cb. oLooas cooperación fronteriza entre Bolivia y Brasil eidmjee pcinlueftoma p dpeoar íauscenisón remnatarao nlaciónd ei b vsilatec o eg ienortps u eield rraiadld ae ddn e emna tfreorinat de dirgaecniócina a bsciotlbautraeecr ieao elnr easl terns .r eoEsgn au csnu y narcotráfico es amplia.12 Para transnacionales, modalidades del tráficáo f iidnceote dilliríg aae npntrcoiioa ar, iqldaua rede .d Eunc ceiósen dmea lrac oo,f ehratna illnatmeracdeap ctieolenfeósn tieclaesf,ó ennictraes oentr cito de Baso. liAvdiaic, ieonntarlem oetrnatoseg ,a aacscc,o ioer dndi ranoesrco g l iuansscn oa, lr uvie y and etee isrn ccterepirmcciaiónmsimilarnezsa.r sobren a b llde ioes as sAqousbiím conmre ismo, realizaron segu trio csloausds, atoaspn. ecIirnaasc icoonnetsr oblialad itamesri aeyln edtsoe e ael movimiento de sustancias y precursores pcorecacuínras,o croens qelu pícmrluoicspoióvsse ic tooanc dtorero dildaaerdnoontsi fyiicn nxt peesretcreai campo, intercambio de información tenga como destino final el mercado n aborr acfásobin emnbciiaasr dinef ofirsmcalización de sustancias lr tircoalsa dy olasb uosraadtaoocsri ióeonns lcadu eey laas buposrtroaadncucióciacnsi ód nye Edreinna leeirlz oac aroemnnp trooe pd eelra alsoc siro ednseeplsiet codtsei v ciaonsnt eealxiggoeesnn, ciciniaatse rcecona emrob. iaron experiencias en lavado de acteocrtniiztvrooa sb dapena drdaoi visas, e incluso desarrollaro oncra draigncaatiddvaaidss aeddnee st rredapner sipmluoicrrht eae stcrteoa nndstrferaloi tneo-l, dp erersaecniótnó. un . fpuArnsocimyioeincstamor oiod, seB brMoasleiivlm iaoonfrroáesnc,d ióeu nmc uB rrdsaeos silE . dnEetne c neadspitmaac iiletínancteoiaó ,n pB aerranas illsa uvta amcdoobn iédsine- scEaontm emlpitraaotlmeersei, atii nódc esluu y caeopnnodtyrooo l s tuédmcen ailcraos e oa f ael arl tomas e datoepd oohylooojsga í eadx dete er cnionoctsae ,r ppearlre atg aolcabi óiaendr ndqoeu iisbmircáaiógsnieln edreo L e s l 1a 2 C oo mq u i GCRroeupbzúie bdrleni selia óv Sniei eMnre a contino del Erixastt, aae dls oo2 b8Pre u aDcrióonga tsie yn eD ca Federativa d eylul 2rBi9rn aadsceiil o jeunnna iBlo od cedoleimt 2oo0s 1fCu6oe,n nfeitrexm opsar diBnaoc pliipovarial C-eBal rrAlaocsstia lR, dcoeeml eleabr IroXa, dmRaei nueinns itóSranon ddtaee leiv Biao. livia y Raymundo Santos, embajador de la d104 M ioch | aJossénito irm Roácgabeo deen adeos ,S Cul án tyiv r cheesz En cooperación judoisc iE pxaldando así el programa Apoyo al Sistema de Control y sfaocbtribei liadsaisdt ednec iuan juprríodyaiecl csedentarios de Coca. para fortalecer la lucha cc aot e nom propus t rduae tl uaaa ct ruaee inerr domon ad teeex rcaminarta y tráficioaoo dppeee rnpa aculi,n óaen peinrnoctlrpueus eiBvsoetal i vede tratado ersonas y delitos iscato uynd eBixarora ss.l ia l 6SAe.n3. La cooperación frciugtdueacrdied ddaiedd B o por las recom oenntdearcizioan eenst erme Banoalidvaisa dye A lrag Reenutninióan13 d e Ministros de RdAeerg pueúnnbt liiAnccaau adec udoeern Adoórsg rAeenicrtoeimns aye noyd tBraaorsl a imvia realizada el 9 de septiembre de 2016 en la Bolivia paraer dAeolr gfoiennrttteairnleianc syimt ietilue cion laoálss ,ge lonab tVrieeI r Rnleooussn dMióein na mdisetb elaarsi Co nosa mcdiieos nióSenesg Mlua irsxiudtasac dBr oipdlicevi ióalna- B Aosilmiviisamnao y, dlaicsh Fau reeruzansió dne fSue Mngtiuonr iisddteae drei oFst edrdaeet Greagolibeaise ronpoe draecl iEosntaaldeos Pelnutrrien alcai oPnoalli cdíae L2u0c2h0a, coqnuter a ceol mNaprrceontdráef iccoue ya tpCrrooen ctecrdooimld dape o pCnouerln tlita s daep rlao bRaecpióúnblica Argentina. anteriormente— y es la política pública fund veoss Epxilcaerdeesn t—a dreiyo alsa d Emes Cet n oracctaieo 2gn0iaa1d 6do–es eEesln t Naloba aqrncuo ets rriáeeffniicedoroe ( aiFn ElfalL urCiedNdo)us c ecxpióponlri cdólea qlaau loetfa el ardt aep,m rla a mFueental en esteoduccrizóan E ys peelc ia c trl admáfiec p oL ou. dceh ac Codes oca nítnraa derexinutrn aarinórjonel rlsaoedsñ oahsla ay ct limíámica del naieraxc touutn tarráal omf f im e ce s ona a tyseo Bqr uopelir:v o“idBa,uo lc anda loicv iqióaune induc e dae cicuodcaadínaan ods eb ololisv iapnaoísse ys ofarmgailniaizraecsi,o rneeasli zdanel acttriávfiidcaod ee ihns atie lícrconitnaacvsie,o rsntiiand , podo eer n sc uou cnua bípincaaaí.sc iEdósne mgtreááosng,s rieátlfo i cadaco,t yan dpdeoe r l allaas de carteles de drogas” . l de14 que sde rhoagyaas daerteticctualdaod alas eax isctelannceias A 1 3 r L g o e n q tu i ne o s -i gB uo e l i vt ii ea n n e a c o s mo bo r fe u e nC to e o Estupefacientes, Sustancias Psico pptrreóirnpacicicipaóasnl ye l AcRdee hsaebpitliita p em D aerltaita o dsee lC loaCn VoeInx Rtoresou, lPn ridóeenvl e dneTc lriaóá nCfi ocdome li sICilóíocnnit sMou imxdtoae, ysu S buVsséetacasrneec:t ia cbsió rCneo dyne tDr 2oe0s1arrollo Alternativo, celebrada en Santa Cruz de la Sierra, el 15 y 16 C14ooperaciaóArnico t adp ead rLe l au lc aaeh d6aa; sca,oc Gntaot rbfaiire emrln aNoda dar ecploo Etrrs áFtafeidlcioop ePd leCu álracin eRraeecsio, vniacle ministro de Defensa Social l VCI oRnetruonli ódne ld eT rlaá fiCcoom Iislíicóinto Mdpixeút balE icsA datr e u gA B per o eng l fet ivia aincnitoein- yBa Mo. laivritainn aV esrorbierr, ntes, Sustanciaes Pldaia rrFeaEc tLoel i Nnuteevrocsa rmetobsi poa rad ela luinchfoa rcmonatrcai eóln n,a rcBootrláivficiao. Upnrao appurosxoim aecsiótan bal leacs erred ecs a…n a| 1le0s5 CAreorsgnpejounnnt CisnN, aa . ctroAan v sésusu dsv eec “zop,n utAnrratgopesan rdtee sc oto de Interdicción a nrtgaecto” de las diversas unidades policiales de sables del control frontteAinreiazr oopp, Mroor npttuuiansroai sa c, dreecanortm roup nul ae GsGt endarmería Nacional El Gobierno boliviano igración, Aduana y rPouo ploipc oíadr eA eiOnropspteiortuartccuiiooannrieeass. Op–VrpoRegrAraEacmMiones Centinelacarreteraa;s s;3: 5 1. . .c cmoonincttrrroootll r zá pfriceos e–nptaón y entregó a zodneal sS udre, paraonas d d iflalabsr iy c ceaolc ilóef rsgeuion cstoe; n2 t.i rntartparte argentina el Plan de Asimismo, presentó el n y crist áeanrlnisziota,oc idqóeun e;c o4cco.a ímncoapn rdeternlo dPl ee ern5ú pa PlaRsee ígpsir odenseee lsno tdsó ec e iFnl rPcoolna cnteo drnae l ,Oo cspo eqmruap neu Mc iBe es ctou lptiovo y tránsito de marihuana (VDS, 2016, p.5). oalcirvoia d me Acción de Lucha contra el Narcotráfico en E n materia de fiscalización doen seuss ctoan r calainntcioen pel avneecsin, cdaadda. Puanroa oersiteen ctaasdoo b hialactiear uanl, upnor l aodtroo, , erle ainlitzearrc aompebriaoc icoonnetsin dueo c doennc República Argentina “Centinela del Sur.15 personas que comercializan ilícitame tnirn ioaflsteo ,d riqnmucaílmucisiócona i sdy ec oenxntiptfriecoraliare dncaclasian asec sro efraldemavrialoniantr,e epss o yyr, ysEu nls aac srUuipnncitdioóasnd d dede ed u eInlni tnfoousre co ichas sustancias. intercambiar regularmmveoa n nc M e tió x ee n o imn sF,o lira fonráma Unnndciuidemarda d dede Inv ación re elEa nActiroeg enesdntiitgmianicaei nóatnco oF. rAindsaaimnrocinisem rgaoe ,ds pteia oBolivia En cuanto nada al lavado cntaarr olna sinutsetrecnatmenb ipo r aod ceel saio nsfc ooinromipearcaiócnió ns objurdei caianlt,e caemdebnotse s gopbeniearlneos s dceo dnivniey policn ro iaieler . so nq ueel i iinnve ntveer ssnttiiaggcaaiocciinoóannle, esnp tarcreoa n amjfuacbn ciiatl aaist dsa,o rs .e lnaT parte t aramesgibsaitsée nn vcaiicos. ag il rjadudadarisco ina yl e srtetaécbcípnlericcoeacrsa myee scpcaoenociipsaemleroas sc ióddnee Parogre nútltinimo oy, bAorlgiveinatnino—a p dreo pInutseor dcir cecaiór nu An Grupo de Operaciones Conjunto — AP s lt i ec or nt ra ót ip v i oc a, ds ey 1 D 5 e yl i t1 o 6 s d C e o n s ee px ot is Los otros planes son: Plan de,m P e bOrerpvee edrnaecc 2iióo0nn1 d eerlo Cpoonrtuaria, integrado por func6, p.4. sumo, Rehabilitación y Desar ioronlalo- 15 OP“mlpaeancr adrocei oOBnopeleisrv aciaoc–inoB nlraea Rss iecl”o; es con l pún Pb llalai cnRa e ddpeeú bOClhpicielaer a d“cfeir ooPnnaetrsea rgcauo oanyc c l“aigd aRu aRenerp e tdú p e”ibá úb . lnic ldaice ad l aeF lfe rPdoeenrrtúae tr“iavIn”a;t iyd eRP alBayrnma dsi”iel; r10io6 | tuasr José ida.e l Rcoocnabtardool Sfárnocnhetze rizo, entre ellos migración, aduana y policía aeropor- E “6rGen .4 au .ac Lurada lizó in cáotnoo dpaeel lraca oFcnirótorn frodesde finalesno dtle efr r2ao n 0”n, te 1 ot6e rpri (e ziyrz aao en cco, inóla tn re Botin FcuoEónL ejCu lNinv tiapan 20 l 1ca yo7n Po)i.fr aidcra Eióxnp gaeuayldilc aóp y l 1a6n de operaci es un país de tránsito de marihuana de origen paraguayot a.s mEimnbu ieéltsnáe qn mueaea, B rqcou oen eses rdceoeacslatiríznuaaron 9.939 operativos que permiti oli, vsiea pistas dy ,ee r haotonej ar6r i3dz eala jebc ocolcraaan,t doseruisoststina dnaesc. i ac rsi sqtaulíimzaiccai eósrn o lníyq ureeild ciascesl cauyje e, ssatórsloíi d cadosme. oAm dfaáerbmirháiucsaa, sns aye, LfPaaac rtaSogeruecrase yt qaeursí era u thNaaa dnce io tfnaraáclni Antidrogas (SENAD) hizo notar, por su lado, que lcleilmagniistdlaaeccsiiotóinnneo sss o dybe r eello lsam reiasxmdtia lsirtieatsod oed e llaa cporcoalíinfear ya cairómn asd.e Al sinmairscmotor,á ifdiceon ticfiocmó ov:a riloass fronteras, incluyendo la vn oa cciórnec ndi mec uideanonmttooi ndaielo l;r aytrd áeiofli de acción, numerosos vuelos Por otro lado, e sta extensión de front ceinor asud sfeei ccdiaer ncootgena scB;o onllaitv rioaaul ysf leBunrvcaiiasali l.ed ne oFerpureearrdaziaccisao cniAeórsnm meandacn l ugaolb dieer ncuol tpivaorasg duea ymoa hriah remarcado que viene realizando la c landestinos, inc aluusby ieednretd aose dsqievu eerp sahoíassn ,i npqseuurmiemnoiet uisda, on aal,da apoyado por aeronaves de las También, ambos gobiernos s quími i ccdoioesns. t arlumcecniótne, dhea nla broeraaltiozraidoos ECenontotrepenegdraiadmcaiióse nn tvoJiug rsilíoadbdircaeas CMeounottpureeara scei ópnr oInpsutsitieurcoionn aell aebnotrraer amunb oMs.e Emno rcáunadnutom a dlae dfinriovternacional, estos gobiern netresroass c. uArssioms isdme oc,a paacocirtdaacrióo sasemonn p eb roosp doneffrsoeacc upsieron estudiar la f rairde arooíssn ea sl. m c En materia ollar duourntautnratomel edenel tla etñ roál aactibilidad de las programa de capacitación. fi d ceor e daceloi zodaprcoeiógranacs i ó2017 un ampldein ne o P1 6a rL a o g uq au y e o -s B ig o ul i ev i at i ne a n es o c bo r m e o e Desarrollo Alternativo (Integrlf uTernátfeic op rIilnícciitpoa Macitnai sftiremrioad dae pRoerl aMciaorníae sS Eolxetdearaidlo) ,rS ceaesll dedíbevr aParad, rada iegrn ld Aees lD Aroctgaa sd, el al aF aVrImI aRceoudneipóenn ddeenl cCiao my iteél Pdelu rDinefaecniosna aSl odcei aBlo yli vSiau.s tancias Controladasu ecatyo,u del r ya nció M F gienelini npe, eel 27 y 28 dster arCiláo dc eedr eAe ssG uGona e o btrioecs cí atubre de 201rnE,o sv pidceeecmli aEilnessits adt 6 dreool ; Nuevos retos para la lucha contra el narcotráfico. Una aproximación a las redes … | 107 6Eden.5 c. OLupaan cooperarealizaceirtóoan ca i odlane eions c tieóMrnda icfcrrcooió nntBe aorlli itzvraiáa fe–incCothr iielleí cB itocool iperaciones simultáneas comd veioa y Chile17 n C d arproargobapisnu,e elraso tFsaE dLpeCa NCrah entregó el PlanNacional de Aduanas y la Policía de Investigaciones. ilceo, oerl dSienravri ciloa cAAosdoiumrainsams o,y l a lFoEsL CCNa,r laab Pinoelircoísa ddee I nCvehsilteig aaccioonrdeasr (oPnD I)s,o eslt eSnerevri crioe uNnaicoinoensa l ddee A RR ee riggciaó d-inaiónnP aIII r cIiqinó Anua n e ticqoout nea fccroonterafagasotnna llcaao JnJee sff aaettn e la Juuerfra l pr aa t DuDreeap ipmaarerttr de aa trim lamm FeeEnnt etaasllt drdeee dllaae FF2EE0LL1CC7NN, ed dnee Ol aLr Región XVI En cu LCN de Potosí. au rPoa;z y; eenn llaa ayinmco dcle bo nvufiiy asen nptdaoío as ecl asc poannniiecrióonn deen a trol aduanero, para la id z ccooinrtadrevac asroisai ódrn n reun ee elr inme osagproce io,or e na jnc e uit sor entrríend eiocsto d eene s tiuinfsicación de ras act teailvdigiudeaanndcaeiass ,.e sc uosotapne de la cooperac iPóionnrv peoos c trtrli iagacasi óccinoó nnat,d raoladas, pertinencia de una actualización de la misma. ioc ilaald poa, rta u anm a vá nblieisérinas er la iTcnoafnmotrrbmoiéla nac idtórmna itsnaoirsbotrnrea e tdil vecoso vnyíto ro odplee d rsaeut ssivutaosn tdacenia clsia aq sfur qoímunítimecariasc ,a caso precursoras, basado en el ecfiosstncuatprliaez faacecilió ennc otdenest e,r csaotbamasn osd uposa trayan lcafiaablsos.r iAfaisctioamrciiiósmn od, pe lamnific sí ediacranomt croomlaod os de análisis ne tnatroesa aessl ,t iaentercambio de ps n icitnooct plruóaypreaicr loounsc hlyaa EEacnno cerodl oótep emelr aain cdtieeór nlca ea nmlu mbchiaoat edcreoi ane tdxrpea e learlvi elaandvcoaia ddsoe e ad ciedt ieavncottsiiv,f ilocasa U, dene tdrreo lgaa Fs.E LCN y la PDI se FMienmalmoreánntdeu, mB odleiv Eian teenndtriemgióe nuton spu ciIóFn d de eB opluivnitao as cdtue acloiznatraícat eol. e yx/po ehduitroto p. ara la restitución de vehr socyriícule tcot oen d 2e0 1a2c. os motorizuaedrodso c osno bdreen upnrocicae ddiem rioebnotos s1 7o L b o r e q Du er HyE su2tma7d adon eaP o esgnigaeusr eoy t Tdieeenm e2a 0comlurinacionals 1d C7eo; o nBa feoc uxlt e iao n v sf t Bier princiia, omyl iaJvudialai- pCpaholir le elC, Acaco Bravoe t de la República de Chile. Cabe destacar,r l loeab sd reRa ldoama I Xeen rRo Se,a umnnión de la Comisión Md qiureec etostra d ree uSne tiganu Cirsritduroazd dd eIen la Sierra, eión se realitGzeóor bnluiaeecrginooon d lid x2te6al a ños de efectuada la octava reunión. ael 6y 170.8 | José Rocabado Sánchez iImn ipcCiooarnntdaclusaprobó nnout eees, i toeenx dtes va leocumento,fundamentales: eglnai ssLlaae cyyi óGdneiv nee sres am torsatdróic sióunc iennta Bmoelnivtiea q; Tráfico Ilícito de Sustanciaensr eCaslo tdnaet mr loaal atCedoraciasa . ––E LsLteeayy l e99g10i3s6l auacseii ólman ihsomjao d, qeu ceo ceas ttiee nañe ou n y se a eCla nbue edveos traécgaimr qeune l,e ag apl atratnirto d peal rpar elas ecnotcea acñoom eon p Baroa.l i A com e lvml a i atbr Láae sofs yi c dlono o epr rLmeuancsdh eea s dctooasnb tllereay eesl ilícito hasta 2 se pued dee cdurlotigcvaeasnr. iTEnsastmtrrabutimeé 2n. 0s0e0 ha de hoja de coca. geian tdoese lxdupecl hipcaoó lc íoqtinuctear, ape úenbl lnliaca arú cflouttinmrádafai cmdoée ycna tradelaev,s a Bleoonrli izveaisact iaóh nma dacetoe nlratia ah;d ooaj asc adobene rt:r elas ec2007-20Loxacn ietmrdape lneetl 1 m an 0rai; la Estrategienorscta odctireóá ncfio cdcoea ye2 a c0 doe lucha contra el narcotráfico y reducción de cul tcivoocas nueva normativa legal psatra 11- an nltaur 2oe015; clov dcaa ee csc y la actual y oturmlattiove opgisaa re acx oecrelrd een curso Estrategia de lucha Apoyados en datos estadísticos, se a tr e áanfhitcaoorr iaiol ítsco idmtoea dcnoedc doa r e2ong0 ac1su6.e -2n0ta2 0la. lepalraso bdoiunrcacccaiiuóóntna dcdieeo nhpeoasjsa tsar dbeeaa lsciezo acddaea, cslao cedareírn aadd yiic vca necarilósionzó cuantitativamente el cultivo y cfáabnrtiicdaasd edse incocacauítnaad,a lsa dbeo rdait lorhi s dd reai nltaos u cdmoec ocas execmedpelneatadroisa , apsaí rcao mloa d estruidas, y las personas de cothreainosi sdd ardose.g ares.c Aicdlaejme áys ,l amboosrtar otaocmariíoonssa l, daese i cncacrnliusttiydaelanidzdaeocs i lódanes Sapneugaeuldiizedanam mvoiessnu ltaoeli, zasrusgei rcioenmdoo unqau e“ telalasr arñead”e (su ntr taenjisdnoa cqiuone aalretsi cudleal vnaariracso trreádfeicso d ) mineac ltsueus conexyriieoan c n. d iEncoeosn tae r spC aovílísonemcsu blvoiaes,c aiqnsuooesc ita—idenoAser gaueln ntartái nifiac,o B dreaasen smnaacricoon, aslee sr eecnrteróe lloas f odrivmmearpsso oersnta sd nli r alt, o s orge Cg a nqp ahsril iuzee eesn, tre Bolivia y cada uno Observamos también que además de la pluralidada cds eePn achriaaan gr ueeangyito ryne aPl eernú —es tae Suramérica, hay también muchos otros vínculos más allá de ieo e nsvetíasn rdceuegllo nsa r ldazión. ceon attrdráoof ilcdaoes. Fcseoin opapulemdroae cntrecogen otieób e mns , e pabrsivl raae dtr s ee e qr n trau tlea e mlnatosr sea gBlos temas tratados deascendeneonclidiava ipsa a dyre ac achdaadac aeu rnu fonr aed nedt ees u eassl t ncnai tsnro laa rcrcoeo lptarac síi soenrsee lsva ecbciioáfico en ilSna n uot eessr. aAldeseraméís-, rica, puesN aule vsoes retos para la lucha contra el narcotráfico. Una aproximación a las redes … | 109 a Abhoorrdaa bjeie dne, bneo t re neel rn ealr cmoitsrmáfoic o un fenómeno eminentemente trasnacional su usun ocr deec ileonst pe roocbu lhpeaamyc aidósun pd dúaeb qlziuoceon saa ecntfuoaqlumee. se cinonte brnreanccthieoa nesal d lneeas ir nmcsoeátgsr uáfico desef uSeurrzaoms érreicaali zy com a doot rida pdslie ec nahd atoa csno.t nNavso ec srioutilddoao pd eoensr oh banje stiivdoos a ylc maneztaads odse rs a fsirs ecpgaailoriztneaascl,i ósyni n gionl ottebaramnlmabcieiéonnnt eap lo edrneq. l u etelr áapf iacpsoea sdialoírc, itdlooe s d leop sdr irdnoicvgieaprsas lnoeoss snCeao rmdcioofit crsuáelf tidijotran co s eaan tm día, splaosr tede rh. oaAgn as fsua evs, la emergencia de la sociedad de redes ha hecho que el competitivos, así cciopl eeinztaos visible y, consmue , ddlaoesn y nuevas tecno en m aemuncpcholainasdt proaa errstl o edlceousgepínalastez dmaeme iinnetnfeo, rlma pe co ac eirósne es deln m ufancdiloid. tYaod l da sey lg nacanor ,cc cuooctrmióáunfin n prec d coiioc e ancias del. alH cdoióeyln iet noy oL rag adneizado se siguen multiplicando. sc rimmueny Eaqstadlacuste iv flra lincuenc aos nacioo sdn petloeinrlíactisuc e ninaa as cl o neias r a c gtsraoanbniezrada ion anos tr, aqnuse nacionaleasnacional ti n eeanscetiá omnna alyilm osrie tf aahdcaoil sibd peaondre d fseiuc misa odfrvooi nmdteieelr nastsios, ,te aenum ntaa c nodtnoe tL raa nsportados por aire, m sl eassre dy e ht iaiennrt revari.d s itcoc ivóunl nale trraádfaicso paoérr eloo sd ef ldurjoogs ads.e P odrr oegllaos, dgeen cduorioonpgoea rsda.e Ec cisóotnoo pftroeomrnatare mriza es muyla preeminencia de la csooánbs esfuruaesnr vzíaea c ns inin peocoser. s Hpaoarria y at e ep nda erda íl aoli snm Eois tttaiared neoel s ts rheáanfyitc iuodn ot r claoan mesxnpcaruocsimoan idsaoel gcPoeamoragp rfráinefinacldaize dare re rBle oppliravopidaeu,l ozdcceou pBlaao nflridvaoisa eu na cniotensa el spcarriata n, oq uceo ompee rpaarr. ece pertinente para dfpaeoc btSoluarcreaisóm qnéu ere ii cnnaoc, lcuosmiveo lsau ess extensas e n fer soepl apciroo btelermritao rtiraalt aimdop:o rtatanntote lean u ebl icceancitórno blos casa o inter ol igvriuanpoo ss cer ihma ihynaaannle lsod.ge Ersnaadr srouo imlmlaapd, eoed soitrap sse u mnfiticetierenans —condicttieeo mpnr much eeesns eteexn plc aaisa ddee elall aasu tcoornid vaadc—íos s odne ptraaíns,s snoabcrioen taold —o ab lool ilvairagnoo ds ey l ae xfrtoranntejerrraao ccsio—onn ,Be asrb adasierlc , alPana drd li oe pclarinnesencia y a divc queuresena cesin ar eeol c tceiornes de aguay y Argengrtiigonann reiistzo adrdieoal a. 110 | José Rocabado Sánchez A CPoscitocapo etdrróeap ciilócan VpIa rRa eeulnión Rdeef elrae ncias y bibliografía D Control del Reecsuarpreorlalod oAa slt eeynr :n Dahettliitvtpoo: s/( /2Cs0oe1gn6ue)ix.m oSsiae, TCn Pr o taár m fei i Cvc seoión Inclíi cóMinto ixd dteael ECAsortnguespunemtfianoco,i -eRBnoliviana sobre TINA_VI.pdf nto.vrdusz.g doeb .lbao S/iaerrgrean, 1ti5n ay2 1/6B edtOh e Le saI s , Vb eSipluittsiatecaIA_ARmi nóbcnir aes GEN y. APCoctoap edADrueeltivóteonns r o c aeic óinólan d eVel ReuConexonCs o Mns(a2u ntmeiórina ddee Dmo de La Paz0 d1oe6,l Rehab laie listCaarocrmioólinlso,i óC noA nlttMerroinxl atdatei vl BoT,or álIifvnicitaeong Iorlía-cPli etoyr udaSeno Dast reosngoiabbslr eye, A Recctau pdeer aldao I eXn R: hetutpn:i/ó/ns edgeu ) i.Em siMteanudtnooi .cvPidplusi.rogio nbad.bceio o/npCaeolr puda2ec/ aABbCoaTlniAvai -aV,d- B2eO6l LyIDV e2IAp7a- PrdEteaR mmUe.apnydtofo . B Aoctlaiv diae- Blar aVsIiIl (R2e0u1n6). Sant ala C Cruozm disei ólan Mixta sobre Drogas y Delitos Conexos (d2e0 1D6r)o. gAassu, nlcai óFna, r2mi7ó anyc 2do8de led pCeeo onmcdtietuénb cPrieaa.r Sie ayg u r ea ryao, -28 y 29 de junio. l DeBsoalrirvoiallnoa Asoltberren aetl Tráfico Ilícito ivo (Integral) AB octlaiv idae-C lhai lIeX ( 2R0e1u7n)ió. Sna dneta l Ca rCuoBonello, D. (2016). Investigaczi mdeisión Mixta sobre Drogas y Temas Conexos oclragn/dneosttiicniaass-. del-dia/invest, idgea c2i oóangn la Sierra, -o isnintdodi.ci Rcaae- acrqugu 2e6peen yA 2rg7e dneti ennae rtoie. ne 1.500 pistas InSight Crime rtaidnoa- deCampero, 1-5 : h0t0t-pp:/is/teass.cinlasnigdhetsctrinimase . Bolivia”. En J.:C N. i(ñ2o0, 1C.2. Q()E.u di“tE.)ol.: Fcruimen organizado (vinculado al narcotráfico) en Crimndeanc oiórgna Fnriizeaddroic yh g Eobbeerrtn (aFnEzSa/ eIn la región andina: Ccooperar o fracasar LDIS). C bo amlivpawleia enroo,- aJ.Cy, M. (r2g .e n(2ti016014)n. aC”l. ) a E . nn “C e: rimen organizado: una aproximación a la frontera s N duee cvoac aSíoncaie ddea ddel-dia/clane,s d-ceo 2ca aignoas-ptoe.r Rue-ecxuppaenraddeon -dbP , núm. 263, mayo-junio. InSight Crime eo e:l rhiúvt itsape-: p/eo/xlepisca.iniand seingh htaccriiam Beo.olirvgi/an: oPtoilciicaísa-. C Nuevos retos parpmoaewr. ovlreígay ,a Mér.,e ya .B argent, J. a ( l2a0 lu1c4ha) .c 9o0nt%ra edle n arcotráfico. Una a, de 10 de junlaio c.o Rceacínuap edreal V pRroAxiEmMac ión a las redes … | 111 InSight Crime do de: htClavel, /Tn. o(t2ic0i1a6s-ad)e. lN-dairac/o9v0u-ecloocsa icnrau-zvarna edme -Bpeorliuv-isae -am Auregveen-tpino dtrpe-: vP/i/eaer-úsa.e isnrees miag uhetcvrei -cfufrunimnccieoi.oonnraagrr/ioinosos. t IincSiaigsh-dt eClr-dimiae/, ndaer 1co6v nuoevloiesm-cbrureza. Rn-ebcoulpiveiraa-daorg deen:t hint aat p-dd:i/ia/arreiisaa.mimneseningttheet: Cdelal-vdeila,, /dTien. f2(o02r 0md1iec6-ierbem)v. beIrlnaef Crime - o2aru0mm16ee .n rRteeovc-enulpae araudmoCONALTID-Consejo Nacional de aLrcuocthraa e fdinceto:o -h conc tdhtepil :e/n /aersc.ointrsáigfhictocr eimn eC.ohrigle/.n IontSiciigahst- (2007). . La Paz: Estado Plurinaciona tra el Tráfico Ilícito de Drogas Estrategia de Lucha contra el Narcotráfico y Revalorización de la Hoja de CCoca 2007-2010(2O0N1A1L).T ID-Cons. eLjao PNaza:c Eional d l de Bolivia. stado Pel uLruincahcai ocnoanl tdrea Beol liTviraá.f ico Ilícito de Drogas Estrategia de Lucha contra el Narcotráfico y Reducción de Cultivos de CCoOcNaA 2L0T1I1D--2C0o1n5(2016). sejo Nacional de Lucha contra el Tráfico Ilícito de Drogas Estrategia de Lucha contra el Narcotráfico y Control de Cultivos DExacuegdheenrttayr, iAos. (d2e0 C1o5c)a 2016-202yd ePl-adriaag/unaayr.c ovuelos-.p Naasracn,o -dvbeuo el3il 0o.s L qau Pea pza: sEasnta pdoov0i ad-ep rjuolviioe.n hetntp-a:/rr Plurinacional de Bolivia. InSight CrimeEstado Plurinacional de Bolivia (2017a). g / Beeonsl.tiiinvnisaaig- pphratocrvariigmeunaeey.o d reg A/nrgoetinctiiansa- d e marzo. Ley General de la Coca, Ley 906. De 8 Estado Plurinacional de Bolivia (2017b). Ley de Lucha contra el Tráfico Ilícito de SGuasgtnanciaccoricmaíeen.,oa D.r g. s( C2o0n/ 1 troladas, Ley 913. De 16 de marzo. cocaina InSniogthic 5i)a. sB-doelil,v- ddia adquiere t Crime iea /1b2o dliev inao-arvdaieqdmuaribeerrsee .p- rRaaredaca ucrpoeemsr-acbodamoti rd pe:u hentttpe: /a/éerse.oin dsieg hlat batir-puente-aereo-GAamganzeo, nDa.s .( 2017a). Com, edrec i1o6 ddee ecnoecaroín. aR eecsutpimerualdao p dree:s hetntcpi:a/ /dees .ipnasnigdhitllcarsim een InSight Crime . 1o1r2g | José Ro ama/znoonticia csa-bdadeol- Sdáinac/hleuzc rativo-comercio-cocaina-estimula-presencia-pandillas- pGhtrategpsn:e/en/, ecD ia.- b(2rasil sia.i ndsei0g 1hca7tcrbrt)eim.l eMes .ioenrxigst/rtarnono jtedicreio asBs.- odlievl-ida iac/omncinuiesrt,d rdoa con dioficial-sobre-presenciacarteles-extraInnSjeigrohst Crime e-b 2o2li vmiaa- scrcozunor.cs uoReser codufapi-cediraisalc ds u oor bsdore-e: CGeanrzteórn. , J.C. (2012). La rebelión de las redes crimin América Latina
y las fuerzas que lo modifican. Wash ailnesg:t Eonl c Dri.Cm.:e Wn oordgraonwiz Wadilos oenn GDa.Cr.z: óWno, dJ.rCo.w y W Oillssoonn , CEen.Lt.e (Eds.) (2013). La diáspora criminal. La difusión t ransnacional del Crimen Organizado y cómo contener su expansión. Washington Gcmrueimrrnceea.odyr,o gK d/.o n(mo2t0éic1sit4aic)s.o- dH. eisl-tdóirai/c r, 2 ha iisntoc 0a13. -mercado-domesti InSight Crimriue,c dtaae-ci n9ió cdnaeu d jtueal cidioor.o nRg-edacrsuo epgnea rsCa-hcdhiolie lde ae-pa: hputuntntpat:a /a-/ cecrrsee.icnciieseningthteet LBorioeglmi/vniaaon ytni cP, iSea.rs (ú-2.d 0e1l-6d) c. oM ás de mil “pistas clandestinas” tiene el puente aéreo entre bM oalzivziaa,- Sp.e (r2u0 InSigihat/ Cmriams-em, diel- 1p3is dtaes j-ucnlaion.d Reesctuinpaesr-ardeola dceio: hntatdpa:/s/-epsu.iennstieg-hatecrriemo-e. A19rg3e5n3t3in0a-.e l-na1r6c)o. tEral, f7nic daoer-c esonetctriueáemfnicbtorra ee-. nnRuceuecvueanpset-rrraau dtnoaus de-dev:ea h-spt tarpus:o/ta-/sw dwew p.laasnoa caio tnr.acovmés. adre/ La Nación DMecsDaefir,o md_Eeo vtoto,c _JtB. u(o2bl0rive1i.4a R_)e.e Epcliu cdpeeensrtaarfodío_od d rdeoe Eg: vah ot:t Bpo:/l/iveisa.,i nels eigphictcernimt ar-ot rae.doe ves-de rg la/ idmrao -gaar.g entina In S C rime ges/PD iFgsh/t Msuella, Rempoarrtio R-.d (, 2d0eros e1 43). dLeo ss ectliaenmesb rde.e Rlae cucopcearíandao sduem: ahritotp sd:e/l/ idnla-rrceoptorrátfeicroo.s .pIDeL/ Mraesltlrae,, a Rdn.ed y e Gl-onrarrictoi, tGra. fico/ Crime o2-2n asrecpot-iaevmiob(nr2ee0.t 1aR5se-)cb. uoRplaievsritaar deoan ddeo: hlotstp n:/a/recso.vinuseilgohst cdrei mBeo.loivrgia/.a Inna lSiisgish/t fFPiurleinesdt/oab, Nuevos re cu iCeó.rn o (s2F/0rlia1e-3ds) t.o s para la lucha contra el narcotráfico. Una aproximación a las redes …erigcLuhar isEd baBdear/ct0r i9(mF7 E1yS4 ).ep. ld Rcfe rcimupeenr aodrog adneiz: ahdtot pe:n// Clioblroamryb.ifae.s .dBeo/g o| 1t1á3: pdf-RCeenyteesr R &odad e Bolivia: UNODC ( 1L9a st, G. (2017). Violencia e inseguridad en las tres principales ciudades Santa Cruz de la Sierra, La Paz y El Alto. Washington D.C.: Wilson Recuperado9 i8n) A. merican Program. Convención de las Naciones Unidas contra el T Estupefacien tdees: hyt tpSsu:s/t/awnwciaws. uSniocdoctr.oórpgi/capsd. f/Ncounevvean tYioonrk_1: 9N88a_c reiáofnUNODC (2000). s. ipceods f I lUícnitiod adse. Recuperado d Convención de las Naciones Unidas contra la Organizada Transnacional y sus Protocolos. Nueva York: NacUNODC (2016ea: )h. ttps://www.unodc.org/pdf./ cVlide/nTaO: CUeNbOooDkC-.s .Rped i fo Dneelsin cUuneindcaisa. UhtNtp://www.unodc W.oorrgl/dd oDcr/uwg dRre2p0o1r6t /2W0O16RLD_DRUG_REPORT_2c0u1p6e_rwadeob .pddef: daE _o s2tc Oa DC (2016b). Bolivia Monitoreo de Cultivos de Coca 2015. La Paz: UNODC y UNO0 ud1mo5e .pnPdtlsuf /rcinroapcimonoanli todrei nBg/oBliovilaiv. iaR/eBcoulpiveiraa_dInof odrme: e_hMttopnsi:/to/rwewo_wCu.ulntiovdocs_.oCrogc/ httpsD.: /C/ B(w2ow0g1wo6t.áuc:)n . oCdUoclNo.oOmrDgb/Ciad oMcyou nmitGeonorbtesoi/e dcrerno otpe r-mrditoeon riitoCosor ailnofegmc/tbCaiodalo.o sm pRoberiac cu/uMplteoirvnaoidst ooilr íeciodt_oe s 2C015U uNltivos_ilici : PDeErVOuID/DPCAe .r (Ru2e_0mc1 t6os_2015.pdf uopndei)rt.ao dProeeo rdú_ec :oM hcotatn_p2ist0:o/1r/6ewo.p wddfwe .uCnulotdivco.osr gd/ed Cooccuam e2n0t1 s 5/.c rLoimp-am: oUnNitOorDinCg y/ VDS-VICEMINISTERIO DE DE.F LEaN PSaAz . S OCIAL DE BOLIVIA (2016). Plan de Operaciones “Centinela del Sur” Crimen transnacional y tráfico ilícito de drogas en Brasil: implicancias y desafíos para la seguridad regional Antonio Jorge Ramalho• 1Ecrs. ítmPe rteesxenrel to tsaec ioórng aniza en cuatro el caocneiontenexást notd rdoaelno ds cneosanicg iouotanrlaodlsae dsc, r yími vniecolnulees spi vaterra tenessl .f rtLoraánsf idcoo s primeras contextualizan los curníam esnoefiss tei ciandvao luaccrtiavdiod aedn eelc toenjiódmon icscioaac en el c ilícito de drogas en Brasil, que se desarrolla en las dos seccioniepasrl .o Esfuunbn utedarali mezlo etsnr. átSefei c proer sleaesc ehinoant aian, dspatoa rlca aodsnoí dcooetrmcoiros, ecpolr pensa eeísln ,t tsreuá csfia cimpoí ptduleilc oda prcoirogenasees sne tpnaa oaratlgr oounas estadístic eassset co radica su argumento centratsr opsa ísseecst odree sla d ree lgac u oeencnootcneiodsm.a sLí aad y et seeurssct aev rianac ctpuivalairdctaie deión. Subraya, en ese conteodxn teeon ll, lplaao ilsmopcioerdtaandc ia de s, balrgauístniilcaeasñ. omF pienadar b ila rmd acesiason lcetoeñm,a cpdorneesnodcdeied ral asssu lrapesel radscpiifóeinccut con los altos niveles de violencia en desafíos, inclusive m lrabesac iitneiirnc tieaelts it vrdaásefi rceocco iioelírncdittieons a dd ilevt aaddsr eohción spg isaetórica, econóe coopoel stru rsíat, iccliaaó c np tpauarr frotr aealn e stceeu menic ae ly Esocio- suramericanos. Más que examinar su eficacia, se trata dern aizftrareo cn optnarr e ponerlpa ssteeasndotoas p mearysopreícat,i svoan e pno leítli ccaosn ateúxnt oin cdiep ielonst edsi.a gnósticos realizados, dado que, e asn í sesenus d2P. Cdeea raha ontex bo eryni let eess nc to histórico y social fdoeenrrvi aeednl ofiee nnnaótcemi oceonnnaolo ecdneer el uas tnve ip opolaecínos.c dSiaee ysc uedl ehelbi scrtraoi mrlaiae m ny e odmrego saruni aicz udaledt uoJor eaanq. E uelil m dBí raJao 2ssi1él C P N rP o q f e y s D o r i r de ec tR o er l d a ec i lo a n E e S s U I nD tE e - r Cn Da cS i/ • drees lpaosn insasbtiitluidcaiodn deesl a a luatso cru ya nleo nec oUensNaalAreiSsaU mdRes él se vinculae. lnLata eU. s c nooipvriernerissoipndoeansdd e dexenp Braer lsaaassdi lpaiaos, s eiinncvi eoesnsteteis gt eaoxdfitocoir a sdloeensl 1d1a6 |S Anto“oIncoinlvfia nio d eXna Jovrgeciaie r Ra M, ic moanen lh io o lBarrsga casanilli;l zepasor d re ell o lma couvailm, fiueen racto”id, qodu aecdo mom aoqr cuTae i erlaé dli neiancstiuoem sd.1ie ólC posrnoolscoied seloar addo un héroe de la ejecutado ejemplarmente: conducid reoe sienpndo enppsreaonbcdeilseidinóacndi a p ddoeer Realdí ocou rdanlea f ruoJean n elexaipsr oc aepritaa le, Tiradentes fue ahorcado y descuartizado. Vila Rica, en M uceainsllateoss dGpea nsrtdaoe nl aeces una ciudad bellísierais, lo dccoeannsdtiróeon fd.i nLeao llasm aceadnpotiretna osl,es p so m desangre se redactó el acta de cumplimiento de su senr a me lye “ zccpalomacrioon nou cdroebna nsuiz acduae.r pSoe, s us descendientes. El hombre se parecía a un Cristo, lo e qtpeuonesc aiitayó uy ds euól adc faeob d le eozsarho. o”Cn, ohrnaa sdstuea meLraua lcaorr ootnrao sp ionrtuguesa cons rmar el mito. me tentos indepen iddeernót iesstat pránnctt aeicj eeanns oldases a c oloaplsor enpsiraiáóscn.t E,i crdaaes t doddee aslavh íuaamd mmaánisn es i l u. sPst úg ureaar ucobl ie ól rane v peeúsrpbdectáculo útil para desesti- minoría de ricos que sacaba su plata diezla pciaóíns ,l nod uean neatxe s laiocdca ie edsde qa ludaetracción edé ep s posible. sec soloacsva m reni, stpat éaat r, o p ct do oiocrnu s ls anuros- una cTtroiarlnoadnspeiaonlrt (eteesl demeráa ox hrimoij ooe nadt erq eup eVo pirltaou dgRruiícaea sa esysp Riyr íaolrl e dugenó Jnaaoln -erpiaornorgt. uoAg sduoeéc sia)a ldpféoor rea zt ri nadbteeall jeaecrjté uercito “meCdeiucdclioao dd odesel en M n el violenta. A Oslorposir” b ornatspieleliñeor— —, hreijos de los comerciantes enriquecidos en el coarletos é l, habían alca napzboaacd oaosl ebcniee nontterrsoatssa pr pu yrr ebasale nrneotcsao benano u cuinmnaa iee snspoteocci seioed cadidae l h aqílubtaermi idneodn, iutveni d dcuieuossdi,ga cudoaamln ooy Lyp ootsre nientelectuales y militares a l aorst ecsu adel mundo. inspirílaa ndd oecssiu tipdearrdoa.n Lí les él se sumó provenían de familias ricas foocrutpalaedcoid eons pmoorar n llatae aoi nspd oierdpteueagnluedsee sndace. ilPa omdro eeso, lograron cambiar la pena de muerte rápidamente . nreea vimi r cscuiósn i negnr ecosonstr, a a E apE l.U e eo n ssU to ar.e l e dye v r ep a an qdouor stlí apim icRpoeusv eodsle aquel tiempo, 2 e las mint uaocssi ósdnee afPrgoaornttcauebgsaaanl;, 1 A p o d a d o c o m o T i r a d e n t e s , q u e c orresponde a sacamuel 2od feEi cle icos. ideald ouurtcaialjieczi aóddneol, hdpoeomsra blrorrsoe ,lp lsoou si initmidvuaigssttearnisa eql suetoe i incluade eygp olea nc aodsneonsctciriauacy inóearnoc d ase,l emno fvuinmciieónnt od ea ulonso iddee aslus ino nlaa ln laer rtaotrinvaar doen lean n ealc imeniettoes La élite loCcraiml esna tbraíans pnarcional y tráfico ilícito de drogas em Brasil: implicâncias y desafios... | 117 pluanr to oadrcuttucocrria ós ponca diraeal gsuaatcnilaairzn a oteger más la esclavitud, fuicn bifaao la ve msr. mYa sioe,l ela soca ncia c ieodmaod meréat opdroof udne dcaomnternotle d ien ljauss tma ays masá ys ddee mfalutear dtee dcoem Tpirraodmenistoe sd3e. Plaeasrn oét eceinnoitndoeans cp deoser —l oBsyr p aeassirtlte ip ceoispr ea cln aptesuisn uetonn— esli glao plpoel.i cLíaa vuitoillieznacbiaa eso perdura hasta el día de h loeityle .r sa ccoisnm eol ,d leas vairorloelnloci ian dteeg lraasl fyu m gerloázs ad sjue pssoptolui cdéisea lld epsea, íllsaa, HBejraeasmstaipl laoeq nuv ía lllolees g maú álltasi mhqioussteo mrdioaus cr ehsmaigsol otpasa.. lLaLobosrs ai nse.v lVietveoar aád nuo nsq sunaeilv tneol ode set o 2dd2eo5 vhaiaño olces. A veces un saombbrieesnatleie snitsetsé mdeic loa sqoucei eddiafidc ublrtaa seill c ambiado en En la celebración del 21 de abril de 2e0ñ oam cbonattee al crimen es uno de lonsc iaas peenc tuons pviavriaó seaslicre dnea sv idaeje gyu leorsr tau, rciastsai ss lilmegualbtáan1ne7 aa, mmla ei“encn mtpituerd, a osr álonse “a. ciudad. En Ipanema —uno de los barrios más ricoaesdn y mtraers ca a bienpv riuiloca prlnoottsoea ss”g” ,s Reí po rdeep Jaarnaebiarno sqpuuarre— ddóe, bthoaotnardalmisd emonsát use t dileizsatrruoin ex iddiostsi ndteo lsa dzoe nlaa ltorecsa lepse rys loan paosl irceías da. ,ut lalatr acdrueoa,n le inmn teuel Ep nlroaosnrit vaeop dsr eop xalairm ac aiaudsdaaalmtdae,r ne utnen lalaa ascg o3em:n0cia bancaria, qertas debido al enfrentamientu0on diedena tldare md cearlñ iAmalne u inama. e ãU sone, i(dnU les “eed P n is P fcrea ). El h eg nuqtruaimed e achildean ope tofú dicbeal qicciuaae la polic níata nb s” se ddoeebl s eeesrsavt aapdroooln oad fortificaít iceco aRn ptíoruo edldee r u uJnanaa d uen liadsa “dv idteri pnoasli”c díae p laasc ipfioclaídtiocaras víctimas fatales (G1 Rio, 2016). en el cu er ssoen red imreo á aseq nru eeltoló srd iúícala,t iqmlau oems radeyiaeolz.r íOaa ñtrsooisns, CeEnan r lllaain zchoaonpsai t Toarel êsdst eePl, oleans ptteaosdl,io cq,í aua imuetnao tdcóoe enolro ldmídinienarab ddaea l uo“nsL aiig ndate ed rlaees sl emas iJlluiocscitaaiclsei ams” ,ád sse e imu tnrpaao trfaatbacanc itódenes n y am c ie ó n n o bs rv a i so il le e n ñ t aa ,. u n m i t o q u e h pd3 Bero rtcaresasinlo sf ufdoeer enmle aúgclotiiócmina ocle ipóganaí lsc qoonucce lia dpsee én atsatla e hno ayb ionlsirp liar ae sdcelamvaitnudda, se por una sociedad más justa prohibir el tráfico. Hasta hoy díarld istueers eó am gpproílrce omal aleasd ,e iqoxup seri egsosloilóo, na pú e“npr mb nai 1aratj io 8e 8inrlgao 8 n,p d ureenss pgióurnaéd sbu draietl ulés ver”, origi áp nro lacergsoo pdunee r dnseeeglgiurboíeasr ,al oqdsuo b edi nica de u sqsefu redasez j ddaobenla d Imoep peesertraairob aebnnr a lsosisitl ieionñsfo or,r eqmcuóaenn adtpeitsro odsbe ód l eaul n elmait loberayaj alp,d rmao hibeirbnite nada d itárnansdic olaa .e la trrmáfaidcoa e 118 | A pcorcoiubmrrrin ntoni ei,ó aq lue neq o Jorge ulsaeu p aocc Rtaúmaa lhino a ternacionse encontraron ulisncaí a,f u udsneils bcAuuKbn-r4kie7ór t rd aailsmejército y de la policía militar s furente (Amigos dos Amigos). El episodio uso personal. Estas armas —qd,u eue Rn paíor p anizsaat oidnloav egdsletoi cgckaa,cs iuaón nl u rdjoes ma áesn d uen uan caoñmo.u Cnoidna édl ceanmc bio de drogas— le son fáciles do dev eiae Jdnaqenuneii rrdioer,, Ecaou ntrrosipda ee vryóa ldEvoEes.rU cyUo .muniformes del rep avés de su m , eiolni co igbaej enqteuoresa lds aee updtoeilp oaurslgiacariebósan epdnaetrr aei mfluopssio lcerrtsai mAr Kin—-4inclusive a través de los correos— piezas de l itzraánfi ccoa dean vlaesz p mriánsc, iepna laess aa7 y artillería antiaérea (las 0.50 son cada vez más Três Pontes fue muerto a tir c lleituso dsb ayrd aeesnsil de“añerlo rpse)ag.í lsLo yass d oe rcguaenniztaasc”io rneelast icvroims ainl acloenst rlaosl ccoapnttuemrap yo rláuncheoars ecnon B roatsriol , dqoeulsiee pgnao ndr oou .nr Ee dcreaol neuognca ídeajo s dues lcao pn eam l o elxiicoían,e tsr ainst reersniasctiirosnea ale lsa. ceeofmincpasrtceiitanu dpideoadrs ob. ruS eudn em lt iuecrmeirmpteoe .nf Pu eeler ous nnu acédexdiieteo dr áup.d aMara di eelna q tpruaoesl p aeisc l n í oa auu , dntpo eu pr l eei odrs sa dlíedse lreegsí tcirmimamineanletes o cuparán los espacios que la “Liga de la Justicia” n ot alongtore, pot i rosaduso m omriulgiyacin caio zpratecori odonetreroás Sacrruimsm anisne agylo eccnuioysa sn op rsien cliipmailteasn aaclt itvriádfaicdoe sil ísceit coo dne reservar cednrtorgaans e. nA seol ctiraádfiac oa u . den ad rfacción cingreso ogas y Eaxbtoler syi oo dntreeo sa e,p lt rcrooaxnnimstrpoaodlr ds “serviciosatem e as l le a ain s cá rcrtoeem g5 ruu cmlealniir es, dlelaosdn, s e estima”ed gsis adtrerai rbeuac liqeóusn ep do“Ler a mg Laeissg an(1”a .tt6eu0nr0ía, ella sola, un Para que el lector ponga eso en perspecnttivizaa, bcauna lloqsu iinegrr efisroms a(.lL0, e0tie0tlã edovó, i2lsa0iró1en6s ))a.. cpsuaappísie.t raYilo edrs eatla 3me.s6ot asmd hiola lobdnleae nRsd ídooe dd reee auJlanenase dairleo a,l ñaaos smeus i lvciceoizna ssui dnoeapr edardea anl dadsoe 2epn7o ruut ane cbmoaenrd riiioon gderneso f ederación q nidades de e lelaal SUlíednme rreeejssau nslette aesdn e unef rceonntsatmituieynetno la república brasileña. adleg uab o noosg aadñoosst r, y ce ogfmaanmo y iesten conl lidoaigr e cerioas e nsnq sp soocno f rceocmuentes en las grandes ciudades brasileñas. “presos comunes”, en gene ouspeer d e rase a l i r r mluv sejuonsed ú dnn, inceeo gm p mo uceienosss a edjnee rslodas empatibles c. ola asy coárrícae dlees ,l coosn iante sobornos Aan lvlooe scq euased, msaelli íno isfsre c laaqs uaoyesdu ladoas carcelarios. tercaed ao rloe nss Con es Crimen transnacional y tráfico ilícito de drogas eipnraedpeacruatadrdaotases g ppiaoasrr a q pcuoeenm mezclan buen comport mam Brieasnilt:o im ypl icrâencciuars syo dse sajufiodsi.c..i |a 1le1s9 ldeane p alarlóg juexirnmaorasq ausñeíaco csdi,óe clno P.m rTio ab lpiasattisarós e clr ocenrci onocidos, en el marco de leyes totalmente asalto a una compañomíade odr ieCn odtmricaaann mGdeeogn êd o edr ogla aM nCaiaznpagidtuaoel, .n( SPoeC e tCsr) ar, tadare od qequlu iseee nsga usleng adhnoa dbheloasmrpáub eés que él fue el responsable del cinematográficrnoe pPearrjaugiuciaoy ,d ee lp 2o3r ldo em aebnroisl 4d0e m20 Las organizaciones criminalesi l 1slo7pn.o erLstae d soe p ddeeór lavacailóonr eds eejón 3P emduroe rJtuoasn y Ccaabuaslóle ruon, lseoyfiesst ipcaadraa sd. eRfeecnlduetarn a j ósvuesn aesso ccaeiapnda oBcser sae snyil llod res (Marque osse sptarrrierbpoualnlraan téc sn yic Ua ribe, 2017)4. policía y en las Fuerzas Armadas con el doble propalnóes sei.t noI n bdguere sn acada vez más ptéecrnsieccaust omreáss. mEno dgeernnearsa ly, pcaornao cneor lelovsa nmtaord osos sdpee op esan chase,r aecllioósn esdede u s ceoastrcrsuoees elas de como mi sus fut enun rl oalass creosnttaruibruanyet lientsa arlye l sa tvieeanjdedoma dspe llad dreei nslu.e rjooU, tiliqílciuzietao n.p apgaarna sutrsa fiimcapru essittoioss recgou dmleaosr emmheopnteteeñl,ea sny, Aejensfciemasr ispprrootpeidga ce e m esl lao d et dr, áolfasis cy o ls eluyoses f sau mtsioliinlzi aamrne ucsy, débiles en cuanto a la comunicación entre los organizacgeiou snrueisds a cvdoi mvpepenre setoindn coaorlen ts o di e amnmeo i qgmuos iecnio enl m en ese ee os arscear bj ogados, a pesar de que en la cárcel los spaed eproro.e sEs, neo rlpvaea crdáaarn cdpeool, r dl oeesls dmEesi tsitios donde su Si logran escaparse, viven un exilio aúnci amleáss, ycao qnufoer ltaasb cleo n—tr eaomdlaobn,r .ol os dqeu ee sleass eopnrrio gepelon rt icpeioomrntpeuosg —udée sdel que benefició a los asociados de Tiradentede la esclavitud, n liya l aec npo rleool ncciloaal motrea ncdiíeóa nns privilegios institucionales s, . bLgauossaa rpddooadsd eaersno s lsoauss ciqnuusrets iaotus ecsgiuoupnreaarlniizo, aprr o ryp erijrveeimsletprgliiococ,s ic.o áEnrnece se lelp B u piel. Eso ya no existe. Pero ni la abolición autoridades de los tres poderes, aúsna derersa pslaa eiil c rdieaepl eúhsbo plyinstauraa c, raea hr lp llo as e exstitnágnu ai hayan cometidoro ocsrc qíemusoees nh eajsy dsaoonc l ica pudiciaaodlno rcáess cti comunel su aci d c oleo ay udenentras 5 4 d U e P onPr ec daribrmosu eJ u rn a d m on u qC y ua bp aa e slrelee cr a, oied ny o P a Brol ana sst iae l s P i hano yraã tuo, ne dane tj uuranndi roiic vdióaeln 2p d0oe1r 6aes,l decgeouln qrtaruore l a sd eleo hls at brbáalfacirhcáoil mleenrá eslas a fcdráeo . ntera 5ceaasupsttoeircgiiadadaleodsse. sLm eoess n aqoúusn e m sdeáevsbe rienaremíaxnepn lsitcaeab be lante. slrie mleanse ujoinnra fdr Riene gplaeúsnb .ll eiEcyale . sUe ssnto apnta ujrtuloas mtademen etpnarrtoeiot el qocusc ieóqnu r as eed sse ceelein reláa n ss a 1V2o0l v| Antonio Jorge Ramalho o drogsa p enurizenamtdoooss pe rnsio nebclr iBpea raleesssitl od d,e e pl aha ordayis . ccPuoesmrioóp,n rp.e onrd eelr mmoemjoern tloa, qeusitsriuecrtau qrau ed seel rcertiemnegna Eqreul mpe rooinmctueapr aao n,s e us pqextrema vio e urei o y jurídica dellelo nspc aviaías c ladío oso ccoielodnaida lb. rCausailnedñoa pnoos eeset uá neal tErsatdaidcoió, nlo dse g vriuopleons cdiae qpuoed seer plaosd p ceárrocseoless, .s Veaenam cro s utilizan linchamientos, ejecuciones y otros métodos de ism easra imponer su orden. El segu ci onlnaa lmedseá, ssc earaetenanr a ccciótoonnr,d episcu ipeoosn,l eíetsli cpeoessp n r ile deocg o dií ,a teliemss qo pusa,e ir nlaac lptradición legal o que nos inurtsoeotr edegseeanr.t rao ldoes D3si.oe snEcdli oecn outnnotase xdvteeoi ln astsoe c cciioiunedccaood naeñsó oms idcoelmetáasl vpioorle dnítaa, sa. Epens 2a0r 1d6e, lsae p hrame rsáeesgn b s yop político y de las Fuerzas Armadas en laicssi tacr nuaiédtsao sd u eenn aT eimrl aemddueintes, Río de Janeiro continúa gobierno del Estado, preocupado po ord mlea u lrane Faiduliaezdrazecasió N ndo, pero también una de las 2017) . Para que se tenga una idea, durante los jum aa dácesio 5vn,i2ao lel edpneist Saoesdg, iuopsroi drd eao dvr idPoeúlenbn ldiccieaal 2 1.0 6El p0ro0b mleimlitaa renso e nse la ciudad (Jung ne dgoes l oosl íjmuepgiocos so, lhímabpíiac omsá (sI SdPe, 2of0i1ci4a)l.m Eesnotse s5o2n.3 3lo6s adscaeirtscoinus andtsoecs r,il bousen maann, 2016). intencionales. Se sabe que hay ejecu asc eim rvesta ciudad. En 2014, Brasil registró oneiedcsii aoe snd epe úl1 mb4l3iuc nopdse,or srdoeenflea rcser inpmtoeersn d aqí auh e(oS nmtooic cdhiedejiraoons, ua u n t oi el Ejnercdizuiavtciivdióoun,o l daesen al al a m s a utorc y a idol l re í s a , d c e o ades dinssu frtseu psttaainrge odsse ,y p ndroei v plialue Segudiopesr sesemimra pi lCraoorrectese.s .Ea Edsntoo e jelu sPdtoáicd eieanrl m lJaue rdnaitcíezia sin la spporaporebolemas que el país enfrenta en estos tiempos. En los últimos años, la pob ldal ecy i lóeonns elEass tsoáo n crdetaa rrh eatsab,n eptroo percecsie ddoaldo rmu s osroe p spytr rr i iibido algunas de e dam v iceloerngaiesess ovcseie zinstitucionatabinl,i czaialagd udonero , lsap epnro slaidzsea rdionoscsoo. snA eg pnrue Bsearnarc sidiales e lmya ecesi sp yaiaem znabnoig aüe essdtáa do en er c deaisss tpyiug daedostboasl e yas 6lma tEurlco hccooin neicone eypl t lcoeo siminócnbla uctyoeer ap lho corramiml isceeindg iuooir dgiana tndeienz acmdiouone. ar d e al dla dreg oin psltaazuor aers u pnoas ivteivrod ayd eproad rl, r eáp aúybuldicaar. Jdaenl eeisrtoa. dEos od ceo Rrríoe sdpeo nJadnee air uon, aq umee rdeigai dster 2a 93, 73t,/6e1, h diarios, considerándose la población del estado/, 0 soe0mg.0úic0ni0d l iohosa bedniat taconostnfronto con la policía, habitantes. 1d0e0 a.p0r0o0x himabaidtaamn edtsee, s ml,a oe pn 1oo7lsi, c1qí1aente 16,6 mu eie d lpeai Rllosnmo ío eedsd i doiedas e mhcouunen ldldaeo. c,A eo Ccrncaua idmaen r taratons, nasr roe ceenn Bterla cional anssai slp codalei yc tíraáfico ilícito de drogas em Brasil: imd av íacsñt ieoms. taasd. uCaelrecsa e dnecu uennotr dane cceam pleicnâtnecriaios sy dcelasanfdioes.s..t |in 1o2s1 da 10 homicidios en el El F miinncculleuu osyroeo Nacional de Seguridad Pública, que reúne institutos independientes — p59ar.7á3rmt0e n, ydg uoa b loeensr nfirnaetmnetne en 2014, una ncami t o ainleeanslt—eoss, tasa de a tsieonciea etros de comparación, ec no2n 9e /ll a d puoons con1m0i0sm.0l aic0 roí0a o .b c hEo epto ans o l esmioánse sa cmoprplioor adlees sheogmuiidciadsi odse, E(Euurroopsetaa th, a2n0 1re6g)i.s Etrna deol c4a.3so7 9d eh oEmE.iUciUd.i,o fsu eianrñtoeonn bd ieetsa 2tne0t e1csa4.s , oPlo,a ser la2 n8qú pumaeí eserelo s l esdect aomr ptelínag aa 4 ,5/100.000 al año (FBI, 2014). c1i4o.n2a4l9es h, uomnai cmideidoisa, udne a1e /m l1ae0 dU0in.a0i 0ódn0e rQseiutguiizasáctsrióa ndel o d p2ea5 gr6uá.1emr2er4at rm. oEu nde rSeti ercisoa v,m ieopnlaetrrneat camisó aanrs zomás mientras que, entre enero de 2011 y dicoci eidamed ba2 cshr0 ea o1 c dl1a a e ngyu tne 20eo rse1vr5aie a em , fun ebe c l abs rruoern sd oe o r e e l2gn u0ti sa o1tq ,5 u,e esnle p uhanaísna; B nL a ra rados en aloc als siitlu 2a7ci9ó.567 asesinatos; an pzearrc liobnse me assi ísd.m rLaaomss éáoltbiitcjeeas, a es decir, 9,1% más (FNSP, 2016, p.6). problemas en esas práctitc ilvo uocnsaq,l ecuose n,y l ealal s spooocpliieocdríaate ds dibgeru aleasn ipl eña —tan habituada a ello— teemsibsa rdgeo ,q eul e7 6“%el tibeannedni dmoi aebsd.u oEe dnne o2 s 0ee1rs6 a,es ele ls bi5na7an%ddoi dd. oe lmo eomsbu bl pl eac eiaónnd, qou lae vnioo lveen gcriaa npdaeras Ddeesfetinnsaad, oc odrirreescptaomndeinetnet ea alal 1S,e3g8u%ri ddaedl PPIúBb leicna M 2e0ise1 n5igt,r r ura a atso s t”ill aa e ln ñ (t o dFoB, s Se sPl op, pr2oe0sr1ta6b)a. 62% meáls Mquinei setuenpr ui2oe nS ilna ( FB 0 s0dt2oe AeTdimruap SlP, 2016, p.7). ciudcdaa iecaniró losaltamdeanntte n eos sy, del gastos puede se mdaistrs iesgdouic i aoi b les u yd cdaió vedio nlblo d ersa e sc lieanta.le r r ñiiqan usceuozfniact.ii nDenúotase cs isieein ntndooos vspeer ionafttuianccidanancmo p earnñotobesl e idnmejusapsst uacé.o sLm dooes Elan p 2e0rc1i5b,e B croamsilo r aelggios perverso nP, tionrro slo u mrbeannoos sa hsoigruae sne mvividieen edsota edne suignuaa sldoacide yd asde lmosa tdeartioa s ddeel PdNeUsaDr,r uotblrlóioc ua hnau índice s does tGeinniib dlee,l i onrtodlerabBmraasniol en(U laN pDoPs,i c2ió0n1 76e9,n ddpee le. .2 u00n,75 t)6o. 1ta,S llio d queu n1eo8 c8oc pnoafnoíssriemdse e a smmoéulam en tnoddoeo.n tLdeoe ds c edáslaicgtuoulsao l ddaaeddlo Bpeactaondncooó, m Mpiucuaen,sd Bitaraalm ssibol ineé snu enrl e dpgéoiscctiomra odn i psdtaeiínssti ogmusá,a sle ddnae dfsu iginnuctaieóln nes nd reeaa—ll 1a2u2n |q Auntonio p lazo, ee su pno Jpoorgceo Ramalho El asunto ess ictoiva —: 0 y,5 t1i4en eenn 2 l0a1 v4e;n 0t,a 5ja9 3d ee na p2u0n0t1a;r y a 0 u,6n3a3 c eunrv 1a9 q8u9e. , en el largo ecqojuenem nepo registrinjustixlcotira. eP. me(rBao e ed amn rnde s ptlaenjo agileg nuye taa r y controvers ld avali, doleSerre,al enp nvacaridao, t , c 2oic0su oniamivl.oe Hlar lee assy de pel a cvíasioseolse cndoceni aI nd pdeasiraieg, cupeaanldad más intensa educacional de su población desa0rr5o)l.ml aLenan utecnu slptiau prpaer le dvfuean ledlcaae m suoecnni r ac omrreenlacicoionnaar rue s ne caal smoi dsme Bo rtaiesmil, pyoa, slaab geemntoes edse a llae pgrree.v alencia de una cultura de vtia sdlea nedtn i mye sieeonl. tEnoni olencia, aunqv d uee ell e Rdpoiessstipecto a laanalrcfiaibóbunec tioó6sn3. .E d eEedul 5l r6e6 cn,a2tca%i.ó Dnd,e es l uol sab a7pj0oo nbpliaavícesieló son be sv(ta1al2cuu,a9ld iza enivel medio de ed%u cdaec ilóons bdreas os e 9i leaññooss ,c coonn 2fo5r amñeom sa i oll lon dl amn eeelss aP rIdrSeoA ll,c oBi ueracosinl óemstiác oe ny lás n l aa úesltciumela, allí se quedan en promedio 8,2 años. Y eso h al emy.e jL ooo rhsaa dnqo uc deoa mdeaspntláeontsa) son tanto mucho e ednno l oelasl uEnna s e ,ov esal l audñaeocsisaó:f níeo ns mi setale y2mo0rá0 te4isc aela sy tb epa epjarei córiadoliidcdoaa de rdaíntesis, el país es injusto y poco ed au pa e rd ltaeir e6 dd,8eul c aaaññcooiós 2 n(0,I Nq0u7Ee.P s 2o0lo1 6p)a.s Mó aie tnetnraesr stteeunl esenicooonvneeolsam se,í naa lpuaons cafoi e pscatoarmtse dp eed telio tsilva ra i cpyoo sb dslaiifncic ipóu cnlat daqnou . elPa r soaebs lcdeeminstsarisaó een structurales tornan elac osintoumacíiaó,n ha mejorado mucho en los úlotidmeor sp 2ar0ticipar de easlso años. La esltai cssiabt. a ii Ee l,nn generando sociales ha liza d tcooi,dó noe ncd aels aloas, L4a0 mpriollpoinae s lna d peeel erbvmraaicstiiampliaciói ódlne no ñ raoemdes a (lp cdleiealr slaal acaripoa mci la rrecan tde 1/5 d díneai dlma doe y c loan ssoufmistoi cdaec iaópnr odxei mlasa dpaomlíteincates pcoenqtureibñuays óy am aemdpialisa cri euld madeersc.a Ndoo dease e clnaa tsdre una p poabrlacecilóa na)m. plia de la población l(LoUassN úOolDttirCma, so2 s0 d1aiñ6mo)e.s nO esbinov ineaelm ss eenpgtouelní, tdeicosaa sm n aosy oeonsr ur aoclog qnau,s euel m Bcuirdaaosl,ri la ds peer hocapoyócaas iíttnroaa, nyesanf oa erlcml amnadzuaon ldeanos ec ospnedciciaiolmneesn dtee l corse ccaimmipeonst od ea rlam sóengurida udlan ysa l arq aeuzdeóu nct apiecaniróeann ,n poqa urreaed qupuceeirr sf eela ci cnpisootbnarauerrzseaen., “ECno nvsetridtuacd, los cambios más pro ico. ión ciudadana”, en 1988fu, nqduoes adseergiuvarón ddeer elach porso fmunudlgaamcieónnt adlees laa buqrunae s lpil Cri aae srñoloacsmi eq muene taranntsednatdo v ivee nsa ciolee hcetos na oyt, a lb ya trá dníaon s faiceu l om ilaícritgoe dne ddreo glaas seomc Bieradsaild: i.m Lpalisc âtnecniassi oy ndeessa fpioos.l.í.t |i c1a2s3 cirreorpnercceeosbneicnri tluiaanbb alens a, qgur uelep gonisos l darteei vsinop teee anrsaéo sc iaasna,m enb lpeaar te, con sus mandatos. La redacquili constituyente. Sus miembro tós públicos ni co caodrpyuusvan a la respotannsa bl yba querían consolidar privilegios, más que Todavía, la socied il riadmdaaodt. e dEmes áolot iiscn easn tadteuesr ófleo fdsó errimnagtuirvleaossso as.m yb igguasatso es 7 hgeenera tensioneellu IPmDNaHUnMDa (pyPa dNroaUs Dm in,e s Is satiodtcu sitaioglseu sed yep reinoxvfpueensctdadir las asi tat miveanst pe odre asitgeunadle ern. E vla treimasa d eims teanns igornaevse. qEusoe sidee ean dme alarc cao menp luenPjiaEd Aadd iys d tFreJilbC pu, m 2roeci0 t igación han creado un índice de desigualdad municipales, estaduales y federaóc 1rne7 ía sd)o s.e Epeslio n g sl t uío rtealioc lo an.s úA m5ú5ne7r m0o ádmse u genrnaicteipalidades brasileñas, les respectlo dae s arleucdu, resdousc ayc vitea s r emesau sqn ueiecn iteprsaetl eel osp sdr oaec nuetnseoas mP11eur,5no%i cpi pdeaoellri PdqIaBude en sae ccli oonmnúaoml S(eaãrpoor oPdxaeiu mlmoa,ud cnaoimcnie pmnioáss edse la disp ón y seguridad pública. misma unidad de la federación, con en 12 mill aornidesa dd ee nhtarbei tealnlotess. Hy aeyl hmAalutbanimtiaciinrpatae elsin,d aedel neestse tracadumoyo ed nettlee Pr rairtdaoe,r pcioeon ned msie ánmst e tstee s e dlc ePu yIBal a dpse o Cbphlaoiclleíitó)i ncqa usne o c soaoelccxaiiansltzeeasn . ,1 e.H0n0a l0ya eLla 9s 4º e ádse g1r5a0n.0d0e0 q kume 2 m(sui cfuheorsa puaní speasí,s , csoemríoa einjetemndpselaos nig es eu la mldundontre alodse s enno t esreritorio, más grande que Nepal). individu oli (m5u6j,e7r%es a, qenlut eIeD 5hH3oM%m d)b eyr elsosus c rnoeenng trm s ao m, sci oetasnn s1 i4da,e4 rl%oáns i dentes federados. Son también muy IPEA y FJC, 2017) . Todos mir máasne d daeila g1 eo8sb ai2eñ8ro n%ns ofe shreo i i cna oc efn ruenr tc aestiones de etnia y género. Por 8 iroo l arn d l ac e el l nlu oa bi sdd buoe l s cl aloan scoa de hneo ss.me Mientras más soñlbuarcneizosa n( PebsNá sqUiucDae, 7 m E á ls r r ee s s u p l ot a n d s oa b e i sl i d q a u d e e ls a sq u han sido creados sin prevcieu er ne tc sióna s n o cuadran. Estados y munic dese rielucshtor adtiev or: ursos, vis-à-vis del gobierno cen e stiirna rjasme ápsa gh presupuestaria. El ejemplo de l itoprsaa ltl;ir dgaaabdsatejoassd h ooarbnel isrg erauctiorbariildoeoss ein lLitmeorsi-n gdaenantdeoors a ecsxiepo nerceatflai deterive uanns aad aaedb doeesrr cepocohnrot resi lbd uEei sadtlaogd uaon .l ooAss h foornad os previsionales, han recibido el c8ategorías comparadas a l se intenta reformar un sistema categorías se redujo a la mlo s osúciedad qita lddtai metonos e dcse grupos sociales, redefiniendo el pacto te u enl e aspo eñnve,or íe 2 e on je d0 o02 c00e.1 m. E0n á, spy r rráoepmgidiesadtmrioae,n nl atm ed eedjseoi rgloíua qaslu deean sd e te opndrtaersve e llíaaass. 1 ec 2o4stn |s Antadtiutau ocniio leso.n Jorge R Nailnmge am unntoe a lhto deie enlelons ql ue resoNo todo es negativo. La pobreozgar aa bfunc lvioenrsaer . p or los gobiernos municipales y aesunper 2old0xoi1m 6ma adínlacimamneozn at(beha o2 yl7o %sd í 1da3 ee, 5lna sma fipallrmoonixlei sasos l dubetra af sadimelecreció y por las políticas sociales, seudburcaaydaons ,q muáes e iln pfournmtoa ddoes p, ayr ctoidna a ecscim emsaoud yaa m ilia baejnoñt. aePs s 3 r(er0e Mc0i DbSíaAn, h2a0s1tinternet, olo lso d piómolbaprroeersst )ad. 7a )El9as. omEsni t naeúdl m 2d0eer 1uo5ns, Alal erxecveéps,c liaó nm saiymobríoal idzea dlaa p poobrl Tirad net heo eys yqau neo, m soáns my erenctela. mEsa t ammábs iéyn m unejao preosb loapcaioócrintóu ncno econnteos en su tiempo. indsacdieecnes tlpea a ddreias qtaausnecc elioans dq reuirce o lsaso, scdeieapsla dyrea e ldoceso los ricos dapveua elnbac lcoeo . clPooennriooac ,e ems osanejan nómica- de representar lo ugsse indneetrerae l actehs nolessiy oyen sse aesbn ye ,s fquru ebneeneficio. La diferencia es que a tiheomrap oesl como alternativa de accrieósne.s de los más p tneoo ba r sleaos ni,n ectloa rtpeaaclcmuirdesanodt e ad relael ssvpiisoetlteeamndcoai sap. ofEilgístu iucrnoa plLoarce acilanersei,fe iidncaaccldui asd oe dp elaolr sa s ssiusetsre vpmircoaiob sle edpmuúacbsaliccioosn ahl, se esperaba, los gobernado ac ceo mqub contribuir con la seguridad rpeúsb dliec al od esen es eesltg amudraoidrsca iodn . e iM nlaáads gafre encctouene bnutleasm quseeenn tsseoa dclueiócnio ndees gauarna cnutíaan ddeo l eal l epya íys dtieeln oer dm d viet asnu am liassió Fnu ceornzastsi tAurcmio anloda aql sud eea f7ye 51d%4e8r)a mcyi iócl nirv e(islSeetsro,v ciihnsetvareoss ,(t 2iMg0ai1nd eoánrs.e Pdsr ee( l5vo5asl0 e2.c05e0% l0a ppoelrc5), ad ic eíapsc imónil idtaer leas a (uaspernocxiiam daedl aEmsteandtoe, E n ese contexto, las compiasñteírio e mdeá sD defee 3nr4sea3s, t2ma0ni1lt 5mes)i.)l iteanr elsa se n2 7e l usneirdvaicdieos a dctei vloa ce 2suon 0 np 1m e 5r ásepoiosli r ed ase tU i2mS.$3a 0b1a06 qmfue el sectorcías en sus rierimgl misatsirl,l ooosnr degesa a tsne idnzaeíad “caseser gceuanr didea 7d0 0p.r0iv0a0d par”o ofecsuipoanna leels erespgiasctiroa.d Eons seenr vsuicsi od aíacsti vdoe qduees tca (Be ranbsaoj,a an esenr pevsaictgaio lom ydo neno t es un sindicato, con un ingreso anu el,ol 2015). No son pocas las que cuenta anl ptroarb iamjop ilnictaecgiróanl) l óqguiec ala. hipótesis des u fnir mpoass an es rn. a Yer sososos ln od síta acsna st(o2os de policías muertos ible conflicto des, 5i nl aot se3 r ppeosoelris cc isaaedl eiams d epíano ndeeel 9p aS re a t rl a a s t a f a d m e iu l in a s c oq mu e p rl ee mc i be ne nt o h da es tr a e naptar,o exnim enaderaom deen t2e0 U17S 2d5e .0ap0r poexrim cáapdiatam menetnes UuaSl$e 3s.0 , dlLoa Crimen ecs a qfli,u rlimíednae src edoseb c rs etrgaunsrniadcaiodn palr yi vtraádfiaco s iolínci to draimn icnoanletrsi btaumciboinéens p vreosllaut anc e na drrao gpaos sem Brasil: ita sreiravsi coiit oiavsa de e mspeli câncias y desafios... | 125 mente. Entre una y otra cosa, hay varias fórmulas d qdeue is efeingn uaer pxidrtooarcdseso. En el plantácitos en torno a intereses complementarios. No son nrcairaci osi a la p óolnno asy n a o cdbuilareecrciócasos dtdoa no-, epsevarotvrluiimccioosn iaplre s y sfítsaidcoa,s l oa q ulea locso mleguintiimdaad p, airnccialulmsoe netne yt céornmtirnibous yed eco ns elag ubruidenadae ecNrsoep aaedsca ir ióarn de loss poyo qdr uee o sl an pegoobclaiocsió (nF elolbcaabl -nBor otewnng,a 2 o0p0c9ió).n al traba Estado, si logltarisae noderengs aaenllo imzjaaorc nioaones criminales, que controla jno eefne clatisv easmtreunctteu rloass dpaliogfbíuclnialacmisóe nn“f tcaeav reaeltnaieste”n dyde me daRel-í eomd uadnce p loaJasli nooe rdirgea nlai zvaicoiloennecsia cernim eiln laulegsa r—. Ccuoamndoo p lalesgóa eenl r enta media. a edraa , rpáeproiod caao nyp ahdráutbirria toddsee rd aem cleaodsni aseudxmopseo c dstauet pilveoarsiso 2rde0es0 au0 n—sua raDegegi luhidleaac deh loe E,n sn ltaoas d erose, sfppáacurietl iscrtueamplazecalldoa l onso cpheerm eann elanst etse liennc lsae arn movetlailv e as na drtee am dcaetinsvddidea ased dl epes u canostnoosc udiamed ivadisos traael sdc aern ilmose nc ocsotons l ays d qeu lea sociedades esclavistas. os sy a lu ncoan csuulmtuor,a e ls eecsupleacrt ádceu10 lvoi od slieeo nslcuoijsao. Stpíúprmeicseaes nedt eae Epvirlo orlepesinauc lvitaiad,d caoo, tmeíspo ui cenas s deeeln sctioamsc iento de injusticiasistema judicial para quieoine eddsae pd luease b dmreaansr ipcleaañdgaaar.s hali sctuóarli csaem suenmtae lpao prr aelctaorsi endivaedl edse d lae eufusnecará taneldt eaprlonesra ctdeievp acc oiróarnrzu opndcaeib ólneim papuni A eso se agrega la inefectividad del ojólívtiec dnaae. dsE ,np oeabsgerrea csvo bau, nadt e mae n xobtimo s, ciá aesbl ocrgososr ei amcdioeenns, t sleoem qpue geny emprenerdneetsdee onrpt eaor rca o umlnooa es s 11. 1b 0 r a M s i el e l lñ o a ( d 2 e 0 s 0d 4e ) l ediciones anualesoe s x p a mu ni n t oa s bd ie e nv i del Mapa de lsalta aV caiounletestión de laanálisis de la evolución del problema, irnnoccpliuoas lóeong di cBeosr day se vsiooclieonlcóigai ceon. W paairsteel fidsez (l2a 0s1o6c de las políticas públicas. i le lt rpauen ltaos dees tvaidsítsat idcea sla a enfueacltei )ivs ey dy l aaed idadsl 1be1ce Bonnaéuófimmcaoi,c lao ( sl2a 0p v0air2oa)l e eonxrciaeiman otina aral acco rlnoim sb eerniml.l ap nretenzd lead iomrpeos rsteaan chiaac diae ulansa e pstrroudcutuccriaósn d seo icnicaelmnteivnotes 1JgCó 26v ooble | Ant oinemrebns o i ncioo Jorgoa ,f ehmdoeoyr e FReamrnaalh adl,í ad n o dinho Beir importante ruta deec sutdrmeáp fidlceoo n sddue pceon aa negocios —incluso legales— nt rMeonlaar quien, habiendo sido apresado en US$ 150 millones anuales solaeemn ledonrsot edg oaessn d ueenls aCd oec máPracaneld od eV esremguerlihdoa d(C mV)á xyi mlaa m dáesl sur de Colombia y Paraguay (Prado, 201 p6ea)l íasrecso. Sdee re lasagt iu. fmr aoyan utaen r Bain rqagusreeil s,e osa tddáee e mmnátásrse dd eeel nL“blen a auge ednag ispu dvlo a idc s r dioeo ss tua t daeisnv etdrrees ieftirlc áaCfdiVco oy el PCC por este ingreso ya estimuló el desarrollo de víctima dp1e2r . ilCvaao cnniedócenen sadiddeoa ld sa a yml pnáseo lrditgeer .o 4Ds3oe5ss ”da, ñeq ouesle d ceion mcváiitreacnbezalo,n s, aBab eeui rnqa u-gMraanr dneúcmíae rtoe ndeer personaje que personifiq ib uqeeur utean dt pi eernoneb ellela m ppaao ícsloi.c míSaep lyep jrloae. sseonctiae, deandt od ene c 3ee0sn , eccoso nemtlr olaí rmu uintnae Jccóáavenesel rrCctVee.ll N deone c omo Mar ddPirrsoepgsuiadtsae,n ny tsa ce oon lP s Ca aormmudb mernaatdceho (o NS, aAanlRi ae PC saO b“SMlUoa)R,r .e cElo lPl aPC”CC, C,q e utniee vnlíiead sed rdisaep, tutoatrmansb aairénsntei guduneas mdee glaa csEuoEos.U pfUtan s con am., C ,i lheiaixnsp)al, o ylr aRa nuc usyia aer)txat .o13 mr nsátioes negalr ncao nand tmer oápls od dbeella t6cr0iáóf7ni.c7 oc3,a 1sri cnpeoel raesrlo idane ae lsna s( y ec láp rmocreu lenexdst,o ed no(stniródanes vJaópidvliaec naeedss ou cnqo utmeeso, th iemalb osieenngioud nodd ero ec cuhiábonimd fobá rcueinl dsaee e lp dPuuCecCda,ce iG ódênegs fêva imdaori luiManrangue, cuya historia de cpiaurdaa udnaan ov idreas mpoánss caobnlefo, retnacbulee nyt erma eonci oenl acnotnet e(Sxtooa rleos q yu ieon rdpiieevnrictdaiubdoea icano tfmeolroigm eaantrat ejuo nys Dddoeisscctuaimpclóein nactodomos oeyn re eosltfiiugcidionisaaons,t, ehp aeysr toat r rlaaáb paaidjdaoablmae secpneatnerca pi aea Rogério Quintella, 2017). rentables. El tráfico lo llevó a la cárcel. Allí, sery acuisdboaicóri óqa ua Jese uremias de SimPuso su disciplina y conocimientos a servicio de la ol Pla CsfCa ,dm prioalia. Enrganizacrgióaan ss .o eAbr taronen gmea básaes ea sMtraurcctoulraa yrl aa.s Dí aec leal ecráór cseul, aosrcdeennsóo eeln a lsae sjeinraartoq udíea udne lj uPeCzC q. uEen h1abía r 7 añ ocos nsdey ee u vi tnodaró vdn iro.óa 11p32r É peerLs lo afsoosns id r am t máoa ss h sa deob nel rad e e as, 25% de lc m oals pc ee n z pacias dod ao c o n a rmas, dro cuales dd e esd t2eá 0nl1 ad4si r, cecácurtacanemldeeo g 35% con robos (Departamento Penitenciariosn a eystel y s ias Nactreieon uttolaíeacm s. ioaanú ancdanal de B op rcsoe rcl oaanrpi oer le stsoprasil, 2014ra)ár.f oiocrottra dabsea d26r21o2%g.0a s0d 0ye en un Crimen transnacional y tráfico ilícito de drogas em Brasil: implicâncias y desafios... | 127 lela ov si dcqáern occ de los más eue etilai,e rn cqeounne sp tlaiatcsui eyc feóácr tcfieavosncia, lmuesnil libíadr aer pro(stdi e elo ses giñ d aedhos li ej csorimesospn,a cdb n ieuo eor d1n1a gs a nye isz3cau deaolña eosn sd )B.e rlTa csarimilm. Sbeiinénn sy a,l loiprga drróea pBNloAalRtiavCfioaO rSmyU aRC opcolaoormar dbliaina a.e xuEpnsotara trbaelcedic ódinde o aps r Eoeudnru ocPptaoarr aeygs u EdaEe e coopcearíancai ómná14s. y y Brasil y cuotintam li czeandtoras dcoosm eno rpinirvfo brmi .Uoapleias é.an Ac idlóaensm yác ásl,re scsae clpes en esos dos paísess cárceles. Enae nrg mgeaninteear natlco,i maaslal iírm scpooonmr tpoar nortehe 1h5.isbe dnLeeasida lsso Uac. ,á lorlocsse cletorsla afbliecoantes c sd nreoggoacsi ocso cmo s da orna ddeu n lo cr a ciedrs oc ncdteerso oslan hac ao a org c sk e, nq luuaess L naesc aeenni zapceirodneers eclr imcoinnat csáitracne lpesa gsaer hcaarno t poornr rl eossl. aL aduo p, rdo altsae sc rcecióugnlaa,l sep su seeossn lt aá nae stvriinctcausl.a dLoass lofas mpilrieassi doia riloass pprrionvceicphaole isn oclrugsainviez adcei olonse rse ccruimrseiosnsda pele úhsb adlciecelo pms apuíasc.rh aDo l,t eersnpaatciivoas e dso tmortura y muerte. líderes. Desde el dram esde allí, ellas o ipneardaons s apcoarn ldaos tornado1 6más compleja ena maximizar la seguridad de sus pdloue reqeduceehn oe p sda ebg duaeer fnbeoun.e sPnae osrsoo na tbsaoimegm dBperrale sC ielav, ropaconarddqioruuse., Slloairs v administración carcelaria se ha bién son útiles para ea nrag saue dmgiusercnaiptrol ispn raeirvn ie lpel pgroioo dsde earl p laoúmsb lpqicluiooe, tEeosnrttre ados. las anpdarud o inao ctubre cl peipsúa bylle ilsci dade oe. rLrgaa 2 az 0r16 y angaiozzsaó cncir ofium b ne r ei sen il d lay rl oe esm 2qp017,sus auismeo cice olna dramáiandttoor odsl.e aLln aa cl tica disputa entre gobiernos dauisse pprduriotna oc dtipreoajórlea us en cx ásisartcledenolet eds ees ne1 t3hr4ea 1p 4 o G r e m g êá s d od eM 4a 0n g a u ñ e argumentos de bueo onsb cetonum vloap, o cerált r1acm edlei—e fne,t bolar ye l ricboo de 2017 —choam paenrmdait liad or urteaf upgairaargsue aeyna Paragua ertad condi del ingryes oo Bdoel nilvavi eadn,r isoeegngatú eensn dcrioeoscn umale asceesp atnatdeas pdoe ro utrna jcuoenzd econna nabúrmile (rSoo aurneos dye Ql PCC, Marcola, lo que casi logró realiza l raB erinanst r e s liall o i ymg s epdnleac nsiaue sap aisma s eola bli ocliigmab ad naela,r d o daeec s. i ldó Es 2no1n odd eleel aa15pc triEovnxid imaedla edcsaa. msEo de alguna manerael dIuneifn otPreamlrla,nte la mieat ag 2du0ea17). Sampaio (2relacionadda d yel, al atl h ra á P apyroe bscliaiducedfico dei a óndnc d ri es o adg ead l profu sae. cliau dN naddaac dmióene Pn etddeer lo in PJvuaoárlnaug Ccuraaabyda alelses rteoimn v aive esqt udaees od16reg laans iczáarccioelneess. y0 1s7u)s imofpraeccteo su tnaan toe xsoceblreen etel cosmínatensdios ddeel trláaf icdoi scpoumtao seonbtrree e ll acos ntdroosl m128u e| rAtnotosn eion J olorgse pRraimalho dulate irlfieezcdahedoroa caci oólman op( Rsuíobmrl miacieamrcoiaós, n 1R 5od días de 2017 tras reblos presidios (Bom bDoialo B draes lia n le d , dd ôisenpciuaa,tp aiA teamncaitorzeno enlasa ss e dnyo eeRllii ooFn aGecsre aebnnod oceku .atro estados des facciones pod rEo el Nl mcooérntteot)rd,o olc odenes Lopralag naseinmaizmpaliciecionidntoae dss ocdofeims tleioctsae dnco fr,uí mleoresan 2e0s1 c7o).m etidos en las cárceles contrasta con el ledosest apsser ocotcroegrsaeansr i fzlooarscm iroeansleeussltados de ,em lsoétsat ocsu daaoclsce isyo nnroees cs uoarpnsu mose enmosp bleraudtaolse se1n7 . lLoas cqaupea ceisdtaads y capacidad de actuar ds eeon nl ae eel xcátomrnebomimtaoíd atar, mainnefslnunteaenc sicooianfi aeslnt ni ctlaaasnd ,ea assfd eyer mpasoá sgseu, eabnle hrvneícnahmcoue ldonesta qcleousne, erNecapodrnaeó simenndicti . lsae ienssftearlae no ac acei nóq nula eps o ydlaeít mincooa .c sSreai ceeissa tasés dní,e yp l race orpneagsriidanerdo de manera discreta e i an pdao política. Quizás sea ensftlau yleanó ntme, ,n aaoy t otra r a rl a vadé r aa fino msr deá rflm ne uelea dnrí casiua e sqn u mqeuo tevi eiemnseoie sentos de democracias latinoamericanas actualmente (Desmond a eAzlearc iacqsiou, ne2 e0se0 nl6ef;rg eOítnliim gl fraauscp,t eoonsr SEinlv as íFnitlehso, 2014). tvaeni rala ys obvitroraoldeson scc riaaí me c isre,ón neeilsc , acg,o eennstteexto socisos niveles rdruaecn vtduioorla euln.n oEpolítico en c ilaa tm, rláobfsiie cbnort ayes ildlaee Bvrasil ñ eponsro ttafeu md pnered es nda r en sioeng t rs a as usen ar eslaitcuioanciaónn codne ccoonndsiednear as iq eule r elas uplotalidcíoa eesm lap lmeau eerxtcee sdiev alo vsi odleelnincciau e(FnNteSsP. , 2 ae0sg1eu6sr,i inpda.a7dd)o,. spA eycr oeosl nt7uo0m %la- sEul croemlacbiaótne caol ntr oátfricaos dacet divriodgaadse rse lqícuitiaesre e, iplíocri tlaos t, atenmtoa, mdeá sla c pornóoxciimmaie snetcoc isóonb. re d 1 7 i sE p l a 1 r 5 o s d, ei n traficante Jjocurlnugi esoo Cddhee i2m a0er1nt6i l ,l e J o es r g e R afaat Toumani, alias "Sadam”, fue asesinado con 16 pRopaarefaara artne dlcloaonm eoólc belarr a eazlt otee narclriieaóndnoo p. a rl PíPaa CvaCãn ote,i nap élrraee safro, o pnertnoe brPaaa bdrlaeegm Pueaanryat egd uepasoydr e ym 2Ba0rna0ds9oi l .d dEeel “Barón”, el policí or la sofisticación de la operación. Se han uti l l idazsaoednsodi neda rstooign dueees Bouptriaelisrziaó a lc . , simó H ená ombr a spp aadrreaa euesvn iact aorrnu e tela nr edtr See escondersece, os nf neu haamni aog cpaiam, ebcnloqueado las calles para evitar el acercamiento de la similar se montó para intentar lribai oete d nno militarri taso ltar. r Pai sb a uusMrit trae i t hduaecn ilóo nos pcderado la artillería antiaérea. Se inteligencia policial logró evitarla. recl oplrao da u recimt oloi dnse avll eersoh baícufines de abtorr.i a lUolv n s de asue óo t ipllaiez fraradocnoiós 2017, pten er man ero ud l ly ae a Crimen transnacional y tráfico ilícito de drogas em Brasil: implicâncias y desafios... | 129 4Ldae. slE slt ertácrcfáiicfoionc oeis de drogas y su sinergia con otras actividades criminales hrheaalnna cdbioievnneaerdfsioicfsiia c leí pacxi rcteoluc sedidveea nmdtedo sus acreto sg aaclarara do sobremainvntieed s r ac ado eenns B dee, s ntre aq scuireli mnpeiunneg.d úHen a craeen sámlisis serio de la situación reglas empresariales estricta cloosn satvitaunyceensd ote vcner trduiancdgheirse a los procesos sofisticadas de gestión de ne ológic oro oqss u ye loshoolpde trraanfiings qcsuaeneg túsenes yau ptróoncoemsoass ,d cea sdeal eucncaió cno yn emnetrtaes sg .p oeAcriliogóusd,n icoeasss t aadb ecl eucsmeunps l ierlí,s dítnerurdecics emplean técnicas La mejor mane namiento de recursos huma tenusro asds.e preroladtuivcatmiveidnatde ctororagnnatsinnniuzaaaccicoiioónnnae ledsse rla c doem ceormciop rpeonrd mere edli ocsr imen transn visión internaci oc. nr(aWiml iqilnuliaeal maebss a,f r2uc0na0c li1ao, n opaf.e1nr0 tca6o ) iml Leogo asles”, ey la dc oiennmttearranep nasa u cino ncoaln tees conside daer spt esoosr ndla ea d rltra xiocs to gu c leoana, radp oeoslsí cr r caaucrilaool n l“ealass emne gdeionse rdael ,p pargood mucáisd uasti elinza ldoos sm, ienrcclaudsiovse c eoln tsruáfmiciod doree asr dmea csa yn dne con abdirso yg acso csainoíntméat.o iuna c laoss, C etMa o sem mo tod trdbuiaicéntnute rsa ai a srs s l voecmni aa scc iooomnrgeoas n iani zsoatrrcguiaomnneieznsa tcocisoo nmdeeps l ecrjaicomplementariaá. s Miimportantes— se sedl mesivc , iicn e dióa slntea s también se en sd mela ásps e prtseaoqrnueaealñs eafsi e c—sapzle apcsia acrluaiza alleanss. CceofVen cfsutuinvmcaisoo y los e de manera (nhaany c eovm xidpoel onnrú eacnnlte rcoaossn lvoasr idogesr lunape rogesod chubs , ilaoodscm,a olienrsgi satcnroiaznnatdcroioo llnaoness f llcuoojsom soe c soepnla PtcéCiocCns iyc daeesl Eudtinnitleirzreao lr o slsoe fs l humajoniss más r ceilae vdaenl tuesso e dsetá s oeflt fwinaarne de gestión de alta performance). margen de las mpsrooefssi sicotaincnaeadsl eods e dq eEusEed. Uleo Use. lt e1.r E1ros cdráiesn t ciero. Las e indican que algunos de1 8los métd saeptiembrosad lyoo,s sa csuoí,tm isle esg tudrieurlc ct2ou0nr0a ls1o ,sd pen aelargavo acedivoois td aaerl wpoikileEnl íottic aks raoss cpoarlaruptos también han servido ioz aedl oPsa npaomr ae Pmappreerssa ys eyl gye roepsoullíttaidcao sp rabo rcpauisam,. lpLoolsisr n ,e epsgeporaocci ioqosus e ps oognsue aderindv, paol rla avsaíd doe dcier ,d uinnero de la daidni daoust oennotrme ífaa cpcairoaan g eaesco tq-uecon roomga. local. Eso les permite ocupar un espacio donde el poder públicoua yer lteaiensn eeel ín aá mmy ebuna mprestiaatoss c1 8o m N op r e a s n ca ar s m u aa sl , e t na m v o p l oú c m o e, nq eu s e c ta e d n ag vaenz nmeágso cgiroasn cdoens. grupos terroristas, de los cuales 1fo30 | Antonio Jorge Ramasdiisrftímc almente constitu lhiod as están ausentes, y en el cu e spae icmli coáostni cccoaun rp rseiurrs.o Sr eirv atarrlaaetmsa. ednet ger uapbouss idvea ,p oedxceerp qtuoe ceumap anlld eloea sn s rleae svturiolatltaea nc cadideaa d dveie sfzpo umrmtáaasr stEresaganuss rpoidoragrdtae n iihzrarasectgiaou nlalears ydc rimsimterdiinbicaualcemisó enpn rtdooevs .e eEangn u vgaea, nrigeoarsas ls, eysr uva iilcniimtoeser,n édtso eesss,d e la venta de nicnoegngrsoeucsioo sd, ee xlap ldortaongda or eas pla población contin ppearspaentduo onde ar ploosr Ainsfío orpmmearocai dóeenl ClgoVes.r te unrciisatla ps.a Uran sao vp eopzro qtrau rleo o ctmrreoeasnn “o nr use adam elsea n smtoefi.it saEtdinc adRdeíaol s,t ,os letoa gclr,a aclncoula que el egocios”, que no pagan im natpcacuneeddsoetor e sal. inSmuu epdviodomesn ipn daioert udicteiip lmiaznaertre clsaa dsq oeusse tc rlaeuusct thiuvarogasas yn d eecl o prmreepcuerteson ca la violencisfierrmvaicsi ofso rimleaglaelse, sc ommeod iealnetcet ribcoidleatdo sy TV ia. Sus cost bans cctaaarcbiiloóesn. , Hdleoa y s errevgiicsi oaos sl erosef rdaeuyccuiidddaaos sa p neoovri tlleaassr ticmioesnbtreoinsc aqdcueióe ln ac usd befri risrmu psa ésdr edleliigdtaoalssm yceo pnnat egla ae res cttaaombnlobemciéiídna legal. O tros de cobros por viven sus consumidores por el acceso a los da aos m,l oliascs is leicoñu b soa qvliueasem, peinnadgteiac,n aed soeo l iamgrares de los lugarmepspu do dleíoasn tlo de doses, E . el caso del PCC ecmositnlrl oalatnesegiPosee a dsp r aao ngeuasas .ldisroxim eaEsds, t si8 ne0tm%a.b ldSeeem leáoststi ci o por su tamaño, foco, y organización, pero su beneficiarse d aom loe inntcel u1i1rí.a0 0e cmunaatr leeus nl ae ssi n1tag.1rrí5eas0no e dmfeinp aarlengscuainesar mo m ássauperior a US$ 38 cárceles de 2 0 integrantes, que pagan me ngnersrauana drlieedslaa dcdeieo sBn rapadasorials. cdoisnctiapbliinliad,a add em 2e s i l end oiess tslrestrioca r tsn v dica 2yo7 io p i s de oenrscmtlaueds piorvsoe t deecel c tilión ennorizadaap .o f eddee l radasrc ocigáóarnc )ve, eldensod n(idedlae g irinmutpeporon cnaoemn oterrnodtleea.n lSa uys Al có eoxolra tesex rdiigoei rrv. idHoilsaec niepcxilina y lealtad adenes para cetaor (rrisniocennaddioo aa bl bausss oeplsur,ot aapssie, actúa de manera ágil y eficaz, aun en el Alenctrriomla, d2a0s1 a3 )c. aEmsaabrs ie oal cdccoeiom cneoernsc ciseois reivonen nbe a asrsir niaoaustto oesrn sitdeealredocest sidv meo sul,a crsho cabasop svi taeces mediantes a los líderes e gran escala y a traer nuevos integrantes, en línea cone lsop qecuiea lhmaecennte g rpua nrcaa rdceemlaodsaotlser as(r)A, que sopos terroristasf.qu ueirnzoa nyy Con estraCtreimgien transnacional y tráfico ilícito de drogas em Brasil: implicâncias y desafios... | 131 adirn los eiresefpicoc ptirestadonaes noac biinaild ildier ares distintas, ni el PCC ni el CV se interesan por sacar del mercado lucro, sus cálcasu ecastb adrmee sedloess . sAo eennlsp rteva.ic cTiioao m sfuopfroimccioaeles, amctáusa sre don les ncilldones t. eeAl idpneat relaor sea sccaut uaoalcerus lp utaacrm ebl i l Easct l taudaor snion fllreegnraao tsyi v én logran sacar plata, morales, sus posibilidades no parecen tener límites utagemanree drn eteel Estadolegales nl is oienbs jcmertúaiv ,y cpoo u u rld y oe aess tcpon oadra tdi nseuu m avmeidseeans p.te jóvenes em1a9 ra ganar lo qpuree nesdaesd oorrgeas nqizuaec ieonn eost rleoss paom .s ibbCiieulniitdtaeansn g eamdneap rle aeatnrra íuaennr tAmolar pnyroaorr mmalo evBrercraa sdeioll mtdreáá sfci ocqocua, eían seaín e cunon me plo am sísuu n dddeio st,tr rcáiobnnus ición local, han cp20ob1l4a,c de 92 to. Se trata hoy ión (2 ,2t un consumo esti odmníaat drdiobe,u le isnde oge ulp naadñrooa mccooamnyspoorrli adbdaaer m ylaaa n o dmnaei lllaolodncaeassl adnuales de cocaína y derivados. Cerca de 1,4% de la diversificación c pdardeo elcnaesas rapud rtao iend pcueecnrtsitviovanó, a rsea) f lianqsau nceod nolas usp maoretrneg a(dPneai zrladaco ido yrn oInsulza, 2016)a se yn allgous npoas íesepsis ovdeicoisn odse. vEioslo ex es e enciap leicngaa B, qre mpez aunse i lp ayan a ret steenes n. Lseaa vEel cmineos. ,s ulas dorifdíceinl ródc ea ledaso t ipdmreea pcra.a Enrlan Pcaiabórinlsa medsee mn tuáons e gmerpastniuedzdeai o qa udteiés cecnlu itdcioer scuqo ulceeag ínaplaiu,z dapiceeiróroan .m Ueásnst id mdipiafuurt saolda y c1po,o8nl0isc eimaclui lae lmncias de tal decisión. S o en 2014. triMlálofáinsc oes ay l alaáll acdñoeon seeunsm oBo, r h ea esa e l i slc.t iEml am eils mmeor ceasdt s exclusivamente en los hospitalest orsyat taaadmmoi beaunl ltpaoat oísdr ucode drioeca ce adsntinmaób iqs uene clae rrceap dree sUióSn$ mapirl ocxoirmreasdpaomnednetne a U uSs$u a8r8i,o2s e mdeil cmanilnloanbeiss., (dTee ilxoesi rcioau,sa S dleepiclsov as ee Uptnoódr i See$nn 6tee,1sl mmyi ils ummsiuolla oranioess y Lliom ma, e2n0o1s6 U). S$ 75ñ0o q 1 9 u N e o d si s e p h u a t ab bl a a , np o v ir s li oo nt ae n s td o e , ld m e uo jsuesat iccoian sseoccuiaeln. cNioa deset laam rgan moas nhearbal acnnoddmoo oc izoanc eiol npeosd iedre eosltóagbicleacsi,d coo my lou lcahsa dbea nlo pso arñ uons 5id0e yal 6 d0e, cqaotuonems leiacz uamreoenntca iaml odos individuos, abando s nsiqaed uuoiresbr aaan d iesz uaprsro onpy renocuptos de poder. Puede ser que eso organizaciones ern flooa-s egissr tavanitv atilrdeaasn qspfuooerr melamasc piFóleAnaR ndC el aiql uuvsie nos hab eliasabtsra a cPsa osploaaccniieotrleen bciiean p alarsa torbatnesnfoey ddia a(d2de0es0s 1yy) d. sPeu uceeórdmteeos s, seear pteamraa se sqouse d nesoa cfíaobse sne reánn e mstáas dciosmcupslieójna,s pdeer loo qquuee neol ds ehbaacteen c opmensa rm ún rpr lqs a auunes c t ilooneseaab.s j esto ievlunoc sie.o sSntoaenss Mapa 1 Flu Crimen transnacional y tráfico ilícito de drogas em Brasil: implicâncias y desafios... | 133 pSvzíanaís jos semejantes, en sen cb,u osl,oe Gasu edznimrterácent aa yrm Menutgeg aoh a t tridaové cso dnetrario, son utilizados para enviar armas al nauivtele (2013) of ónosm dae, vniio elenn lmcaisaa csl ioyuc ddaarl.do Egelas ,ts rn, ásif ieincnoo r otros tdeaecme dnbri bépunae írsnee sdsp ilaagtninóosatmicoe rnicoa snoolas.m Ael nrtees pdecogas no e l toos, Los mismos canales por los cuales esl ámbito inte er fcnutanocc idiooenn saaul . cinofmluoe nucniaa ascotbivreid laods biodiversidad y seres humanos, a E Stmruaurtn adi cedi eola nusen Fs nu, eeecgrszotacasiso Ay c ryom mhaapdxlaeixsj oed,. eTp ElaaEnt .aUc oy ue rb otirepanafei cysa dE ceEo .lcUuaUjíon., ads eiyr vvcueanenl ntpaaa braia sS ,tu roraraeomr yéa rrgimecmaa. saS sye, a sus inteTrhesee ss uecbuirciatyd a eennv eirsotnam regió Unm.: lpol erjeoc oyn luoccreant icvoom qou lea e pl rpinrocpipioal C aommeannadzoa ciwnhhtaeircrahecs ttaesrr. eiTz ehwdee plbl-ryoi nrccgoiapmnaiplz leceh exand,, l tdl ei inwenvlegl-re s reLe,a mtainnadi n Asn mfinanced, otrn ea-rwent i llrs c -aan adra mitti aioeo n dnn d ,a a ll ctcheanrdhim a C tlielne a can rlg inebseb tewtaon U .iSs. ad orks, hexecrveoapinntci, eowdne.a allpyTo hnreuss,te hp leeonspse.lt ewT, oehvrekeysn w wiailrlld etl rifaeen—fsfipcifoi etrhnt eta,y n byaetdlhiaeipnvtgei v toehr, e apinnoynto h eonnvtea n—toivlcoeog, cicaial proafaiitnn ll ied y s, La p greater than the potential risk (Tidd, 2016, p.4). Cpcoroomloppmi raebocupaciónre snioad cyei erMd léaaxd is.c Po e,de itu aprcooi rl l ó a ad opotenn mdneidslme t praáa c dfs ia e iiacnoná lm sotdesi a c f dluo asociación con otros crímenes y sin condsair s ujoen sei dqneucneus eaenf etcreatsa tenán m mBárásas ds iivlr.eo Nclctoaa dmseae pnhacia De pronto, doegraasr eenl te su mutuamente l easdtoe fpinaaísn csiienr oco dnesli dneergauorec disoue. ga olab iaecrtni voisd, ayda c. oqEmuseto en cualquier negocio, oferta y demanda se influencian , gene,e areal qnpudroiolhi mbibráiiosr iynh pgoeryer ssdeoígasu peiars rteaál ltoarsfáe ftcirctaoaf,di caoag nrientegdsairne. pctraemmeionste d po20 e rire slgoos s 2 0u Nf i co i ec no nt e posición, v ip e n a re desda ee eno ltt r r pao ur n ae trn t o íe dcl u d l oe b. a H e vistatea é yst iocrboar zyeo lpnaoa pblíolteiscsiob .el ePle lemergalización de la droga, el cual sería qcouneo lcae pr,r otrhainbsicpiaórne nel ent teavr ay lroesg plarmeceinosta dre e slat ed mroegrac ayd loim. oit na o ola ss ecpa ppauraeacd iddea eidfge ndnoedr elaorr s e ueln shatea cdyho oos tddreea E134 |hnaons ee lA nctonta caiesro io dJoer gBe rRaasmilalhta cantidad, ,e o el sttráánficoaegl opsrstotoáp d ócels a2itr0oa0 l6da, e dc ri“seatóirn teiclci Suóilnsa tree su ,n mitnr j eee tscotoásn aps urpomehnoiab ido, pero el consumo y la posesión, relacionadas con: (I) La prevenat cNeiógarncai oyr, n eaol lur dgse sy Pmtrouálífyi cbola . a on iinzdaetri bcyiad s Ln Padú albesl21. El proboc,o loar ad yitc iNena º nasc r s1 o1i lba .3rse4 l e3Dm,r doaeg e a2ss3 qc odunee s porcoidaul cdcieó nu nsuo-aaruiotos riyz addeap ye dnedli etrnátfeisc od ileí cidtoro dgea sd;r oyg a(sII) La actividades La ley está basada en principios razonables con respec”t (oa tratínctu róelnop ry3e ºrs)ei.ó inns edreci ólna Tddeea mcloobsoi urédsnui arios, que necesitan de servicios de salud pública, com o oa al tlraa itnatmeniecniótno d polanndtea ceisoan npar else rsseu, vabé st írl aacbajo de las agencias públicas en todos los niveles de gobierno. Más allá de lasst abn odcmieaosst lrhaua ctyrcaainónn ss fiedinroem pnelcadiania taatald Eadsset (a aldarotsí cdduerl oolag 3 ap2so dsinee cslaaióu Lntea dyde a1 s1la .y3s 4tdi3ee)r .r laass dliaa nedsstñoop r s, um e denela e snldi nztaoc idóen cdo uenas intenciones, se considera esta ley ineficaz como que han púeam rsteuirc poip rdaoe em lp ubrsiasotie oa nabelr spe raeossobpclaeicamidoaa psd aaer aela spst erdo prtoreoggasmulgación; así, con belre . amD leao shh eatrc cahrfoeic,c apnotre su;n p loard oot, rloa nmúi do del censo de 20 ido en los diez Alqmeuneétrrroea ssd, qe2u 0pe1r 6lias) i.po onbesla rceiólanc cioanrcaedlaasr icao base solo al 40% de unidades carcelarias 1sn4e ,la asmse dporlbioósg eearnsv óus enq du4ue0,p% elin c(tóSr ze(á d2be0o 10, P45e% yll e2ag0 2r1i8n4%o, e )yl, vyL iooasll e fnrcacocinaas sauosmso coei nan droae daelus tcteáirmn eal consumo o el tráfico así como el crecimiento de la mppareorrabc laEedEmo.Usa U snu. oyr a eEmsuteráro icpcoaan.n tEoessnt gaid d indican que las políticas de combate a la producción e e oasn eudnno aA rcmeaséruar ildctaaed dloae .m l ESosuntroe, d onerado por la demanda ddao b e, n l e laod d seo e c t csore ea , geeesnn eeplr eaasrrttííeam,n u avl oíqc etue el nsumidores más rinimc looasss. c e2 1a l nL uto i sd a q d u e e s so de la as“d pdqa ru r oai e gacr soa ,nn ps, rugemusatoar dcpieeónrn,s odmnea asnle”tr eevnsigtcaaiornás enan sl aud jeceoptmoóssu iatno ip,d etarndaa,n sys cpmoomerdtoei dn“aa osd traigan consigo (epaleerrvtsíaocdunolao lg , r2pa8ud eods ed e esl ataa r Lbineitdyr eaNfriiºne idc1ai1ód.n3. 4e3fe)c. tEivl atmemenat ee sc odnefifeinreir ae lno sq puoél iccíoanss yi svetedertencia s a ul oecsal tjcuivoeancss o eu[… bmrs u] e no” Des Crimen transnacional y tráfico ilícito de drogas em Brasil: implicâncias y desafios... | 135 eaio un nctvroa dqseu aeec nlt iepuonlóumcriacdav g, aai d ntativdoqueo d een veils pta s, ase ís gc.e onSmieeorna gd la opn r co num oducti snoearc aual y v op,o astos parecant iclvoiiasd llaíat dias pc coctiar—r v ai m i dalya is n d siar alv tie l,u ee npea sistemas de sadls u drt u eaam n p va d plúa rbobsil é mlnoor v uiennrat ro ía nscosteco — Siendo una actividad económica, necesita una dimensióni pcfeainr22s.o nas e pinvo irdetalaldar moretaraaylisoz ral arptsiaetr.u tEdele— sd. iLennaero que se gmás citado indica qs ul oeess e tnpim a2ía0sce0iso9 n aqenusae scloaon np orebol vdtiuraácmfeinecon. tLdeo esi el lavado de dinero asom dprpaorrgciadea a ocís si aso ano lsas , f s d ips e rec aallanevcsai e er—sat áenpn a esrnua (l oUsN UDSO$C 4, 5200 1m1i)l. millones, correspondientes a cerca del 0,75% de olrg oPa I esBol mbinrufeonprdamisaóel Eensestocáe nss aepr rieooxfsut ipneadnradame v eiaan btoetras cadenas productivas comla cocaína, la variedil aivzdian rcd euesl taapd raaecsct auivlr ipsdorarodec.s eI sntadomursnietarn itaaosú dle og ítloims aisn, scuommoos l ay q muíemdiicoas, vqmiuneízcmcuillacaa cg i(aoasndoeelsimn aaá, s ct rdeamevl eéánsc tiodd eoy ne mlaá dsr odgiafí.c23il Ecna elclu claasro ldaes En síntesis, el combate al sslauosldf úac racidaceuons, tdaisec al p,a remondotrunecí atoictvorao, sds, epqlr uéoetde urv caytn od sem) .l áas a caelltáo ndae, slea cEraonzm oepnl lceeasj:si do(a ibd de esta ampliament)er a Lusati illeiinñzadod, a ecstoiv iedsa ttdroá dyfi acsvuoí sai clmíocnáitseo dus xio e ostr eian obtrraossi lseeñcat oeres s c deoicvm n e oenp dslr eocgas demrsifjoiocn,a ddoeatbr aiyds oc a ómicos, de ml anadd peaon rca oslo mp mrporedenunocdste itvrr aelsas. adlemignabálim eyni clteaegs í, dtqiemu eon . No es simple distinguir el uso legítimo del o ous dsopo r caerbcisumorilsnuoatrale;m s( ieis)no tenel onppreecosertstauitrna i dmsaeedrjveoisrc a fearg cmoilciutioacsnh oee snstu a bepll erecpaís es confuso, ieons laa edceocnuoamdoías, s esere naec miaopresas “d formal, s feernae cctiaoesndtods eo figa l acoocshn ra idnleacy”oes contradictorias y nad o jeólv cern ;n yee,s s( iii) el Estado aún imende. eml pvraesntod epdaoírse ys d 2 2 e f Pi e o n r d ee s ou ,n la a r U e Ns p A u S e U s Rt a p p ro que obviamente depende de el sí t e in c at ó c una i noutnnesani ssptaeo cnsoitceoi póyne re acqocuimóilniúb nirn aetdenar nleaan c UiloaNnsG atAlr. Ses 2 d0i1m6e, nesnio lnae sc,u laol 23 Y eso es así en Pcqourooímpheiibcriaacsci óióynn sd uceos A npr mrlae scu uanrusaot induas Quíormerisidc, ae sdsterpsieaas. c piqaaulrmae ectnoietmen ebe anut inre l lhami saptrórcoroidc uodc ecp iolóasn i Otiyrv goea mneinpz laetcoéió rmdne ip naaorrsma daleas L136 |aincatc eis A óronnl nto au cc ni ciiooó on Jnnac oprgele. ratr R aSa a mela lpho dua roblema claramente no es militar, ya qimportantes, comos dniemo psuleinc acncaocninsajasu nn tpoda de agencias e intens uae cinovoopleurcarcai ólna a Bmraesriil cavnieanse y ,a cvraenczieanntdeom eennt el,a lsa sd aossi ádt eir cao blsae rvsaerg ularisd aadu toirnitdeardneasc ioenuarlo pesaosn, d iscutiremos en la próxima sección. ir aesc.c iones en los últimos años, como 5El. 1E6s fduee rnzoovsi ermecbireen dtees 2 p0a1r6a, eclo gmobbaietrirn oel narcotráf8.9c0o3op(PPIF), , q eurea ceisótanb fronteriza el cual bulseccae f oerl taPlreocgerra amcaci odnee sP rdo eft eepdcrceeirvóaenln dcIneió tB icroa syil para promover la represió eng, rcaodn atpr uodble, l filicasósc aeFllir Do(I) prom za necctióerernat oys d peú blalisc aF, d noe va ei nlrot lesal idagecelituerzas Armtnauc o dai s aaci, f s ód r ; n o ye l ni( Mn tetiernigizrsoatsed.r aEi oyl decrII) promovd ecero Folair endtao posee d coinnoazpdaesar yad cdeie óllo os lineamientos bá n Es c sóotarngd laoon-sMo psaa dyísoee rss Ce vogeun srjuiicdnoatsdo: iAennst iemlgarissa mdFaroo ,d nept rofundiza y ex cinos. i nstituido en e f2rr0oa1ns1 te– pr aoEsrN, epAlr FDeRveOicsrN pto,a sny ed nree laml aE utilización de gabinetes de gestión Brasil tiene 24.253 kilómetroseto Nº 73 p9slat6rz,a adt eeeg l8i a Pd Nlea anJcu inEoinsota rdla edt ée2g S0ie1cgo1u . dr ied aFdr oPnútbelricaas t1me9ra7rre9íts,i temrseatsas.b, Alqequcueeí ltnao ofmr vaaanrmjíaao nds eu a fn rd ocisa dcpueít tufirrlo olnteras, siendo 7.367 marítimas y 16.886 1105 0p kaíislóems seutrroasm deer iacnacnh ntera in o taespr anavraat den.ec LeBsar aeLsnei lye c lo6 cn.6o ln3ot4sr, o pdla edís e2e s lda vsee fcmrionanoytsoe c rodanes fqeudienrieancitóons. ochenta y o oocsh,2 4co.o Dnmetual dnlaoidcsio pe abnlr ipadasairdlaeelñeso lod, eiass tltraei bltíuenriedraia tdso irveiinos oe1rs1ita áe tosectraurdeposatsdr oed ecp oolnar lEpearen n o st sí mismo, ltpír ateroic elaaass. pEmúsutbensabilidn e l númliicccaaipsp aíetluid el ro de municipios invo ad denl e oald ygoáe a s bmsi,e bl u roit boqrano ufefe y ed ó dter ralaerae al . h li ,mM et aip ee a rlcoutgocersnantras ie dmiodps suel caoodnr ty ga ineatrsetravés el mtirnoils ed i ts m lpae atcrromeer l í iaos a df a res p o l e ldexijisisdetñaedon tddeees e nJutesrtaicsi as eya 2 u 4 l t rE a s m o a i rn ic n l ou ye en la a rF e r ga in ó c n i a q , u q e u l ee d n a o s ue sm caoynosri dfreornatdear at acol np ecuroa lqquuiee rp poasíese e nu nel mterurnitdoor.i o SeguridaCdr iPmúenb tlriacnasna, ciloonsa l iym trpáfico ilícito de drogas em Brasil: implicâncias y desafios... | 137 fs reognutreirdaasd. pública 2s5eguirán maacntoifse sdtáen ldooss ec reímn elanse slo tcraalnidsafrdoenst, eirniczlouss op aerna lalas teErnsaatnr cseof rnloasnst ateatargicezinoócsni,a sase d hdeaem ls áupsmr odapedi oola a g ioontbsriuaefsri,nc cioeo nmfteeod elaa del bajo índice de coordinfeesdfueerarzdooss e(nM einl issetenrtiiod o ddee Jcuosotricdiian, ar2 016b). rrEatlil mejor los c tu pglaroa ra abbciai eórjrn en pocr oinmv iielron losos de susse aoat grm c eo r nps ím c liie aencnitóeenss mteinea mplaap ,op q reuense eq pnurteae bcseiuónsntc aad laeav anzar en l ando situadas en la zona de f ersositanusta eicrniaói cdniae adt icevo asosep,g evuraraliecdi aóldan ppineútel Brasil. nbal ri ncdaae cteieonnn leaarls.s Aem neutnen siec dli pes aiaglviua ainesn,z ataerl dades Lerelaedsv maddeua nspi rctoiaptsaealmorado tienecs i ddaed ehso mmaicricdaido,a sg reann r voujoln seorna las anuales, aproxnci miaópande napmaasre atn atlsoea sls a c d(iueeld ehavodamadnaico)i sdm2i6o. b Lmiloiáde s q auqdeu speor ceeissoeteáncntoa n simultáneamente s elevadas q nmuóeam rlcoicasad 2oy7s u/e1nn0a 0cd.o0élb0oi0rl dia nacional. 2c s5eo r H r a s t a gu m e d i a d o s d e 2 0 1 6 , e l M inisterio de Justicia (en la mayoría de l polítericsidap.ao dn dpiúebnltiec aa yl cduellt iivnatbeari uorn)a ntroa dteicnióían edne ssoup noortme barl ep rreesfiedreenntcei ae na scuu aerstt oiso npeasí sdees sr26eit dLu aad cveióunln dera iculación habitan e m biul respect otpe ra.o Lltaae mcscitei ijódenrauac e d ies n,són n ef diuñ define en base al acces dia de loen o ucsin,ó a mnd oudlneeilsc cinents municipiopsúi dom e eee ss e lra oc in fo rdn d aesn íogp eoanl iascseía,riderada m viecidoisd ab ja de fros c nretísettircaaad. u sá apslioecrso ssy,u c mvoinuct éen función dnieim ncifipazasis e su arlceeilósa n n cp la i;ó olnar Mapa 2 Eesoll cdii Crim omaegécnroóintstic eon p trraenpsnaarcaiodnoa lp yo trrá efilc oM iliínciitsot deer idoro dgeas J eums tBicraisai ly: iSmepgliucârnicdiaasd y P dúesbalfiicosa. .t. i|e 1n3e9 md iáscsu sseigóunr, oó s minde relacionar vidai csaa cya rd ceomnocglurásifoicnae. ariables de orden político-administrativa, Este y los demdá esn e lsat ufrdaionsja p dree pfrao sE nsnottebrreratea cnótmo, os er etdraetfain piru lraasm peonlítteic daes poargraa noifzraerc elar Bcornastrili bauúind coa are oceb tdeen eesrt usudbios rados p . or el Ministerio en los últimos años han Eddeel d seeussstaa ffdríooo nsn toye ermass nu yun eivcvaiopr;ii ootass m.m Api snid qisiuoteesr ppioeasrr mah aietnal niPn levavenar ltNuidaaorc i aoednne aeclsu doa,ed e aSnme lgeounsr túiedl tlaaidm s ioPtsuu abacñliiocóasn.. Cú lutaimndos años, de carácter co moecspool eslo ma ensá llais piso se trata del combate al tráficeon tya dri e rscee pacgiróeng adne lmase ldimidiatsa dtaosm caadpaasc iedna dloess úselt ihma oosb saeñrovsa. dEon r e2l0a0ti4v,a eclo Mntiinniusitdearido ednee o l al . Ja su psptroioclmíitaio cpcaiusó bpnlú idcbeól ilcaua nsse egasu ltorui ddlaaiordg otpi útdubelica, ea“Arq los drxemptaloi u lcln itect aóid zeoal r u y rs r aou a cl asd I de nre slstitémapisco u coinn isosatnbitaiulli cddiaoednle essS. i smEtexámtse anim soÚp,no eirctl oaen stdteeus S lado , incapaz de generar orientaciod neieo en g feuusretie dc acodan msPipdúoeb rleiac daion”, t emqnuutóye APfoelrlrít oas leseu caesp rd uilnaatg ancbaóaps taliacc iodnsae decr easdnied acl s prácticas de acción. p dagreesnecniacsia, deel l gEosbtaiedron eon lma afrteanrin a trdeolesi g iyen ntlaecs propuestas conceptuales pertinentes. subrayar: Operaciones Ágatai;ja al Lidzeeóy f raColong igatre.a rrAa ñylao mss epdjooelrsíatpircu aléss unas medidas. , dpea lraas iangtee mplementar 13 a6 Ec/no2ot0rre1d 0ine, lalqcauisó n nn ci ss eei afnis pct rayer ldlae f e da au elda ae ss aduerzas arm ciaagdnósticos a ddea sl aps ocdoenrd idceio npeosli cdíea lean f rloan ftrearna,j ae nd ea rftricounltaecriaó;n pcroond uecl cmióunn ddoe Eiinnsfforr ém aaneeosstt ico; y el Sisfron. rrpuueccrttjuuurrdaaic , eócn op lmaro opg aerralt meP rnaosoj reattneot diCgeaull orhísao dNeo grtoeb, ieenrnfooc, avdool ceand oesl adle sdaersraorlrloo lldoe d la e EHqunae ce ícla oa mnñfouie c2rh0eo1 a 0q l,ua eesl Fegluo Eebrjiéezrarcnsi otAo rf emyd laeadr aAalsr pmerla opdm Aumlgaóz olan aLse.y oad teern díaen p souli ca Cíuaomplementar 136/2010, alllepeggraealhr pae anurdnae rae gltleroan. ftLieco ap nnatorearsm cqoauln ece rrneaot acproo mldauísa nnaip cearner chaae rnlcase ilpoaonrle,i scy.ía aE t qen l foeurdeide ana fraradol ct neunjeaís atdnieo nmfrontera. so impoyn íaag cuoasrd aaadnra d qpauotoer tos a las 1fu40e r|z Antonio J de traanss yp,o sri olorgse tRamalho te enr oarfidceann,t nes tLa Fuerza Aérea tenía unoa p eondíaíann b uenos antecedentes criminales y los medios eaduticoinóon condició senr mdeátse fnaivdoorsa. b le en ese entonces. Desde la feaul l etae Srberiiget m odríaeio p lnaaa rcLai eolayn iandl,te tele rnTdiiiecrnoci dódoneur dDe n irdeacdib pidúob lipcao”r (Alarst . F1uº eedrnez c eauseetrrnoutncaca qivóuenes, eselolnas 2004,la D pechos se cArremtoa d5a1s4, 4c)so2 7pn. utLreoad rce anlsa p dFreeu tserrza Aérea tiene narrativa oficial de que las Fuerzas Armadas se deben iuoarcniuodpsoao r le easnf itqcauarer “ aedmlr doeegncaarsze eatnos nT aecniioennadlo, d uenjaan dpore lsoesn tceima ams ádse fsreegcuureindtaed epnú blali cfar aan cjaar gdo a e dfero lnaste dp eod loliacc ítsaresign. u ar iyd alda m accoo ammrcboocción ipn . aa ju Drda ra íisdn ienomtc ceoor—innca ao tlraass Faugeernzcaias s Agrumbaedrnaas meemnptaelzeasr, átnan tao rpeaarliaz amrra o os—tprebarraa jcfoui oeenrszeteas ma ñáos. importantes a dmcacbsi iÁoangr eainsta tc,e oelinsgajeusnn octpiaaes r yda aecm iloapnsle iFasF re AsvuAesn e tpnul aaenllm eteaermnrtiieteo nsretio ohs an yna mctoiéortnnoaadld ocosa lddaaes eLlasast a1ttr1aeªls ee sFd uiyce irózmna usd nAei crlamip Oaadlpeaessr. aySc iesóe nre vxÁitdgeoantrdaei,só e dnde 2 eo0 t1Rro6os,r ia4ni0mv oóalr ugacarl nóRo así 12 mbcurabsriileenñdoo olrogsa ntirzeas saur cfroosn teenr aq tueer,r epsatrrea (fNinoerst ea, dCmenintrisatlr ao tpy i ú SvG b uor laiicnl odmse if leidtdaeerlr easSl uedsre,, ccseoamrnrtaerntaebarsaa,n sld aye rOaedpgoeiosr,na rceeisaó flnriz oiónn mtceaáruiszt óda sem, 1yercancías, dinero no declarad rs)o,. yeE ln p grcooadbsuiie cdrtnoooss a 1r2m2 aksg yd e2 2o.t8r6as5 dmrougnaicsi (oMneinsi, s1te1r tioo 2 na6.000 inspecciones en puntos de control de El resultado inmediato de esas ope d epelr aDedheaefsen ddeió m 5,a7r ithounaenlaad, a1s2 d3e kegx pdleo sciovcoasí,n 1a6 8y sqeu el lleav parná cati ccaa dbeo ,c oloosp ecruaaclieósn epnetrrderua arcgaioennn. e n cEis sa an es s , yg, 2 s0i1n6 e, mp.17). elanse rlaabl,o breaesrsag sod ,e om ipneetnreoalicsgi eorennlceeisva a qsnoutnee 2q 7 u S e razoeen t s r eta a t ba l de ec il ó D e e s. La primsc tr a e t p o o 5 1 4 era 4, d e 1 6 /0 imp licar, en la prácticasc,ir blíatili icpdaea ndlaa. Edcle ote 7m/2a0 04, que modificó la Ley Nº 9.614, de 5/03/98, cseornísat idteumcioasniaald, od debébidilo y a r eqsutrei nlgiría n a facma side u llutaae dFr grteaen . edLreaóm masuicahdao cdounrtrao vee risnicao enns tBitruacsiiol npaol,r dpoosr vaeiorloancaióvne sd eslo essppeacchioos aaésr edoe ntarcaifoicnaarl . drog uadese,r zcda u eA se asnét grdru uecanc deiao dón ncreb e els íctre iu cmlaim pmás fuerte es que eía extliiteman diaee nrvtsioeo ldaaec iscouun amelsqi supiió lolen a rr aSesnepgueuncrciiiadalad Carsi,m enp teransnacmde nPtúeb alir cmiam itp(iPe ionndaol y traáfico ilícito de drogas em Brasil: implicâncias y desafios... | 141 integración de iniciatiuvNlassSa Pre )n,o tbq rejeu l ate oivso st rparfeicv estados y municipios y la cooperag ceienóncnfi aaintsit zdea ai snlttaoe ss d tiamrneetsgernl gaociboinearn o l. on sufei aónrdaedn e erlad r le sPe y la .i nnt EeNllliaagcs de ellaesi noncsiaiarl,v den con loleas cLernae calaodpso a úculintdiama d de coordinación se ha beneficiado notablemente de la realización, cogrobibjseiitsei rvqnouo ed. Sepe scoeosco rareñdtoiansra,í ard eee snla oesl gMrainnidses eventos internacionales en Brasil. Se ha Seguridad Prú hebavl iéfcnoar tl(aaF lNepcSaiPrdt)oi s ,c , iaccpuo cacync i ioop ó nen te esdr. eiSo e vd ahera iJanus s dtaeigcia y Seguridad Pública con el inspirado en las operaciones de p rsonal y presu seapnrurceoisaltlsao d,d loea sFloaulsea rstzr deaes N gnaeicvsioetión de unidad de respuesta rápida en la FoaNrziSg dPeen. leasst áN avciniocnuelas dUon aid easse. Sreo lh ac ocorredaidn lneoaa s de dul odnrae, PElael rpPúrN iyoS PUri rdcuoagdnu dadeyensa esos avances sin apode la coopera, c apiósríno c foucmnodnoi zdaCer or lleaod mecfobioni pire erla m rctiar novedades significativas: Explicita (rMefionrizsatedroi oc odne laJu psutibcliiac,a 2ci0ó1n6 d).e lL aD easc,e rgeGutuory óaarnnc aoc,o junGr uíAdyriagcneona, c toinFnra ea, lnB mcoeilssivami aoy, p PraSoruparóginsuiaatmoy,, nq uose reesftearbimlecoisó. el Programa de Protección i d 8Ian.9dt0e 3egnr, ad dleaa s1 d6fer d olaens tn eForravosine mttaebmrarbsei aédlne q 2sue0e 1 hy6aa, fiEnrsottenelt iengreuane cvbiora a msciaolermñcoap alareltg ipadrla i foarcviozonar re clloeasr áa cpecali íócsnoe smi nbstaeute a los grupos criminales en la r eesaalsi zoardieonst aayciuodnaersá. n a fundamentar el diseño gdrraeam ndueare idvceaa snl aopsso .l pítoLicloiascs í apdsa iarbaga nsaóatedstnaid ceoensr Se trata d pcForaonrtn iotcecipraaassió e, ncroncretción ed daele i zllaao d a sR re luans idóins pMoisnicisiotenreisa Inteligencia de Arge anm tiiennna Brasilia el ld 1de6 e lal d CDeoe ncnolao rvSaiucerimó snbo rdbeer e Bd Sreae sg2iul0ira1i df6oa, rdm ceounnl a ldalaas mesunábcsus eqecunuetre aon atdecesc imionniinceiisas ettirmvoapss rd is,e tros de D apBl uoCnloitvnaiona , ShBu ef arrca e, snliasa, Ria ll,s a C inhamdi elielaciones Exteriores, Seguridad, e endidas en el ámb p c, alPicaaicorianógenus dadyee y al caUc Drioueguay. Al ser un El encuentro ha servido también para anunciitaor d eel roerfguaenrizzoa cfiinoannecs nc erlase rgbaioiclinaótanele ryas .l leass, se comprometió a dar al principal proyecto estratégico del Ejérciietroo, eqlu Sei sBtreamsial I1n42t | Antonio JcDoemfeegpnrasaradt,i o2d 0o1sd orge Ramalho A mbas inicia6 ec o, pnM. 1loa5sn) i.á troeraeso ded ien teFlrigoennteciraa sd e (loSiss pfraoínse),s vceucyinoos s2p8 r(oMdiuncisttoesr ios odne ym inRisetlearciioosn reestl ievvaEasxn ttseeorsni op raeerlsa , reescseuu tyletoam dao,a lcidedere crauamndoaie sn mptooar y olovrsi e manreitn icisuotlecaruciiroón ilan tcernesaacmióenn, tee ne nm loays oú ldtiem 2o0s 176 a, d8e alñ Coosm. Liotés ddoes Cmoionpisetrearciioósn h ya bCía s orni ne d tin eed nDot erefe mnloásass 2PFr0úo1bn6lit)cear a. ys , Fqinuaen ztaams, byié n inco mpulsado 29 la Agen rpcioar aB rloassi lmeñian isdtee rIinotse ldigee nJucisat ic(iAag eyn cSrioeagl uBdreria dlsaaidls, Edcoinam gspnírónesthetisecinosd,s enro p rmfoadeljtuoacrni d oeinsl i cfieasnotinóvm as en el ámbito del gapercepciones que el sentido com etúnénco n aicypa rmopberaenrptíeaa r: aacrmosenp sliips o aatrer bnaie lat e r es n cn of ryef endtreaerraalofli para n oordinació .r nm Ladones tp e c oicv cio lneítol nes, ieclsóa gsd ie i pc o n úgso c rbemenblmiiceoarsdn eeor t,n amr el uso de la inteligencia, articular esfuerzos en todos los Resta perseverar n e osose,n pen ec itroo saam rmepaoorv ylea frs lian mcoeonpsearsa fcrioónnt einratesr cnoanc imonétaol,d aocst uy asliisztaerm laass Warea sahti nlegatostn aesn n seuc edsissacruyr stoo dfiedx i drtehesc ocrimar a los integrantes de la FNSP. ep teródunied, acr:h e“ac[r…oarc]d treaernm doeof m goblave err rtnehmcaotem ntietmsn eda saa cnoidfó n de mphuoalmrítcaiacn institutions” (Washington, ohtahbeirt consecdausoe,r neetsne .m l aá lsín celaa reosst apbalreac ideav apluoarr 1e e7l l9P 6éNx)S.i PtoH, padecere o la fd aielmt amp laetnamemerbnai témancá ióse nps trdaeebc lieesscaae ysr d 2 8 e E sl a p t ré o l iy t e e c ty o v e es ht á í c d u i ls o e sñ a a d é or e dimensiones terrestre y aérepoaas.r Tana oc mo tnbrtiiréponul laparrd ieonvsté e (gidmrrapolmnlaeensnt)at, erl ,a sc eofnrnsa una mescla de imágenes ccyeo nmetlureoncsitc radocemi oacnogenmsé a(tnitcádocost i, cya rsca,o denastrtrreoaslt ,é ygd iecs aissvt iyegm iplaaonsr csdiaaet élltoietgerír)se,t sisctisarte ei, nmteaeq onurjiaep sod óse p tfyirc oonssti,e sotrepamt, reóansn iscduoess rE3e,s8ct irbmaitriel gimniavi elNlroasncioeiosnn)e,a sal dsdíee c aDopemrfoeoxn ilsmaa raeednsa p2mo0en0ns8at,e bp iRrlei d$va é4d 7i n0dv eme rqisluilooenes de R sg rdae apoyo a la decisión, Una de las principales preocupaciones de la Cancin lleeensr íe(aUl bS2r$0 $ 1 a 11s7 d1, a,e9. mInisl tmituilildono eps o(Ur Sl$a m2c9o 3 imllobnaetes) .a l contrabando, estimado en cerca de R$ 30 mil miille 0loñ m la p ilerlrooany eeecnes (USsn to $)t. o 9n deb ,c5e s e m reál il dLEaexs tel arp ioolí C Prreetissc riamse n htroaynsn, Justicia yc aocinodnaul cyi tdrá Seguridaa fsic op iolícri tol ode d Pública, sy drmogia el Gn si setm Brabinereito assil: implicânciase d ed See gDuerfiednas ay ,d esafios... | 14d InRsteiltaucciioonneas 3 p l deloloe sp d e ría mrsooup, n óy nisa s ci e itq irdu meen ápcsri ah asromn ócoo ni ncavse ryg seinntéersg iecna se. lE ll agrogboi eprlnaoz op. aErenc es ut ecnoenrj uconntoc,i eenlclaias dcoen rdeiscpioonnespsai bo omueve reuniones periódicas de los órganos involucrados con bilidades y pd dsee ymp reeosjvotaerdear la coordinación. La gran dirielisduapdu. eSsitnr os, que quieren o lsua,n esaes egre ulfiromidrimatadad ac o ol m ogns an rsa tcdi tituener soud cdaieod nacan ufilo cu aqsu ltad reside en inv oorud e teno n rseouemsq íruaei inación tls p iipeb eerrceo nndt eirv o eaa os tl iáuercnereaansr Ltuaa rpse. s ppoenrpsae-- ainhiociraart.ei vSmainiss eaamp de la cooperación internacional como base para todas esas srreealgbeiivoliandnaatld e ssd eeern u benla táragm eobn, s loa dirección correcta y la respuesta ha sido positiva hasta comunidad i náetnne frrinneasncutiaf it oirc oin er nergeteisospn,u adelsa. tIdanosc lbuqisulaoet, elearlsa lafeecsnc; ióhomanceeesn focao lnetasc econcretar esfuerzos n eall . problema mundial de las drogas e rgstlao, dbpaausle. seL,n da e elr áteomsdpbaoi ntloa- Ed5rn. oCseg eg o usa nt clusirisde y ac dsa uprsí otnuleos se desarrolló el argumento de que el fenómeno del tráfico de cucurníeamn etsano eefisls cteion e igmiopnliacc l a, csi iantdveaox tluaocc dtrieav nd oóenlsoei gspu puaaelrddaae dl a cy so vemigouplreriendncadidae epúiddaod e ne ceol ntóejmidioca s opcr rse ioalf.u Snudnsa be ml la icced imu ae bna en B tcleu e alr d raams ricacteiroláanf il, así como para la la sociedad brasileña y se extienden a los países vecinos, doc ieiconon tseae d itane snctioaelnnó d cooot rmeonos cT oacl acíonma tprraefnicsaidóan ,p aa rsau Europa y Asia a través el territorio bra enssid lveea ñsnoe . m p ráos daullcáe d lea cpcuáorldtcueerrleoas sd.o eRs ,e vsqieoualienen recelil aota,s mt aa nvteoz ,c orequiere conocer sus implicaciones pacrbatioé rnoe tscr o msnoooc icsaeuos slere c s tlr aadtole reges iícstt ia imódníos de s dl oeo s hábitos de la sociedad y su vinculaciones con el tráfico de drogas en otrost ilpcaa nin o s, tianucrluars op erniv eille ágmiobsi tpoa drae lloass rdeeg liastsr aorr glaasn iezsatcaidoínsetisc acsr,i msein baulessc óc uayqausí eaxcptilvicidaardlaaeí dsee esta as, ecesox ndaoem mlianí a crt eigvniiaódcnaid.o A nedanle meyl s las proadnudceon l ay nsaut umrá psaís, op aolde s dus u zaes Screí e mc roaen n ns dtiesa . , tóin qcluues ievle trtárafincosf riolíncitteor idzoes .d rSoeg assu benra yBór asqiul es el orse laacltioons an civoenl eost rdoes v14i4 | Antoadseoc leuencia n ieon J olrag es oRcaimeadlhaod brasileña resultan no solamente de esta actividad, sino cppraoiítmse nncsoao nc suoltncia c uiarla d dee j óvvioelneensc eiam aplirmenednetaddoar epso yr leals hpioastiob ielnidtared elas sq uexep lee inal e lsal saq ucaver isoaecle tsenorcfíiisastt iicceaansn d ceeal Bpraaíssi,l . Saidne emmábs ardgeo , reosb cuiesrtetoc eqru eo ergst sac t oaafctritveivaciesd uaddne anizaciones iEplíúscobi tleoicv aiddsee endncr iogage lanase e,r xaaiuls tnaed nseicc ieuala ddgeoa d da día más. rinecleluvsaintes medi b ve realizanddaos cdaem cboioosr dsini. ii fneE i ar cnnuc io llto astdi eúenlste iem sdtoirasug cantñóuosrstai,l ceeosls pE rajearczauo ctnombatir el tráfico una agenda de cooperación fronstetirtiuózcani o cpnoonall epítsai cíesane spl osasur arma meinneifsrrtieecnratinoa iarv boel efses y polís. S deral in tiiccaiós Estas políticas os. eo dsi od einsiacfiíoo sa, dscooenn l cocesop mntuteradolmliaodes anpst saeo pr ea nl or r raee lbc couientes y aún no sedoméstica: coordinar aacs r c po derargjaear tiene muchoionesn lidozesa cleoisospn eaencsit oecssr is pme púnuibnt eliaid dcoeo .s eT, xionamles. Ladc a de la federacltiu inar s avsríaeiv aee l m lg uo befi ón. Mieaánss tc rcá iecacia, pero inversiones en políticas razonables ao rrscm neo tapl nel cesato,j ra,q e ucee laess eco Est mepartidos con los países limítrofese c doenstaefxíoto e asb croem eúspna yc isoo ploa rpao pdrroáf sue sser, yseuasp tqáeunrea h saec ipeanrdteo . dSeul sp ndizar l do con esfuerz froreuss tcuoopslu edecetsibtvoeo rdsá.e n qsueer m gednoi as eeteñl ráaimra , buhinatoba ideaeng dleaon U dcNar eAacSdoo los países suramebiernos en sus políticaUnsR sp eqúcubuelei cnpatusee, dcyoe nnp tfrraáicbciutlii a yct r acicroa oenpsoees rp airncisótnean, dqou ae eonorfciree a es n ionc.i taHesra ncinasctioitnuacli oenna elseas sneugeusrtridoasd c iuddea dnauneostsr. os países y fortalecer la promoció nnntte a dr ael ol s elo dfsae lstpaarf óaíoxpbienestasi e rm a n oalass de Crimen transnacional y tráfico ilícito de drogas em Brasil: implicâncias y desafios... | 145 Agên Referencias y bibliografía FcA r rioanqu-c coiam iBt.e rR-aedsceil (2016). Governo cria Comitê dteiras u-cpoeorapdeor de http://www.brasil.gov.ber /Cgooovredrennoa/ç2ã0o1 6e/ 0C5o/ngtorvoeler ndoe- CmIaTyOion+.o DR,O We+cPu. yCp eCAr/lae dcori mde, M ac. a(o2-0e1-c3o)n. Ctrole-de-fronteiras http://istoe. ocommo. bdre/r3r3o0ta5r0 o6 _ECxOéMrcOit+oD dEoR RPCOCT.A IRst+oOé,+ 2E3X EdRe Bbaannccoo mMuunnddiaial.lo r(2g/0i1n7d)i.c aBdaonrc/oS IM.PuOnVdial DBaumol, W. (2002). .GINI? altoocsa. tiRoencsu=pBeRr ado de http://datos. The Free-Marked Innovation Machine. Analyzing the Growth BMeirlmacolen toef, CAa.p (it2a0l1is5m. Princeton: Pn/_ecsotnet eaundoo. /2015/06)/ Sn6eo ttdoiceri adjsu/enr ieSoge.i g ruincetonaRoer/ca1un7pç1ea6r 9P Uni a0dri-ovs ea vderasity Press. faturar-r-50 J-obrinlhaol eNs-He,s te dteo r h-ddtteepv-s:e/e /gfwautrwuarnwac.rajo -Rprnr$ia v5lan0dh a.bc-idolehmvõ.ebe-sr EBceordnaólm, iMca. . y Serrano, -Man. o(.hEtdmsl.). seguridad internacional: cambio y c (o2n0ti0n5u)i.d aCdri. mMeénx ictroa Dsn. aFc.:i oFnoanldorog daen iCzualdtou ray Bmhtoatmpss: /aD/cgira1e .Bgdlrooa bsCoial. rc(ao2nm0di1/rbu7.o) .m M-doirat-ebsr aesmil /pnr1oe6tsií cddiiaeo/ s2 ed0no1e 7rpo/a 0íds1 e/e mm2o0 r12t07e1.s 7-Re emjá superdo-pais-em-2017-ja-supBeormam D-ioa- mBraasssila, cre-do-carandiru.html c-uppreersaidd aioom sd -oe DBreapsairl.t aRmeceunpteor Paednoi tdeen chitario Nacional de Brasil (2014). Levantamento Nacional rDeel aItnofroiorm-daoç-õinefso pPeenn-itneenscttipaá-:r/tie/arwsc awI-NfweF.ijOruaPs/EtriNceal.a .gtBoorrvai.sobi-rldi/aen:p oeMtinci-nivaiessrt/esmraijoo--d widvee ub l.gJpuadsrfta i-cniao vdoe- DRieEuo s r mdeo Jnadn Aeirrioa sS,h Ea. (2006). Trouble en Route: Drug Traffiking and Clientelism in hntatlp_oj:u/sts/ateitcc .ee(_u2srt0oa1tpi4as)t.e. ntytowns. Qualitative Sociology, 29 (4), 427–45. icusC/ reiumroe staant/ds taCtrisimticinsaexl plJauisntiecde/ inSdtaetxis.ptihcps./ CRriemcuep_aenradd_cor imdei F14B6I | Antonio Jorge Ramalho m crimFBeSn (te2/-0min1u-4trh)d.e eC-uri.ms/e2 i0n1 t4h/ec Urinmitee-din S-ttahtee-su 2.s0.-1240.1 R4e/coufpfeenrsaedso- kdneo hwttnp-sto:/-/lauwcr-.efbnif.ogrocve/ nulotvimiPea ms(-b2nr0oe1ti 6cR) r iae. sc/Bu6ap3ne,d3rai7dd,6oo3 d,1Be2o /mh2t t0pé1: /6//Bw1a1nw/dw0id2.co/oi rnrMteeoirornbtaorsa._ zpCioliolebrnrrseaeieo.cc ooB,m5r5.ab5ziliense, 2 de F bo . elmba-eb--bBarnodwido-morto-dizem-60-dos-brasileiros.shtml r7/2a9p/pb/aonudtriodso/- W Fealbshabin-Bgtroonw D n.,C V. (2009). Shooting Up: Counterinsurgency and the War on Drugs. PInovliotlivceadl Cina pIniltl,a .: The Brookings Institution. icVl i.ta (nE2dc0 o1Pn1oo)lm.i tHiiceuasml. aImn pSaecctu roift yC and CriRecuperado de: http://digitalcommrimonins.afilu mGer oinu pLsa tainn dA mBeelrliicgae:r eThe.edu/whemsac/40/? nts source=digitalcommons.fiu.edu%W2esFtwerhne mHseamci%sp2hFe4r0e &Suetcmur_imtye dAinuamly=sPisD CFenter, Paper 40. mG1_ cRamio p(a2i0gn1=7P).D TFiCrootveeiroPsa dgeeis &uutmt _ nN xam três mortos ootritceia d/oti rRoitoe.i oGs1-d, 2ei3x adme -aabdroille. sRceecnutpe-emraodroto d-ee- hhott pn:o/ /Cgo1m.glpolbeox.oco dmo/ rAiole-dmeã-joa,n Zeiornoa/ IaloNsa_EedPs.i tn(a2etp0.16). mem-ferido-no-alemao-rio.ghtml gov.bErs/taetdíustciaccaas od_ob aCseicnas/oc Eesncsool_aers c2o0l1a6r./ nRoetcausp_e e rsatadtois dtiec ahst/t2p0:/1/7d/onwont HRIneisscttuiotprueitcro is tdicea sS_ceegnusroan_escolar_da_educacao_basica_2016.pdf aaEdsot addeo Rhetgtipo:e/ çs/a.ap rdPqfú u bivliocas. p(r2o0d1e6rj)..r j.Sgéorvie.b rH/iissptó_rimicaa geEnstsa/duop loea dRse/gSieõreise. aJucnogmmpaannnh,e R-p. lDaenfaelstoa /a6nu odmteiec njiuatslai/ oe2.f 0eR1tei6vc/ou0 pd7ee/r Sdaeedgfoeu srdaae-na çhuatmt ppea:n/rt/aaw a-e wRfeiwoti 2v2016. Acompapo aPrlaa-naa- lto, Notícias, .op-ldaen-asletgou.groavn. ncbahr-/e qdL ueei e2t-ã0uo1n, 7iL ri.o P-2016 u. -Rme oicllíuiccpiiaae -rmea-datrtoaa d fhieco ohm-tntepom:-/r /qiovu/ee j au.anbiur iml.ciolímci.ab re/ tbrráafisciol/ npoo lRiciioa.- Vmeajtaa, -2o1-h doem aebmri-l Mnoa rPqauraegs,u Ja. iy; aUor imbee,n Go. s( 240 m17o)r.r Lemad. roes levam mais de 120 milhoes de empresa Folha de São Paulo, 25 de abril. Recuperado rdoeu bhatmtp C -r:/ r -1/ imwewn tra20-mwi1 ns lh.f noaclhioan.aul y troes-deo-lt.rc áofimco. bilríc/itco de dansportaodtoidrai raognas-doe-/ em Brasil: implicâncias y desafios... | 147 MDSA (2017). v 2a0lo1r7e/s0-4n/o1-p8a7r8a0g4u6a-i.csrhimtminl osos- webarquivos/saBlao_ldsae _FimBamrparísleiinlaias: a:3 /,M5bo DmleSit.lihnRosee/csru edpleeea rbsaeedn/o2e f0idc1ei7á /rhJiaottnsp et:i/er/rowã/o1w 8aw0 r.1me2nd7ds_acomple m M_b eonltadellsoa,_ f aa meimlia .hjatnmeli r o. .bgoolve.tbimr/ . RFe.Pc.i f(2004). Guerreiros do Sol. Violência e Banditismo no Nordeste do BMriansiilDdae fCeâssmtae, arJiaroaq udd e: Ed. Massangana. eMinisterio deo ess WDDeeafpgeunntesaard, ondsae. BCBorr Defensa de Brasa ma is siisliilsa ã(, o22 00d1 ed5 eR) .me lAaauçyõdoe.i êsn Ecxiate rPiúobrelisc ae Ddeof eMsain Nisatcrioo ndaal de Defensa de l (2016). Balanço da Defesa. Brasilia: Ministerio Ministerio de BJruasstiilc. ia de Brasil (2016). Segurança pública n ddiea Bgnraóstico socioeconômico e demográfico: Estratégia NacionalPseúgbulircaasn incl aa/-s pS FuErbNolAnictSaeP/ir.a aRnsea (cliEusNep-eAerF-apRdeOosN qd)ue.i Bshart/tapds:io/lwi/awn: Mlwoiawndi./sjuotesutrtiircoaa sd.g_epo Juvu.bbsltriic/casica a ys Cfiruodnatdeiras, de Segurança diagnostico_socioeconomico_final.pdf uoae-ss/epgaugriannaacn3aí/a/ MBric a nsisilt hattop-:e/n/ ieawr: iwoM wdi.ejnu Jissuttsiectriaci.ogia o vdd.ebe r B/rnJatre-poder-publico-esouo sstiitl (2016a).ciecidciaiaasd /ep/ylpa nnSo ePsp-ng laaun-0c o N 6riijodanaad al cional de Segurança Públin17-d.pPedú-sfbe lgicuar.a nRcae-cpurpeevrea-idnot eg cdraae. Ministerio de Justicia de Brasil (2016b). Mapeamento das políticas públicas fSeedgeurraiidsa nda P fúabixlaic ad.e fronteira: interfaces com o plano estratégico de front com a estratégia nacional de segurança pública. Brasilia: Ministerio de Jus etiircaias ye nMoivniiesmtebriroe .d Ree Rcueplaecriaodnoe sd eE hxttetpr:i/o/rwes de Brasil (2016). Declaración de Brasilia - R15eu2n4i6ó-nd eMclianriastceiorina-ld ed-ebl raCsoinlioa -rseuur nwsioownbr.-ime Seguridad ad-en-las-fronteras-brasilia-16-de-novi teamimnbiasrrteae-trdyia.eglo- ddv e.ebln-rc/ oelanss/o n-Fsourtora-nss-toaeb-rlaraes-,p- sr1ee6gnu -2016 sr dai/e 1P4a8r |d Antonio Jorge Rnewso-,a Jn.La. e In,z u1n azm1 a a d,e lAho .a (g2o0s1to4.) .R Inecsuidpee trhaed ocr adcek: lahnttdps: /o/f wRwiow d.ein Jsaingehitrcor´i mFaev.oelas. C InSight Crime rg/ Orliivmeiinraal iJdr l.y, sis/inadAe. :y o S ci slvidae -taso Fbil hheo-crrasil, eJi. aBc. k(l2ands-of-rio-de-janeiros-favelas ro. En 0 1N4a)s.s Ceor,o Rp. eyr Maçoãroa eIns,t Rer.Fn.a cional no Combate à O Brasil e a segurança nSaom sepua eiontorno estratégico: América do Sul e Atlântico Sul. Brasilia: IPEA. Sriosainregs v, io , leA. (2009). Agressive Takeover. Shifts in Brazil underworld augur favela-viA.C nyc Qe.u IHS Jala-madailne7nt edalela n ,a eS’sb.r (I2nteil. 0R1 l7ligec)u. e Qnuce Repereadmo view éd Gee g , êmhtt d aor zMoa, n4g4u-4e9, o. p://vejasp.abr Nil.úcomme.rbor /2c didoa PdeCC. Veja São Paulo, s/ LdPaeas ra+dbeorn,i Jtl..r SRa. %eyc CIun3ps%eurlBaz1daao, -Apcc/ s d+ .Sed .e h(+t2t%0p1:2/47/)cw.r Lwaacwsk o.EdnPNUD, IPEA y FJP (2017). la otnmrdaiinñaga%os e2dl7ue- n2Ci6rva4ecr2ks aoll.âmnxd/iah.i sEtlo Urinaisv/edresatal,l l1e2/ IIDnfHo/rmdees eRnevcoulvpiemraednoto d-ael ehmtt-Dpd:ea/ss/e-wnmvweodwlviai.bmsr.ep.undntfo d pH.ourmg/acnoon tpeanrta/ daal m ém/ bdraasz ilM/dédoicass/. P Proaladnoy, iA, .K C. .( (22000116)). . TMhaer Gcorelaa tv Terrsaunss fFoerrmnaantidoinn.h Boo Bsteoirna:- BMeaarc. on PreR ecup Istoé, 2 s6s . de octubre. Ph trteps:i/d eernacdioa ddee h Bttrpa:/s/ili/www.planalto.go s(toe.comv2.b0r0/4cc). .br/marcola-versus-fernandinho-beira-mar/ Decreto Presidencia de Brasil (2016). ivil_03/_ato 5210404, de 16 de julio. Recuperado de hhtttmp ://www.planalto.gov.br/Dcceicvriel_t0o3 8/9_0a3to, 2d0e 4 1-260 d0e615-20 1n /o2v004/decreto/d518/2ie0m16b/red.e Rcerecutop/eDr 4a4d.oh tm8903d.e Sphtochero, T. (2015). Mesmo com alta de efe ta aonblititetiasc-anp/taenrsoa tp-icacairada/ ac2pa0md1a.5h P/tm0M7l. /Gm1e, s2m9 od-ec ojumli-oa.l tRae-dc tueivp-oeef renatodiv oBo r-dnaeso ih-lp,t taspios:b/-/seog o1b .egn-lúnom-bdoee.rc-oho amdb/ei Szabo, I, GDaorczuómn,e Jn.Pt oy Mdeu gtgraahb,a Rjo. (p2r0e1s3e)n. tVaidoole necni ae, lD rFoograos y Armas. ¿Otro Futuro Posible? Regional: “Seguridad CCTiieuu Crimen cddnaaoddló agdnieac ,o MP doéelxí trtaicnasn adceio Dnarlo yg traásf icyo Cilíocnitotr de d iMcoo, n6t eyrr e7y dye lam aCrozmo isdoieól d roeg aAs em Brasil: impl n2 0G1lo3rb.m aRla essc,o uobprgani izcâandcoia s y desafios... | 149 commissionondrugs.org/wp-content/themes/gcdp_v1ree/r paldadf o/P oodtlríeto:i p cohart t depel: /SD/igsrotloegmba a sal, shSãzttoápb soo:s/, /Ip., Pell _futuro.pdf trafico-njoo r-tebas.roian esgrinsf oipl/-o2ar or t,t iArgá.oPfsi./c yo1 A 0nl-qaoun Béorsre-adss aiBl-?.l e (i2Jo-0d1e6). 10ta.-Idnrfoog, a2 as4-nq odusea d naatgo loes-is stdaoeo. d-Roreso-cgpuarpsee:s rqoausd-apono tdro-es hTtetipx:e/i/raw, wL.wS.2, Silva 4, A0.8N2. 0y1 L6. adrae Casa-ndnaa-cboisn nle.c ima, P.G.C. o/ atBemrmaasaria1l..0 lBe/rg2a.0bs1ril/6iad_:4o C6cuá8mm2_aeimrn (a2t o0ds1e-6 eD-)p.i pIemustqpauadicostaso/ depcpacto-economicoeu o n-dBbalr ôamsiilc.o R deac ulepgearlaizdaoç dãoe Tn aidbdis, -Kn.oW-b. r(a2s0il1_6lu)c. iana-adriano-e-pedro-garrido i-cleagcaoleizsa/ceasotn-doatt-ecca/n . RecuperPaosture Statement of Admiral Kurt W.Tidd, Commander, US PSoousttuherern% 2C0oSmtamteamnde.n ?Cvoemr=m2it0t1e7e-01-04-094dt2o Bs5/ ed8S feoOre -2 Uh6tT7tpH the :C/O/ wM1w1_P4wOT.HSsoT uUCtRhoEcno_gSmrTe.s A msT ilE/SMPenoEarNttaeT l_sF/AI7rNm/ADeLod_c 2u0Sme1re6vn.ipctdse/sf UNODC (2011). Estimating Illicit Financial Flow.s V iReensau: lNtiancgi onfreosm Drug UTraffic orNgO/dDoC k i(n2g0 a1nd Other Transnational Organized Crimc/wdr62)0. 1W6/oWrldO RDLruDg_ DRReUpoGr_tR 2E0P1O6R. TR_e2c0u1p6e_rwa edseob .pdde Unidas. UNDP. (2016 f http://www.unodc. o Wragi/sseitlfeiss/zd, Je.Jf )a. Hulut/mfialnes D/e2v0e1lo6p_hmuemnat nR_edpeovret l2o016. Recuperado de http://hdr.undp. org.br/ . (2016). pment_report.pdf . São PauOlo M: Falpaacs doa. RVeiocluêpnecriaa d2o0 d16e .h Httopm:/ic/íwdiwosw p.mora Apramdaavsi oden o Brasil 2016 le Fnocgiao. Wy aales.heidnug/t1on8,t hG_.c e(n1t7u9r6y)/.w Faasrheiwngel.al sApd dress. Recuperado de http://avalon.law. WSWimailslmihaiomnngsst, , o nPP ..D J. (.C2y. 0: JC0oa1nr)gn. ee “gCOireui mednread,a otiw,l lmiCc.ie tn tmarketMa fnoar ginintges,r naand money laundering”. En glotiboanl ails psueaesc:e .l essons learned. Escenarios de la complejidad e incertidumbre. Políticas para la seguridad y drogas en Ecuador Diego Pérez Enríquez• E p1ln. a InEntrpolítticecuaaa odddoou ricm, cdipóeosnrd de drogatsae :mn 2ete0ns0 e8ientdl , ex r eaassra t i qfí síuco tuees n l eoil n dos disp a3sr,t tinítcuuucmliooen oraasillec 8iso , nesnees eicnlo tánrmosdtbiutiutcoce i odenel acclioesons rcqieoup etdo eh adlnae seguridaLda isn taedgicral;cdoensasurrmolocla idorne p earslo csgoorhnaom ul,na ts aproblema de sa l3u6d4 p súeñala, en su primer inciso, que: como ofrecer tratamie nbcotaooc oryd yirn esauhdsaotbasin ldicteaia cisnió feonsrt bmulpiacecafia.ó Acnil,e E a los co npnsr steteavsd eyon pcleisó icncoo yrtr rcesponderá hsea bv umidores oc óoapsniitcoranosal; ldaeessíl, A l adoptEacru a itudulonarlee,r 2sa 0ryá0 pnr osbulse mdeártieccohso. sE nc onninsgtiútunc ciaosnoa lsees p(eArsmaimtirbále sau Ccroinmsitnitaulyizeanctieó nd neil lseuyr g1i0ó8 d, ed lea 1lee9sy9t a 8). s0 o,m bcruierya sadu vasi tsasienó cnri aessee mceusptruliatpizzeaafbadaco irecano tnseecs er ype tcpuosagiclímoa teernnót peeil c lsaaisg estructura enunciado: , ucoiennotcei doab jceot qmuoe ivo m D a og c ís t ot e r r e (•Quito, Ecneun Ca i Re ne c la i ac iPo on le dor) y licístei nc Ia n , tp e o ciadronr alea U Internaciona cnio n n de Seguridad C aiivleeensrc siipado arPd o ldalíe t iUBcnae ilvgyer arDsnioedr a(eBdc uhAeonn odpsion Ara i rlSaei sm,U Aónrnigv eeBnrostliiíndvaaa)dr, Eádreset rlaaa tdqéeug eiSc oeegss l del Ecuado ud ryoi dcDeaendfet, enP staaizt ud rlea (lr QInusittio y Segurida dy (D2 de0ef1es1nd t,ue Et o2cu 0da1ed Aorlt)o. sD Eessdtued jiuonsi oN adcei o2n0a1l6e se (sI DAEecNa)n, ou ndievle Cresindtardo Steemguarsi dvaidn c(u2la0d1o0s- 2a0l1 á1m), bai tmo ádse d– s lea2 a 0d (2 d1ee2 00)1 y2y -e2dn0e 1 dl3oa)n , EdDsece tucaaemnbo iédne hlaa sEidscou ceolao rddein Easdtourd dioesl Npearciioodnoa l2 d0e1l 3E-c2u0a1d5o rfu. e Director Acad sémemmoiccproea ñcdiaear ,s es occoiemdoa la d d doyec eFPnuoteelítica Internacional y la Escuela Legislra–ztiainvsva e Adsrteim glaaad dAoasrsa . emEnbn ll eoeasl 152 | Diego Pérez Enríquez sl[o…uss] t caponemcliigbarsao teisrs tyqu uepreer faaddciiimceanartn elaasn py r dpoesdi uceocscttriaóósnp ,i acoacfetsir,v tpiada, aruads eops ri no(dtCeeogbenirdg orae ysla ot r cáoNfmiaccoui noilniídcaialt do d ddeeel E ipnrld ecusoildtnoef lnpi Ecctouadtaer co or, 1990). de microtrá aRf ilcaaofsa n peclee rpCstoournarale se tr, mismo qsa uq esu oesl ei ahcsaitlbaóíd aaón slianid mAoe spdarmiiatamente aprobó junto vcboaldnea als a C dCoeon lansast ltiit la ibtuueyr a ce c itna ctdióne ó b n yd a cua pejoe r2lma0 n0d8o, eell lM ibeetraaacl,i ó2n0 0d9e) .2 .300 personas aproximadamente (Edwards y Youngers, fi2itg0ióu1 r0laa; sEpers etaatce aonpmdríopaxaniñ mmóa apcriocóran ro duterna avs a ddniesgtcuaiasnricodiniaae i spm,a ptraoalr eltasa rnceotgemi fóorne lneatn ed ceaun laaunto a política de drogas, dunro agñaos dmea vricraadjea edne slad ep oEsEic.UióUn. dNeol opbresstaidnetne,t ec oCmoror eraecog ncia del ATPDEA1, al a aedg oÁeplnvtdaaarr e duzen, a2p:0o 1lí4ti cma aa qrnucteai e[m…net]nr reoe rtaeórica de “el rol deds ol ailn epvsoocleliunccít mreasad neoons deluansr c aeo” respecto a los problemas de consumo de drogas epsrteavbelnecciiómni ednetlo csao enpdsauura enfre snncstuuaerml aloas opy r vocebonllteeamg idoáets i,sc uma,s outattinvcainadso la sanción de los estudiantes” (2014, p.cm6a)ot. i vdoes d yr oegla sre yg imstircor odtreá floicso ,o mb iljeiezdtáoina dnilotícelia te aels ni”n ,“ galarme tspaolri eaaan lddoos personales de loess iEPnsssittceio tutprcuóionpnticoaa lsidd eaa dlp aa aPrlt rieadsdais dc—ernibqciiurae daieln clCaluo Rynósee uinicio de la “contrarreforma” en la polítipcjúo nb aldi cepa —rSimu era reconfiguración de la cnaemceisniod asde deen scaunecnitornae se nm áusn afu edretcelsa rpaacrióaan ld oeds e dm r2oic0g ssatuaspn. uUcsinao s,h eiEtnos tpauodpciecofi aotcnieiaemln eptenos , teayll lpar ifsigióunra c doem loa e“tlo plerirnacnipal mecanismo de punición y r1,o 5rtr,e atdófiorcinacndateme ses,ne rt ees,ieñalaba la cia cero” (Paladines, 2016). tuetrialinzdaon dloa 1 p r E e nf e 2r e0 n1 c3 i ,a es l ap r cdmaeimbsmeb iosoe ñque resident de l ao ctooaorngrdacbeinlaaa rctiria eas tR oda efa elol sC alar, sin embarógno ,d qpeu raeec fceeisr operoann ríesceiaas ls eapñnaadrliaó que Ecuador res en cuann oltaos ea(Ax lpaTo PprDoEA, p eonru snucsia sbiag te hecho se produjo etalníct iimócane dddieoe c dcoeine turrtnoo ls la apls seisnt eimnga de EE.UU. por el apoyo que Ecuador habría brindado al analista ded d ifee r rdoerdnoudgcaotinteliges ol.sé S sea) eKsotnagd ocuonni udnen dsoec Eudmweanrtdo Sencuoawtodreina npoa r(aE lc oUnnsiveegrusior ,a 2s0il1o3 e;n G Rauylseia y t aragse nvciaieja c sr, 2d0e1sd5e). Hnoc oninag LosE sdcenarios de complejidad e incertidumbre.Políticas para la seguridad y drogas en Ecuador | 153 ppTogiehr leísltro p icaeatoenc, t2ii snv presentados da0ta1e 0rsn)is,a tp,é rmmoicicsuamr–aainnsds tq niut uceueo enc itso nontnaa de la existend let r(raL lbuaahsj maddaiannsá, e tan pronunciado en un lapso relativ m2 en0nc1 iae3 icass; d te e líneq docu asm deen ttoe ndseiósdne e nu nlaa ienst eirnneavcitioabnlael pinutdroo dhuacbierr uinnfalu irdeofl esxoibórne a lsmao epbnortese ic ldiaóe n mc oear Puteoet e tpiresum,d 2pie0or1.o 1En;n M ltleaavlh aaonrn áael iysu inys ldvoaeslc oiesriafoecncióteonss. d Ades iíls,a tl aoe rfliíscniioeenan adcdieao r reeenfsl el axq iiuónent e aprduiecdcieó np rdoevl otrcáafri co cnues a rtao reiann aq, uaes í lcao magoe nudnaa dreel adcrioognaess einnt Eercnuaacdioorn a(PleDsE, )c,o pne erol fliand oindptete aredpnart,ee stnead ueebnri clcaal a e o inblí receil t coal odmse p dtoor dmoega aldaso p(rToelIsíD) y ve institucionalista y t iddcaee — intye reafeccciones oPara elloto, su—na q b pu s re e i r mco vnacdraest,a lma ienncertidumbreera secciónt ep rtioepnoen seo bur qeu lea erestgaiós npm.r oavnoecraan c yo lmosp rleejsau ldtea dloass oeMspitenrriusacttteiuvrraioa dcioennls tItenitmtuecpriiooornrá an(lMe aqI NueIeNn tTpr)ee, rlmala iS teaPc rreeesnti n atde re e ín j and ecer Tiar c é icio de dete cnldaiec ad ldain eá RDmeripoc rúamb ildniceaacc iisó(iPnoR nd)ae,l lP e ya reenosfltoicrciíanar gNseea sceeinov nelara alc mú(PseNpni)td eye l adla ecs o lFamu epeslrtezrjauidsc atAudrr mda eda daeccatisso o(rFreiFsa . AiynA ve.o)n.l ulSaci rbbaaideson g es dt, al as eal ldian (eSET etleismntrci ED utiaócctn )i, ó elurn al solaep aeP rativa; ello no implica la omisión de breves a s accionDneEce,es s ctaeornmiotra. ádEnands sopesogeru nel do lugar, se provee un es ntáaldisoi sd dee l ao tcruoess aticótnor eens ctourannod oaa apce eanrcmtcriaiotnnirdeáosn y lp ano onartdmeenarctaiiróv anla. aFnsi nfluaolesm rzdeaanstt oeds,e l oscseo egnucrriedtaods yq uloes dpéefrimciittse vni determinar las regional sobre el tema edhniam nlea an cmsoión sibles en cuanto procura dejar algunas ideas en calgan eer aim cpólaemcmtoentos que surjan de estas secciones irdoo, ala m tarnan o e rs alf rooegion dsr emm caoec aciólna qu cnnlu,i s e pu ssmieocnocsei e dsód.n e e qtceuoneoe pra e lsarua P cDvióeEnz, 2Co. nS ilsat ema político, estructa2n.1a.l iSzoábdelimitnaind rteoe llnaosción c tdió esisteeónsr didceae ma uecnno a s tm oprpenrroesn udra in pa eleocr la s teitsutrcuioctnuarla y d deeccisiisoionanle es n torno a la PDE, p(P2aa0rrta1i 3een)l ldoyo saedq eur eectllaoolgese sn p rreoelvfelimesxteoionsnt oepsso tdqiveua el aas iqstuetéoí msei ccao,m eps rneencdees caorimo ot rsaisztaerm uan pao blírteicvoe. c(ParRa, ctMerINizIaNr Tla, sS pEaTrEtiDcu) layr id“oapdeersa e r ts neEiv la aars reteoalns” (laPi zr(íaa ció2 n0u gene 0en1na)t rapapal dre lrarosa e sistemas de Luhman N, FF.AA.), s xini emsl taaacnáegúnn ióclai lnais si ds“ edsseitcsiintséaomdraiiac soa”; s definiciones 1t54 | cere iannztma Ddieago Pérez Eraerd slia ae tdnoi sse cssuote n sb rtíqeuxeiróen l t z aao lPr. eDAdlE er. de ostrr dineg lior se al cstiostreems qa uae e mstaanst iinensteintu i cnitoenreess,e ess d piroescitboles paErrxtoiismctuielanddoos upno vínculo claupb r la capaci oliictaic uesln gi sae ccl iocónanmc depreon p edodel í wtliocistah s dr apodú e bensistemlf tiecrcaets ia vcat odree sin ec iidnitereses en torno a la PDE, todos as r sobre el entorno a partir de la aanndál iesxise,c uutne da mfoprl aio s oucniievtey ru”s n(o1d 9de5resc7ti,as ppin ood laíitcnitcguo ahsro. eCwno a mnuootmh doberrsiettaa dtcieavl e EE adsstetacodinsoi,,o “entlhs ae an rsáetlu imsdiysa dsoe.38 ef dqseueñreia vsluaaddrgoaes. Pdaer on de llaaa peesolltsori ucsiceót nuar dhaeo ilnn Edsctaiu tauedncio oernl e ae a3lsl,f ) u eyen re zlsootso iamctpolriceas rdees ulam PirD, pEa qrau efi nsees h daenl y se ponUn sistema puede remitir a un comn ptolerjnoo ual p doerr ac osombprree enld iemrp laacst ote rnesgiioonneasl (r2el0a1c3io)n deess, aqrureo lvlau eulnvae nd imscáuss dióifníc eilp lias tcéamraicctae driezsadn p ceiv rob ió lenar pqs leomuro epd ae d eh las drogas2. erevfoleluxcióiónn ues dye strdaen slafo frimloascoifóían, dciee nlac itae oproíalí tdicea ,s ipssteicmoalosg, írae, csbeoi gpoilr teaec.t heNnoiksd,le a ass ceLtñuoahrleamsr a lnya easubn iterprert ooopstri oya scm.e Ererld apidouo,n sct;oo l modseo ú psltauirmcteioddsae d , eepssottára ceeanjne l map opdrlio fse endo ent ure eninn cclaaia p faqiscuiioedl aotrdga o ípzaaa g , r ía ceaon ,i tncrcibn eei r dse a iirrs dn t as séeotmbi cdaael sistemreas , gnambe enireviser irtomoao sn o s,e upu quenp o eensld teorná q touurenn a“o n”eo le( cUvoarntdetara ogglaao, bl2ae0 rcn1aa0ub,s iaplil.di3da0ad4d ) e.q Puimoe rps auocstt ropa r sopopabirartes , oupne rsaicsitoenmeas gtcéoermnmino e su entorno, meneporlsae lcjmi sd omea dndept tele ,r emnsotiunmda d io v.o lEvsié nfudnodsea mpeanrttea ld ecol nssisidteemraar sqi uees qeustea sed ifaemrepnlícaina leoss, cdaer ascetnetriidzoa”n (lepAj eo uqnu eiu nsnauil v;e entrotsodoro n eoan ny u áslnuis sig slrí umspiistémico implica la reducción de la supone cambioor cri ote ro asngutai n dÁuinlova aymr ueisznm,a 2 oe0 x0yp3 an,n ops i.2ósu7n 8 ee) sas. crLotaea t bs apdeoc tod n el sail lircdeaalnadcc edio einn éetlse n raccion e( o Ldueh tmaelaenn s s o ,u n in2nt0 feíssisis ctqoeusm,e as i “nseoes que pone un severo límite para su comprensión. Tomar a la PDeE1r 3adc)e csyido nee elllsoa, v2 aP la raniraprodoeusc c lef o ce s n en la varsiiói dfóines de este texto, senam, dtre ándfoiecs o sa, ulcgpoúennrsp uutmieposot p ors u qtil edad que puede adquidroierb u .l e r eize saaerá mác tcciia eórsnat ec tdteéerrli mzaEinnst opa dogreo n.s éuEr csicatoor ásc cotsneo ren il,l edpgearsilen yoc qidpuea erl mellceeovngatee ar: co, criminalidad vinculada y la economía ilegal Escenarios de complejidad e incertidumbre.Políticas para la seguridad y drogas en Ecuador | 155 luciomnnois taiadbceiioeranrtceoisó (nysa is ddteee mscuarn iy ta sesin settnemmación disponible y correcota rs npu ao a c) c ro e ai mmrrad dpipsrlciec ona s li(iósdniisa, trme mcieoann t arlaau stc ooqpmuoepi elcteoijcniods3ai)dd e sdruaepr lloaon iceno fmolaros- Espirssettavesima cmao nescidererraadcoio ne(sla l levinatne arr trabajar e cronnir lo. elación enturne a descriactores y las i pncsitóitnu dcieo nlae Ps DEs ecñoamlaod uans ecqonun ee eeslst fteian sc d nleate lio)n,g frlpuaero páginaser nsuecnria s ed ei nlate ampo. Retoaám naap snriodemxoi armcgaealncan algu par eE ii d anó a glob snstuo mfniác is n ea c o nlo s tsm eo eblreem (2001sp )pl, earjra ee,l rn petos del entorno —otros supone operativizar la discusión alrededor de los aeaca tdloii crsoocenbrolencmiiean ddoe, slains edmrobgaarsg—o, mdeacniseorrai acó ym oop eesrtaatsi vsea rdeesu la PD zar elvenE e,n l fausn tceiónnsi doen easp lqicuaer rumensa a nc e vet l iin rat rlnaaásl ene i dseism sáiss taérmisticaos se ha debatido entre la desregulación y la punición. sión nl ed see enEntsr tleaa d csoúí ,p yqu ullaea P2dea.2cr.ai Esbilidsa odfri t ni r pae u oss c l y t í e uxrpali icnastitvitousc, ieoln sails tema de la PDE se ha dividido en instancias ndefeiev celotli sev xadissi;st eep tui cnopstaasa ,e m enr poi aertali ddvaias see4sñ. oL adositivo trat seé gldaiecsca di ssioorerbicratesr ieccle ocsma dmpepr leoan ,P dmDeiEnsm , suoen qp nureievs geuulm ídae el qa sur eeas cepcnoio nensseates- pquúeb,l ijcuas.t aSme ednetbee, croe sr s laselugt aaprlae qrstu epe,r seoosvntias osto pssee r paroteirtvr aeosla, lEsimes teiamndtpoa lnep maer eainn tfeallun yu aes not r yda veeé sls a pd ofeurl e eurlszlooa Cdoreog mláaons i scinea s htdaae ni nclidaai sc fadud nos, tliat uPyRe, nla u SnE sTisEtDem y ae la MbiIeNrtIoN. entidades (SENPLAecisorias. La primera conside Tra ecsiótánn d uebriicvaad does lean eeslt eruspctaucrioa MRdeeI gNPuIrNlaeTcvi etóinnecn yióe Cnno cnIontntr nrDecEilóaScn, i 2óln0e 1ga6i Ps)lR ay.t Eipvnea r fum(nvictéeiaó suneb digcear láro f ldiaci osr peu1lae)c,s itóqonu p eqo urc eloa ln aLt eeSymE OTprElgaD á n1yi3 ce4al e(LjeOcPuItDiv)a, dlae lS CEoTmED egr ito ée lI sdn aeul ln dUaes leo n Fdteterinstitei n ud cSa óm iuodsn t eanaadn oscc irSaiosta cC iaoat ealcaloo nPgóaRmd yai scc oSo undjseett iatluass Drogas y de Luhman, retomando a Maturana, delf,i nmei slma o que la cita dcoam leoy c yaoe nF fliiasg cuianrlisazt aaacsníicó: ina 3p r 4lso iCs otedmucat.i on” (2013, p.52), es decir, la capac autopoiesis “a circular self- insfol uamycéoton srdeeo sds eeys caloarrsno tdilnleauc miasmáiosen anedtsee, .l gaenntee,r taallm deivnitsei óonp e ids,a md adyeo autoproducción que tiene un eran en rcietarrciaanmíae ntetem, fpicotriacli ay p fuuensctioo qnuael, 156 | Diego Pérez Enríquez ciAnortoteírcgdurialnora á21.- Comité Interinstitucifenómenoc i uósnon c Cioyo meacirotté́nic óuImnlatieccrioói nnds tditeu ciloa onsn aalpl .metas y objetivos institucion o c- loíLtnia c caoos m el Presidente de la República El Comité Interinstitucional saeelr elása spd rdee rlsoai gdSaiedsco;r yep teoavrr aílaalu ppTaú ecbtióelinncc adisae lr pceaulramac piollani mafodrams uclaocni ónel, Eo ns ud idcehloe gCaodmo. écn i t é estarán repr o el P icrae sdide eDnrtoeg daes .l ia e Rnteop údbel ilcaas Esqauclueua ddd, oeertde, u2rmc0a1icn5ieóa n).l, a i noc luesl ióPnr essoi edcsieeannl,t tesa eddgaues r liladasa edRn eitnpidúteabrdlniecasa, dju(eAsl tsEiacsmitaa b ,d ldoeea ep noN rmatecai toyen rdaieal msd dáeesl E cS lIanl trETea opl apaErci lndicsea “asesoría, coordiDid acti cotiumócnoi o ynu anejecucióndes decilsa”o qrinuiasest ,laen noac itdao cerióg nala , pri,l sga e cpsiottialóítnic, seguimiento y evaluación respectmord as públicas emitidas por el Com o por siduaal me lseepyne t(ceai artoliípzcauecrloiaó t2niv3 ae, ,nn upemel rceoar maql up1eo) , ualobd iqqcuau iea id tlaée permite incidir directa mdee nfatec tosobre la configuración efectiva de la PDE.e rEleel rdceoisbneaoñtciaibmr iento especializado provee una posición de ventaja en el momento de mdele ehtneortremi,z a l oe pl on eets lí ent t a ic dab a eule ssc epenública accricó linaa dddiere s, el ccpcaues das ipiónansc tyiid eatedrmin inar una trayectoria de la qtluoucsi eloísmn eaistr aeg suna dirección que será difícilmente y Ramsey, 2010; Hall, 2010; Pierson , c u odmnee luntales equivalentes; adicional- la SETED y la PR permite la construce,c 2eió0snt0a 4ds)e s. euL nav au one qlal u dei ssceu aspióonr tsae gmraarncdae tmamenbtieé na idmefpinroicnitoan epso lqítuiec as ec ahraegnatne ddees doetr eos tteip loa ddoe tmécendi íanven dependientes5 (Amenta cionales. Esta característica puede servir para excipao gec,e aan ñddaiard eeicentn alda qo qu uueen s ape ritraza entre las decisiones en el sector, particularmente elli icoeannr edlasu rlpóeegcriicsmaoi netranaltesos a mi mep aoirnrástnati ntlautes f lgunas de - c eonnósmumenidoo rd, eclo mmoi csreo a ntraálifzicao m eáns aodpeloasnicteió. n al principio de no s afnrecniótne aall 5 D e s d e e l i n cs ot i mt u oc i dmqeuipesem ensadtseo qn vcue de o ueelveli an ellaaa n r a n elaliit sfeom r ra o c m hi aói scn t ód r ómeio cla olas s aienc cscotiiontnuceicbisóe dn lea v udan eaap a eicnntsudtaeitrnu ceciniaó parte garantiza su ess pinesctiiatulicziaocnióens p(Poiceor sroence yp tSikvoacsp aonlt, e2 p0o0s8i;b Tlehsel dnoe sa ul alco te rlsaairvygoeoc. Stdoeer plia cambios, pero p tr o path len, 1999). o ieersm uomptroae, Presidencia de la República Servicio de Protección Secretaría Técnica de Drogas Presidencial 5 ministerios coordinadores Ministerio de Coordinación de Seguridad 20 Ministerios Ministerio de Defensa Ministerio del Interior Secretaría de Secretaría de Ministerio de Ministerio deGestión de Riesgos Inteligencia Justicia Relaciones Exteriores Comando Conjunto de las Fuerzas Armadas Policía Nacional 158 | Diego Pérez Enríquez enjaecricoincio de los derechos y la seguridad de las personas dentro del territorio Ctaruoatndo inceoilolmon íaals me a l d(Aasamblea Constituyente del Ecuador, 2008). distancia imapedonmrttetiempo i bn ah aubní a paso en la transformación de una estructura que policial , inpcureesm peanastn i óa sttrat beda de el ia v mla pa e iynr msftiiinttuiadcnoicó inear falra e( nPPtoNen atmóna,n 2te0n0e8r) , pleor sqounee rgíean ejuraríbdai cuan ya pejreicnuctipivaole sy (llae ggiesslati s tóivno d—e ,l aa rn eap t soeplalní oten qirc s u a au —bnialie dee dnadecis dactarr egus bac dtluoersl a dM ecIcoNinsIN odrTeo sss oprboerlsíetp ioclaon ssi.an Abslit mismo administración política de la PN, restringida apd oaer l p larc iepnnrctoirppoai almd aee l u ntsotuen odemesfl íunaee prxzoo iitd ueacnditóernes dato esdceairs osuruni a cm odimneisterio fundamentalmente encargado de las labores policia ollie csyi a ell)na, rhdeaeascftiisaro mreiasore pemla lpm lpeajnoidddaeodr y . pEcool lní“t3ic0oS”6, por su parte, impactó sobre la verticalidad autoridad tieroname eerln estsoep cot(noGsraa rbp sctrioílail e di ñGfirare lnte al policial, como una necesidad para control de la gobernabilidad yca isdael g la slseoeg aoutonomía de la qbrcsee, ne2tlr0 a“14). De est uae mhaabníear ag,o zeal dpor olac ePsNo I nterior, 2010). uridad int ldeizirróne ace cdnioe n ellaa mMniaIecNnióItNon,T” c,( oMcouirnydaisi ntmearcáiioxói nmd eyal Eldaensct oirsneiólcanecs id,o eennle Gse ole bnniitevrreenl oloa pe sesrativo con relación a la PN, se puede observar que la ccpaoopnlítstuiidcroae ”rd a(erS lttooasel gsimsreuplp,a o2cs0t o1p 3apr ottuiccviueolda mardeas ryc aedl aE pstoard loa, ienst edneccióirn, adpel a“dsteasrc otorpdoor avtíinvcizualor dPeN g vrea criáap eidna umnean stuec leimsióit , nao pdlí.a1 dti 6co4 )s. oEb scrtoeen hl alea cesh setosr tusrecu tvcuturuearl avdsee ecrisestloaertvaiaalne dstee q aluale mP iDmompleiqnutoe dsue p oder político. e sauc oinnftleuceimnciiean etons e ql usies tlae mhaab, íraenc idbeiebnilditoa daosEí f,e rple ungeoteslp laael Esseen rm veiasca línea, es precque norioc sasen d d dee otisna lthleaelnicgh aeoqnsuc i rsiaeo l deevena lfnao tcPeaNsr y yb l rasesuv mreemúlaletcinpiótlene s la adn etdreii svecalu cpsioioóní, pero se invita a considerarlas— qdnuee ers e ipi n mno sllatíit tilucaocbi. ooPrna ardlaee selopactan sobre l— l s eol 6 d eE s 2 t 0a 1 d 0 e , n q omina c i ó n s e u t i l i z a p a r a r cuuael tfeurem niienncióce iscaaodrnai o ec ulo Pnm rooep sueindr eamntiotvevo id mmei iellaint e aRto fe re dp rieúr bsrelei ccala al amr erotee vpnuoiedr lolta ae npnuo uelinvca iha lol del destinado a su rescate. esyp dite 3a s0l e pdroveli iscceiioap ltp,i úetrmbalsibc rlooe, Escenarios de complejidad e incertidumbre.Políticas para la seguridad y drogas en Ecuador | 159 papsrrcendeanisuesa m tslaii ezdna reocrn n tdteee rCqiouvraer tedeaendrá la PN, en lo posterior, frente a los decisores políticos. El particulia arelm,l eesrnotatle d leoess ,l easntea rmqvuiacey om dileit a2r0 c0o8l,o cmte o bnifaonrom ó tardmoiunnói idloaes n esdxeies— tei nnatrcetiliaicg udelena cduiana aa (lfrp en ou liAncania glcoeossm tuyirsa7, ueedretdeo irn flue ión de l onmsc imil tiretaans a exrctera e ecans rl)g .caisnm aujedE aanl , dleoel acnooperación que debilitó su auton ra — cutienengndútaensr c “oeenclo tprnoróolm bdlieeclma msa a ydn edplo on lcíaitrviccilao sytr. máPfeic o os de tizaron’” (Rivera Vélez, 2011, p.60).o n om, píae ryo qeusae alyo Ldoarsísa cu odnneasc eeirvcsaueleu nqa usc udi d eóan i r ly it gécicoóno ippcearri noac criiepónandl mnicoei óntnete aas agendas se ‘narnc doíae- F(m2Fa0.Ay1o1) detapresuArm. ycí aat,nr aati ldlaa,d s ep ossinibtliee rdoen reens plao nreseasbtirliudcatdueras cdióen e cdsiateasl , sícniosdtmeomole el mismo Rivera acumulaciónss luadmdea irrtíelaan ssl aiao tlnoaet Ssa eliecdnrae dvta adrreíiao dsNi canhcivaioe lnlaeabslo ddre.e LIlnaat deelisimgtreeunnccstiiuaór n(aS a da E p deN laaAr aIPN Nr)e tqyi uraae r,l asleas psinurteceeslisidgoeesnn dcceiiaal lc3 qo0umSe p— sliecy a iernon la consolidación de tal estructura. Con lo esll y dsaei srsetaelfamíotaa yd dolaes ((PeSontloiecerísoas Nedlea, c22i0o01n13a1l,) , p l[a.1q cu6ue3a] si tcqeióu e icsta oell pasarbníaa sl alea gp uarunodmou hecho— se d a esta lgación del “D eseecnrecatod ePnróe suidnean rceiaalc c6i3ón2 2P0N1 5en), clau arnatcoi oan asluizsa cc)io óynn qd uidceei olc noáenmsc lbduiey tróo b neaonjmo u línaaa ól esrgbuaistlta,a jndutedilvi Mcai aitnl iys teexrtiora djueld Iincitaelr iao rla” número de servicios s profesionalización y y el fortalecimiento diosbcurer sliovso q duee ltaet nsoeí agdnue rr ieadscapcdoió ncnisu aidbnaislditdiatanudac i ro ancnaasrlf rorerermda ua(ccBiióeannch ddeoel e letal, Es un lacobnosre (cGuaernccíaia G, alollse gcoasm, 2014). (cEolm Coo mpaerrácmioe, t2r0o1 d2e) gcaepstaicóind adde ld em iinntiesrtrlooc Juocsióé nbS ipeorosrl aiscneiaoñl a (cl2ao0dn1os iItnortenroi oa la co los r y al nfosrotlaidleacciimónie ndteo lad el ínlae ain dste1i t–mu2 md0ep1ca6ics)to,a rereáls nc p etoneltmírtiopc oodsre.a lEl mtnr aeebnl atpejeo rs igooibdrróoe edlnae preosluítlitcaad does dseeg guersitdiaódn .d Ello le devolvió iniciact aiiónvnad oem icneifvdlil desde el Ministerio del el país y, como se indicó previuiaaemnntceein alt aep ,a deresatm eal o sdseti srceaeñcniotór ndó e ed lnae g 7 r prEuilnp caoitp adaqelue gesu dle íe A n g o s t u r a despliegue aédrrreeirolle eysr obdsoe mdeesb talaa c so nF sA i sR t C ió , eennt ruen lao Ecuador se enteraron de lar daagcecroiu óepnna pctieoórrnr ui. tnLoaar ild sa ecqncuioóem ns ienm aeidnliactao Orn ptcreoarlboaacmbiana en contra de un ola emcuadatao driealn Por.e Lsaidse anui óRtonar úFildé Randeixey sec sop, nouclníltuoicy daóse c dlos te colombiano. oenl 160 | Diego Pérez Enríquez ldsaee psaitgiteenmnaccbiest isocriuo cetcuornr óóenn dddee e2ll 0 problema de las drogas. Praó gmeniceora e1dx4a comandante gene de l, apcsoo dmrr looa g eLal esp y(r LiomOrgPeárID nSi)ec rcal de la (aEr del teUa npriirove evT uPe reé Nbcn ae ndter e tal influencsnoc, ii2óc0no1 di4ne;t oeDcgrtubre de Porloiagclía ads e,N ela nfce i laa2 0ne1us2e v lyaa E Ecl uúaltdiomro, 2 a0c16). inoónmale dneol Históricam ePdsrrtoougbvaaosb ,dl eamad ae e nd ntoitfere , roseupn ercroiaal t fiuvdeoe d eenl ou e ns sataulc cabenrdecivede oli mdeeitsnac drioop tecrinoón sistdtuer alan tien teelr tvieemncpióon d m sc uante o paí oésem as i lcaad l uesclo hnac olcanostn iFtnrFea.nA ltaAes.. d2E0ecu 1Ma5da);on rt apc eeornnot rCeeo l1l o9cm9o9bn ityar o2(l0R 0idv9ee, lrq au TeVI áapsme drpailrciefiiócctnaa bd aqe u eleal cbhoaansnet r tmoelni lsiidotaor seosbtardeo euln cidaemnpsoe creasmppoon seasbtáil imdad de la PN. D élez, 2005; BBC Mundo, arcado por la teensddee nlDac i ap recosrmteucuvielogn atecsi ióae nmc opdnreve e lard tCieron ant br2roe0 0lda9 e;f lr Soeánmrteeaarna a dtee, stit lfau efirr las uFcFi.óAnA .2 e0n0 8u ndeeal esoempaeb r z oma a r a de edn ea t pleaor yrpioato zd rceioo lna n PPaNecri ofúrn eeannl t 1e 9a9l TIDno colombiano” (Bart 8, es , tpuevroo eenl c“ehnatcreor dcue msup llairb loar p orpoe argo, y como consecuenciaod ldeo emc ulaéa ,tl rq2au0nie0srf9o ,g rrmpu.a1pc9oi) ói. rnregular nacional h roiab ftioicvriaóá nntr edaoes, d exet elan ssieógnu yr indaatdu, rhaale zsau rdgeid laos umnias iaomnepsl ima idliitsacruessi.ó n p E ronel gítieoilc naúa llyt d imjeu loraí dsd ipceraci eosnroiibdor,a eds eilnas D2la0e s0sod8be ne 1ro8a an3lí0tae,, rlcaóo mntacilse idbóeindf iadn eiec nliaó ssnu F, Fpa.ceAerApo.c eeiónnn dE ticecuadoruna enmienda que amplió su misión incorriperomitrobarr iseae ld .c Ieinr 2cicu0in1als5mc ereilnb ltieóeg ialsa ll a garaintegral” y de “complementariedad” (véase la tnabdloa l1o)s c. o Con nceptos daet i“vsoe sg tai ntputrícaoi óbdnóe 8 uridad 8 2 E s t e loap1 e dCreao cj f uu e e l ú l t i m o p i a s o e n u n p r o ceso q rtoenn ioeCs d openal sr2ta0it 0eul7c li oqognuraeo ld daqe su luaes steerngetusopr ialdeladgda ule a ilnaisc iaóc tcuoanc i“oe Constitucional para el Periodo de Transiac iiónlnate , r2na0pa1”li2 c()Ga cyTi SópR nl ,eD 2se 0dc1ree3 lt,ao ps EFjueecruztaivso A Nrmo.4ad3a3s d eenl Sdeeg ruerfiodramd aPsú ab lliac aL ye yd edle E Psteardsoon (a2l0 d1e4 )Fuerzas Armadas n(o2 . s0t deeri ordmic.eh6no),13) y refot eurm d nlaeaa c isrneetntroote dnu(cCcicaoi ródtnee s a la Ley de Escenarios de complejidad e incertidumbre.Políticas para la seguridad y drogas en Ecuador | 161 Tabla 1 Enmienda constitucional sobre misión de las FF.AA. Constitución 2008 Constitución 2008 con enmienda del lANorastc . ido158 18/12/2015 ciudaednraael .c -nohs Looanss, i nlFisbuteeitrrutzacadisoe nAse rysm dgaeda rapasrn oyttí ealacs c Pidóoenl i lcdoíeas NAlorastc . ido1en5ra8el.c -hsoLonass, i nlFisbuteeitrrutzacadisoe nAse rysm dadas y s. ciudadanos. gea rparnottíea lacs c Pidóoenl i lcdoíeas iL fnu atnsed gFarmuideearndzta tasel rlArair tdmoerafideanla. ss at ideen elan scoobmeroa nmíai syió lna Las Fuerzas Armadas tienen como misión fundamental la defensa de la soberanía e integridad territorial y, complementaria- La p mente, apoyar en la seguridad integral del ord Estado de conformidad con la ley. ENsatca erdnoo t peúcycb ilóircneo si npstooennrs nafaub ynil ceiidlo amndea sn dtpeern iivmlaati eivnPato del Las isoenravl. osl idcíeal EoLrasdt paerotección inteNacidonon aplú.y b lirceos psoonn rsn afaub ynil ceidilo amndea sn dtpeern iivmlaati eivnPatosol iddcíeeall blArdoaisgj m on a idl doeadasrd sef i u d cyyhn o od rlaaa ss mP y hoe ulni scteoírvmaasn los derech iNddeao clriaeo sdn eadmle s oleac sf oFrumearrzáaooss , n d ey l asr epseprerstaoacnriaáa nsy sdilnae s L Ab a loar s sjmo a s dl edorasv sfi udyno rdlaaa smP yoe erechos hunli servi mtcoíaasn dN dores oesa, c laioy dn ea dle las Fuerzas dirirsecsrtirmicitnoa cailó onr denaalgmuinean to yju rídciocno . apego ddiisgcnriidmadin ayc lioósn dalegrue m ncha oys c do ne alapsre e ssoepc erfatoacrrimaá nay r án al ordenamiento jurídico. gpoe r d irsroensatsr icstilna e o Fuente: Asamblea Constituyente delE Elacubaodraocri,ó 2n0 p0r8o; pAisaa. mblea Nacional del Ecuador 2015b. Este entramado mNalarisceiidooenndeaosl r dy e d tSeaelr gecuaorni jducareídpd tIiocn oted gesre a llac y o slmeag pAulgeremidneadndat Pai noctlíeotgincr aal lda sela l adr iDsepeoofregsnaicsniaoi,z nqaecusieó nadr etdli cePullaann adimpieopcyois las Cárdeor iete misio n tapa asp,r a2ar 0al1a e 5Ps)t nsee ptse exrptmeor ama-naennetnetse sq udee s ee añaden a N. J uesnt alma elunqctuehe,a lul acn ooqn udtere a ul obeilc snat aaar clnaoasttr uFárFfia. lAal s constitucionales. De las PR y las FF.AA. en los últimos años fu co eA z(.a Pc éoqrmueezo Eusnne arí cqionunsettzaa nbyci liiCazr adunez, dp(irene ttteaenln csdiióiósnnp uddteea ,t rrsaeend suafpcocrriemócniaa rnd l eadl mecpiiessirióosnon nemas,li sle in tlaoard . soSusirn cg eeidnnattrr caaolre mesn oe nlca olsa np staeernctusicieóunnlca ierani dtdareed ellaas Seapmegoburatraridgr oaed nc, o 2ie0nl1 c4ciden en en primera instancia, contradictorias o; nPtérroelz dleal nTeIcDe y ampliación Enríque sz(i Edyac Cudra uvdzies Cauá, tr2idl0iez1na4ar; s ,e M2l 0icn1oi5sn dtteein rigmoe insCitooeon rmedsii)ln itaqaduro epr sin; Semanate, 2015). aEdrnae ú16l2ti |m Daiego Pconstr u iindsot éarenzc Eianr, íqeusez en torno tao lah aPcDeE d. e las FF.AA. un actor importante en el sistema E2y l.3 us.ni sD teeencisiones Naturalmmtoaer qnnue se observa en torno a la PDE mantiene un actor hegemónico (PR) cpgirreaornctedasseo m líendnee tcoei , cnoon s ed ipfet u reednetne sd egsrcardiobsir yto cdaapsa lcaisd vadareisa bdlee si necxiidsteennctieas seonb troer neost ael. consolidacióa es s ional de la política pública —un trabajo así excedería Se ha señaladno i lnadse amreblaicciioónne se ndter ee stloes t eaxcttoo—re sp eersoc osgi ideso sp oqsuibel ep deremteirtmanin alar yp roopceersaot idveo sa; de an stteitruicoiromneanl dtee l laa d PivDiEsi. ó gobierno y la goonpb lecairsón nsa ingdzueai e ddneetc eliass iilonínnseteiasts ud cs ne dine tleonst aac tdoersecsr iebni rd osiss nteivmeáletisc:a dmeceinstoer eesl L East lpurnimd,e 2r0a1 c1o). eiosndael ildaa dp e(rOssptercotmiv,a 2 0d0e 5l;a C aaulatmoreid, 2a0d0, 8el; p17os2i)c,i óqnu ed es ea unctosoinrdisdeoralaiddc, aió“ensupone que la función l epso dqeure virtud del cumplimientoa ddalqe ueaixlrgiisúdtnair ml aloesr gdaitle icmdiesi idones pueden adoptarse desde una la PDE es central esta consideraci ótninpo o po odtroeqr rugeea ea xadiug tiyr acciones” (Estlund, 2011, p. aquí, tienen originada en distintas qc louoiss i ot rciodnasde npsoor9 .s íT mali sdmelai,m siotaloc ióenn aoumtiotririd eald h qeucaheuo tlo oqr uuidbea iecdla PeRn, eeln c eenl tpreor idoedo en e a l sistemstanu.d dLic co deioito,o mnree a ass cc n . cTo ensoti l ;o esn q eule a sneá tlirsaibs adjae n20o 1s4o)l,o s como efecto de la estructura presidencialaisst da eecciusiao aemnneebs ui épnnaa se apsr oiamsnicposible condicio toriana (Verd pieóosnro tdéoel,, pacotro lrae cs,o ilnnyae o u ps p nr tdo o uef rus lcnard nra, aiti ecesidad d ldgaosa daq nduteee ssn.uo D i e sne bcgiaedr seaennrct iicazoa snr legitimidade podrá meosdbidirree er enald edosi stqeeu ñe oy, ccdooensenso, dentro de las Sin profundizar en las particularidades teóricas, per traba n jlo ar ePl.D a cEi óenst aá lmose doitardos 10 a 9c o m o “ a q u e l l mdeo rlaa lf —ueerzna v piorústu badlci ctdoae sl[ …yp r]ao mlcaee ndnoiamrzmaiesan q teuos e c,do rene staaprler ecíngtidlvooa lamel ecqunuat oee ,Ee esl jteElurscnteadnd cooo dnaecnbiubene c tleiaan nlee rgitimidad optarraa p eamrtpel,e ealr c olan sfueenrszoa l se produjo esa norma e lmp eeomrrmpallie—soo sceo ñPnaoselran e qtjieudmeo p“enlsoitn,a lgrau bpnaoajso pi cle d rcesoroeinvraac i dttiieev nasue c oaunt eolr iodbajde tsoo dbree h oatcrearla cumplir” (2011, p. 73). Por teoría consensual de la i1n0 fluía poco a las deciasió iaonun dteoesr lidad eaPldN P d eRen. l 2aE 0np1 rl0iam caeacrrtaeu”ca í(la2i dd0ae1d 1a ,ue pa a. 1mu7teo3nr)oi. dsa qdu, qe uees tpau únlttuimalam heanytea totalmente distinta. stotar idsea du abnictae teond ou nela s pisotseimciaó ne En Essecegnuarios de complejidad e incertidumbre.Políticas para la segurtmoedcoa pnrisonmcdeoos odl ued goear rtgo, amensia zn aderec y ed sario considerar la doble di imdaed ny sdiróonga es nen qEucuea doocru | r1r6e3 dlsoiensc iismriaopznooernstaa mar diseounp nttoiavsde alis nd seet sist ouff eeissctirsuiocntuersa. rS ii nbtieerna clacsio innessti htuucmioanneass o(pOesrtaronm co, 2m0o0 5u)n, irnafcliuoennacliiad adde blourocrática or cuiottionc aaelcexisóc.nl u,E sllialvoso h qidsuetiorias personales se entretejen en dinámica de re de la síntesis de l e lrareas ztodenenacsmiiro ineqenuste oe nan bineslgt rusanicsatto em,d eda e. lLalaas iphnersicmthitoeu rmc Sioeennceoresr t ea(nrB tr i u ionadlii loab Tcnoée mvridual ecnn e, inc2to0a 1dcifigura0 ón lec ;iD n óL o instradnoo dug aier n als f a u it, u2c0io0n aqlu, ey caa rla inisneiatu eml acte vrie PDE, ce1ox)m . CoPo omsrea vneeldlroaán, eth zrsa, es parte de una “giro punitivo” que esta adopta (Paladines, 2016). ne ae d cahe loPas o hlciiscotímao,ro ni aoq d ueese las poco, alrededor d ueenll Uelaxnsi asvt íeaterque punsec in caeo drraem coden s mearte imvc naasidánss ips emarra efico csi que no necesariamentea i eee ódn sisténleltoe r.s e Lldaaec ci monicaam stán al otidi ainiemindtpaood er ntgaetnrnetee lr oass luaínrcgteoear s de reconocer la elección racional tiene como prelsímd ceio slmaa opla e frrnsuoptceoic ótdnive a d leian sntoitrumci eo sdn eqa ulc eoo msoubnriecpaacsióan ma a. La te n quex ilmasi zmadootirveasc dioen beesn deefi csiuoss —acnciuonnceas asdeo pputaerdáenn d reecsisuqimouniere sleo nqsu leian ldboiúsv poiedrruísaoo snd aesl o, lnya repínrgecisdotnai,gt riopa,re rrueonn tgtae rom peonder (D afecte— y instituciones in de de ash squeda de sistema (Piersoafnlo , r2cmo0na0ls4ei)sd eq.ru a e c i i l, 20nónons to iptsu 0 eec 0 r i ; Downs, aodnne aba licilziotanact i róa 2nl0 ,0 cs1oi )ne. En ese sentido, se puede 11 amano ss di dqeeul rmea sra en lthaea nceiemx iuisentneatn olce idcaet u udrnea Csiniossnttea menscatio aes,n d saeenlñ ácaliilcsalimos .i eEennn t teoolsr c,n eeonl gráfico 2 ubica, en primer lugar, los actores del cvcuoisneinb ltiolais zc óoo jnter rouásnr aqa uscetiocraireem sde, lo qu taer olsa us Pep DoconEle.o Dcuaen aaa lllalíí nPseuRar p gdoeernc silesíniro ernaeass lp doneno rsremalbaale, en en atetr eibnu etlo gsr áqfuiceo a 1p.o Cratadna au nlao cdoen lsotsr uaccctoiórnes se ción de lltaeiv cPcaDi odq úiulrtnaee im d coste aa s eSrenes tdpreeocbnredunez nadestacar E. n a mailrgaúd ntar set sip irnoes ltadicteuio cniaoernrse a(glceloosn ielní nshteiiatsust comiroiáanssa lg rpiuenerfssoaorsmn aealnle see ln ag traeádlf aicqso u)ea q uslaee n1 1o Lr a m ia n d f oo r p m o a s li it di v a ad m e e s nt á t ec iilnetgearlciadmadb. i os entre actor opemse rdpoer q eununde s ipdiseatr ecmmoimate.o T, duaeln iatno ffdooarrsmm maa ladidneae idrna snsto,i tr iuemcgipuollniacarali,iz dnaaerd cye qasubaerr ienavomi aseren lhtoeas, c16o4 | DiegoMexiiynsuitsent tehurir aPérez Enríisot.ó dAreisc Dí, la qrueelza ción entre las FF.AA. y la PR se pr sin mediacioneasem.f Neenons tseae ( upMnu IevDdíEneNA), y si bien la relación form esaulm oceu mrreed eiand taa lp líonre eal, cupobondictearrad pao e eussnot eep nme rlifani lii sndteees rmtiaoab, yiploirdru ae cbduael sodc eodniroeccetor uenn tcroen ltains uaou itnotreidnatod epso rm tirlaitsalaredsa ry m PáRs, ePnotlgrea -2H0e0ci7m yo v2i0ch1,7 2 s0e1 3c)u a .e Enstdta li a ns n “ i endapt co limoó nác tuiidacela,o eclonón gl aicc adad icraeo ccnca iemól nbP idRoe; e eenlsl tloaa eccnaacrrutteeerrnaat ,r spaeu uhenas FdesFet ArlaaA td ir ”é eg(fPiecénorssea dz n eea Ftc uiaoeln.r, za2al 0s[ …1A7]r ,m dpiaf.1ide8ars)e; d ez ministros (Pérez, Cruz y Paredes, 2017; catalizado en 12e esect aloar eiea. Con ss r lt estab eoalsba cijleiiófd ielaisdd da pedrl edCseoe mlnotas decn a la PDE aneddsato ae C i n s ro o reelnloajsu s nd pcióteno oc ildísteoi crloaesss pmairsa la segurid se ha Adicióionn paelmrmenatn laae dny atine d taeedgsicrcariiolt, nalo i nqcuoe, en al pa err eapn oe rlla ac copinróátnrc otdilec da le ahls aT FiImFD..pA lAic. acdoom loa afudeorpzcai ódne daep uonyoa Tayt érMcibnINuictIooN, Tdqe. u Eliaen ni ne sla tlci tasu secoli ogdnreáa flliiacd oap d2ri imsnefe omrrama rsacela , dnlae dsb oecsu aarlel eloasr cviigionnoportunid er el primero al mando de estae n ceu s máinplsaotnliit ca si albal a SdjEoe Tle ESl señalado particular ución ten Dedc crroáe tnau PrniNoa eddxeepl eeIsnrpiteeencriicaoi aadllór cy gfdoicifae rdehearscrtaamn ínaac nei cóifnau dcnaoc entre meio f oviembrleo rne apnmotle i adcetu 2i e acní aat sus sucesores para implementar una 0l 1ti1 o3 . P uno de los momentos cruciales de6t u1l4l saoorrb d roeet rlaala pS aEirnTtseEt, itu, porque coin se cpiróens uam ep uarntair r edlaec iósnu nsuapliezraacdióon l ays r teennosvioacnieósn q puoel idciearli,v eanr ounn deaes lq r“ue3ef0omSrma”, das ee pepo cDliid cyiia eqruoine ne nfu feurnac Mioinneiss tero sr n torfeucnlh daci zucóoa noepdneo lr,a a hcpiaróbonife eyns iddooe- s 1 2u L d ee g s ai gl m n ae cn t e e l p e r i o d o para tal func del jefe del Comando Conjunto de las FF.AA. es de dos años y seeesstrtraíaub cidltieud ra1ad, 4i c ión n2 ia óssa n tt lr a haceiñtuo (eEsl Tecn)iso epn ee l seétlga rPraRíaf.o eE, n2ntrro se 01 e6 2b0; 0P7 al que dcoenb eteen dnterdesrtdíaaicc éh ryeo z2 p,0 oC1rr7 ue han existido siete oficiales designados Pierson (2004) señala que el moment ova aryr qciaoucnei, p zso tyor sPd anerúbemadjeeosr do, 2es 0(e1esl7t ap) .r jEoemfl aaterudgriuaom, deeexn issteotre dv uiecn iloaa 1md3coean un enelar pa i,an esssotti todusec lei tólienemm eespn cotr.o u sc liea ld foretannte d ae luan fao rmmaar cqau oden dic e eeio s snnt daee stme dnaedsli raeádn eoton pr lnrooo pn eounsn tlceair acidooas. José Serrano se des acimiento que será difíc rn.i flDo derem ashlagacuicónenar cm14poaimínsi,os e tcxraoisnstd eci odunant aop e ealre mlvaa aAdnsaea enmcipae mñóá sc olamo ministro entre 2011 y Poder Legislativo. pmrbolbeaab Niliadcai rodgn ada ele ynq, u ehela sbGeio ecbnoidenorvn igeoar. ntDaa edejonó ceso 2 lu np c 0laa1r 6mg oay y pfueróximoo aPrrr av ueop no sitdoasec tide los nóutnlea rddseeell Conocimiento especializado Concentración SETED decisoria Interlocución política Interlocución política Eficientismo Control + administración PR MININT Legitimidad Poder efectivo / simbólico Inteligencia PN FFAA Despliegue Experiencia logístico/operativo histórica Inteligencia Profesionalismo i166 | Dcdnoetnbeserts ieecgoc Pérez Enrríuancc iioópnnee rdsm ee iln ríq tait rpr u e ez o vllíiatsisic balií.l nEizelalaors, edlnoe sút letnvimasicaóí onins s dteyasn ccrdiiaitfa,i tcseu nylt dalradáse usa nc ceimino pnaeccsu taoand rtoeopg itoaan daalals. L3a. PleDgiEs:l aecsitóado de la cuestión l3a.s1 m. Cáasm sebvieornsa dse ceeun ea lntaof roreiqagunióean yb, aaliljd oc ealraraa dczresultando en sentencias desproporte g dice las garantías del debido procesoce no i o royin z mi vaairac d nsaaoles d e rane Lsspeeyre c“1teo0x 8tar lef idmgeualridtaoab,m alo ec noctumea opl ucuonnniatti dea los derechos constitucionales drvaea-l, Tsuena usado” (Edwa cla t ovrrae ladocerca ilócain ói nzgq us red sm yu Yltoipulnicgaebrsa, 2e0n1tr0e, pubieer a .c3a)d. émicos y grupos acciones efectivas,r ndcaaom nnesaincgtiuaoilnó qa uli nemantenía una visión coincid ednet ep.r Eesllioó ng,e yn eurnó ppaproernovdixeairmmaear nceitlóe np. rpoUrbonlge rmepasri isdmteae lrqa use md irbooam t, reconodntuo l,c ai rPe nRlat olilndecegerisas,ln adcsoieó l na ddies cluas ión y tomando régimen a contramano de la apr que se habló distancia dpee lnaa dl inmáímniimcao d, ep loa r“ gluoe rqgruaae”s c dsoeen strrdeaec l oalasg idmór iourganadasa , qpdureee o l oeancx uis mmapaalau rcdciaó pbnúa pb uliencnait ivuan aal l a g abiert caimóne npteo ar fet ocytm adbaearl eeBnsat jeto ar easnttaísa cdoen ddeirceiochos de los ciudadanos (Morales Viteri, 2009; Valle, 2009). crono orlnpóorgi imac eers ta mseo mv noeelsnv,ti leoar osun—s utqintuuaec piórenios dried laad corriente may L poearymr 1ae0 en8lt eyG oeblc iaoennrdncaeomp. tPiuaaajlela diniansntetiste usrc eicoqonugaeel d(inPatañelonasdc,ii ónpner si ponr—iocgi abrlea dsjoies let aGl sodíbmei eilla d pe olalíst ioclaa sd, es edñraolagnasd”o (r2e0fo1r7ma)a.s E “setna sd idreecmciuóens de una narcotráfico,o c2 u(0ra tran la de la Constituc21i0 ndo “una ó70na8 )d.) e;E plllaro oR shee r ranelotve eprlnaara eatni av lbaa osrr ddeeaaclr i seail o plnare os‘b gdlueeem irnrada du elctsoadnre la reducción de de Avanzada (FOL) de loispb úiErbs lltaiac cdaro (ims2 0Uin0na8il)di;zo nasco ie órnen n Mdoevalna crtoa en l(s P2uu0me0os9t e t o an ra d le eal s la Oa “r s pmteícu dulraloosg” 3aracio d s’” ); establecer un6ne e4as l (“política de umbrales (primeras tablas) para no criminalizar a los consumidores pg2r013); renunciar a las preferencias arancelarias como compensación a la Appra uoreapr ra contra las drogas” (ATPDEA) (2014); dotar de un criterio de tesreaavmpe oenrl cciblteir oóána nfNi a cilnoidt adaci(eosgner geaunl n(trLde pal, prOaesPs eItDnaba) ls(a 2ys uentar )0u 1( mb n25 0); r p1 ay4l,)e c;sroye op qruoem idu éutico (2016) (Paladines, 2017a), mcmtisoom dion e eli gc niaatritf iuivcnaaa nd nleau slea escley de cannv aPabr l aelas del castigo que se trasladói essy i mdoerengdcáiincaii ncda a la comisae ldió l e noa Escenarios de complejidad e incertidumbre.Políticas para la seguridad y drogas en Ecuador | 167 e sesp heac aiavlaiznadaSin embargzoad p , so e u e rnm saun ternattea mdeie dnetroe lcehgoi sal alati vsalud en junio de 2016, tras lo que no creotnr orceelasocisó —n qa ueersg dteae unpnoo mlpítirinocaba .l eAmsaí, ceonn l ae l m—enis f oo. pmaqaru teilcí nuqeluaaer, mePlea pnlartdoei pnaio Gobierno toma q ue re“f[l…ej]a qnu uen v ugeirlvoe efectivo es ubica algunos “ac otrnatvréaso ldaes ”medidas partir de 2015, y poLyl íatt iirpceaod sdu dec ecd isróuonsg tya n s aacn. ocA pnsoiatísr, s apic prur io aree n adfoe arnr elm a tera ln práfcdio onhtriba − El aumento de ceo l oesn irucsmieo:bn risamleos qcoume iod eenl ltuifgicaarn real de nu septiembre de 2015; las cantid easdteras − octub − Leancau omjuctur riels de 201ubaprrr elua ddse ep n 5lca;i as pdeen alas pCaorrat el oNs atrcaiofincantes de mínima y mediana escala en El proyecto de2e l0ne1ay5s p ;p ayor, ra tpipeonsa ldizea dr rloag taesn ahla s(tRae psolencia oo pr u 4c0ió an No. 0012-2015orte ñdoe sd dreo geansc aernc eella em ) ipenartoa − E público en febrero de 2017” (2017a). spacio Ml n lo simloa sien súitslrttiurmoc t b oduser ólal icIcnioót,ne er dsioteer l ag— iPrrDoe csoanual que e n6 laoñso 1s0 y a mñoesd iaEon— e pu srdtee r p ahio enrdd eloa r eDeltE rAaa locorne s[s: i3c3] 2d teanr con la coeucsoc2e0n1t6ral q to , en unreedc etoicenonoreac ictmiaólin ein nestnotti traue qcgiuaóedn a“ ee annl aEñnote 2n0d1e0r hlaa sdtain háomy ivcae rsduesc i2s6io8n dael le anñ ola 2 0P0D0 nm eallia s2da0ad0so 9m u” én(tE r1li 9cCa1os%m d eemr dcáirsoo d, g2ea0 ld1ae 6ms)d.e ed ieal eleilxd petelriamqzuage.o nE senol bgtarirel o ll íraneseg aiins tdsrteai tduroec fieloennx eliaós nce,a sms edb eipacuinsetied E v aea pppre y ro r qex msiumitiría ue malaicrsi óqvn tur adezar isioe llna Ge soi hnipótesis están en capacidad de superar las constricciones institucion bifnilerno soaludeesivn ic(diPaué qu abdlere eesl r EánpriídqauezEn umne , n2015). Alrededor da vteer etine ntrtees d me ilraa pdoass: e este tema la discusión teórica se puede resumreirz, − nreol adceiófinn ee natlr leid ienrdaizvgidou, osi, nstoe segunda guerra mundque alguien incida sobre la gqsuu iddee olcorie susio byni cceaos ncdodemic liooo snu en iasal ,c fCouhnnetcesixótetnur arBelarnard (2010) palabras, los guie). Al ser variables, las opciones ddee am s pálisc a(coi ópnu eseos us lnta to l a m h neetnec h últio d pot e lr d ea l se as, 168 | Diego Pérez Enríquez dpineestrteorr umemli nepnauntna ltiooz abdnjee lt aipv aaocrsct, iidó2na) , eys,m 4s)ae neniscptiiulmlloau:n l alonys ulníadade marceicsni iósdntir rcaiognoe nrdl1o6in.s aPdamare.a Sd iei oellsso, :q u31e)) sPo ep cuor io bnicaotreas n estos elem pqauret es,u Kregtesn d p eanrtao es len una matriz, se podrán encontrar todas las − qgauréa enxtiizstae m laá sn eqcuees ibdeandee /fVdicreiisoees a (n2á0li1s0is). ancla su liderazgo. Atribuyendo la coson p ddairecc isóiaenlgi uzdaierd a algu aierngu, cmoennsitdoe erna ncduoe sqtuioen ealrlo p noor dlcíader eeirss,mt qoáust,e iec lsoot sae vainpusretolrvxueimm pearnocitcóalinlv, eayss s iaginln aasu ectñaoarraliactr loí dsa eqprua ría al a lqasu ccioeanrina eccsitdteáer ínescntii aclaa d spe od sleoircsiiv óranod ldaeess caUhcntaairo antcest re[c…re []r…”a ( ]K mleeiatrsda dedreas V msroiuessstti, e recognize the ate rpirsoísmtteiocn:at “sT thráegyi caarme ceanpteti human2010, p.270 ves of t ahse airl − ceal rdaecsteeorí sstoiccaiasl pya rqtuiceu elaxrisetse d nseeol lloílda ee nrp; rveeisrdt )eo. tu meds i dnueanlna ce si iaa l ddee stlrou cstoivceianle ssso borf thenuteorrtneo d seo mbriteo e ql uqeu een lceiad relna ir ra as ieSnxin ( Gpesptliitcur m ace mil citioeonnned y esse r O aekxlteeyn, d2e0r1 0la).s explicaciones que derivan del vínculo líder– r((2Pel0oaz1ca0iós) n, R laea i nhlteajr e en la PDE, las rdisa i, vnm2 e0ire1gne6tn)a.t eeAssl smcoeábnsrt erfa lr va ese rlr taiaenznoátes seina para nlcieosisms dpeen ñl adleandoasm incoadnod u“cgiirríoa np uan ititvreos” cseognusiiddoerraers (aHl ei re rnsndtáiitnvuidcdeiuozon ayl( iDdBEaud e nlaed xíiaTs,ot er2nr0et1e, 12e; 0nM1 5too;n r nnlado Pée arap relola x miPmoDamEceiónnrez Ordoñ to d aec Btuaarln caornd m20a1r4ca), o. lEass pcoonsidbilcei odneetse rdme iunnaar duencai sliíónne ad edtee rinmciindcaeadngaac itsatea dg, úe2ln 0 lei1dl3 , ce;o z pues eran ,F ztrge 2ex0oi d1pe0en)rb,m elito o tes 17 so qbureer llgaa, s1 6i m “ L p el ae d d e er fs i nl ei ca id ó ”n ( Bq fines prácticos dentaurroen dta r ra d z , a 2 . 0 S 1 e el texto0 , h,r pae. c9ion2nt)ro socodiesutncideidnooe q eeul autodirectiva que tiene su equivalente inglés, mientrseat ase ltq rv rae.uedr Ebunoc c inglés tiene más impacto la dmeefninoisc iiómnp. erativo y por lo tanto es insuficiente para reco glae ra “idóltiner ripgnriarot”pia solamente por Por ejemplo, un mes antes de la segund el sentid i vnoao p “trgioeufniuaenr ld”a o ef sud eear útzanal 1Nc7daranocdgioaidnsa,a tlpo uu denesa l broeaffjioocir amelsiastam a, o el asrt eallearyítai v qapumeer empnritoteip ddooén beíail a, u envl auelta electoral ecuatoriana, con un dCiommeenrsciioon, e2s,0 1p7aart)i.c uCloarnm eesnttae erenftorrem lao s ssee caxtotc P elunsdi ívas raeemsvieedrneatn ltres p oupnuala erde ieme niintatrcoiódujoe n ds md aeens dplaaa ccidoo ea laesl pcimro invAspsaoud a rm m sta, dondtoaes obn ldeat el(oeEssl e Escenarios de complejidad e incertidumbre.Políticas para la segotrsbatsnrtusacfnotturemr, aea dceiocniseiso.n aPl ryo lbaa fro rlma a deinn qámuei csae hdae c otnrsatnrsufi udriod alad yP dDrEog, aisn ecnl uEycuador | 169 sección res ormación decisio ennadlo, snuos csmeua rhnsaoe r sdaee tñ alaalel xaacldteaodn,e las preten p do la preocu sipoanceisó nd ep oers tlea tmexatloea, sbilne einmsbtiaturgcoio, ncaablied acdo nqculeu,i rc oemstoa s oclaí tmaicnbati oess inc. a qmubei olas edset reuncftouqrua ed eecnitsrieo neal ll ipdueerdaaz gcoo, nptuenedere daelt earlgaur neal iH3n.a2flbu. iTyeenID dso:o l boarsne a delaiszttaoad,s delos resultados de l aoe spl an E o lee c ícts utarudcotru ra decisional y la man provienen de fuentes oficiiaeclsaea srd ideoe dtlaarmso gibnaissét niet nuinc Etiorconudeausd cqoiurr. e uL tnoaas e mrdaai rtcaoódsm aq ocu ueea lsn elti idtraeetrviaevzlaag noa pdcoiúfmbiclouic lateamnd e eynl e tdes eqcisiotodo, el mecanyui sqemu, ea n lp asrle erhs laeann v tíalao lgdar acdaroa lpevúabnlitcaar dien floar PmDaEc.i n óEtnos t eqonu t eer al elasd coo omppeo para demoes ltergairti mlaa ceifóicni ednec liaa adceci ólons i ndsetictiuseoc iruoennsaa, l e pysr raimartteiivdo tienden a presentar sin contexto. Ello implica, en última instancia, que po,nt soeosrb usr reaa ndopeúmemroeasrtito e como sevr aojr u dneefto a fotog señai lcóci,ea enpsct uiearl ay gd raaenfías de miembros de tal o cual institución en un n L o señalado, sin embdaercgis oadrrr ocpegonas tircpaiuól—end a eyn tasene rete l u Planrae sfidoremntae dmeu lya Rcoepnútubnlidcean —teq udee ginutaerrddaic cpioócna d relación coon, oepl eérnaf apsrios bqaubele mgleon ci btae u l d me and aunní a18. más costoso e ente s neiv ehla spimuebsótloic oe nq ulae defiiscpieonsictiiav ose na el lduarogas. D su s coca ardpgeot uc pir eeasr, dtaeism t arpull mticaaisrara contenr apíadera a, erau l ane ln oTEcsIDil flujo it óa,n dp opo rre cldooon qm umien,áa dsn ete ha sido volver nternacional de mdcaroposgatacriasd ria lmdegeaasyl oeysr cd oe nm c ae n p d t oa s d o ds e “ c e r o esta refo toler a n c i a ” embargo,r lmasa mdheao ctliaívasa cacoiuontnoeerxsiidó tanrda iesn see. lvD ailte ascbdon giro leee suunma op edresp de Una revisión de la cuenta de twitten cr lo adn pe eol slíettoxics a Ms cretocigvtoaasr ie nstsi;e tnrnuodm esnee n pata ulse eddree nrlo epsitr evorobatadarno, tsse isny, 1(a8L@ at rpeapsvtséresasa) retr . ministro tdse eqg euiase t da a m ep t á alda es itfa sutatiefsomir ódmnin adápo s y m ee a i mlc cooasm. Aantrp ll ueas íñu svoal e teda p nad ue seo lds de cepa f n roo rtogo o bss idenreiv spatorrol vi cadíraeisal scI ondntee clriisoior,n Jeoss aéd Soeprtraadno ministro se presentó como candidato a la Asambleae. NsPtoaarc iveoílna l ahdiozo c iquudea a df droga incaal, en las eleaucnceoiroa, n ceuusna dno ut edd o2e 0e a d1slo aass. hosebecctuuhevonosc leiaan v deoest taseuc i te cdóeonsc omusm áqseu naelt tpoae, drpmeolri pt esau ílass. epNsropo epsceiau psla ulceiimdóenit .ad ceimonoesst,r apre rlao ceoxrirsetela cuinóan ienntterree seasntot 6es, Escenarios de complejidad e incertidumbre.Políticas para rpAerl toroberlsnetamrrina s gdoierb lrl Tae IpeDos atleí tf aiccvoaon rec sdetpea ttloaa l pao lra lcaisf ria de capt lua rsaegsu lroidgarda yd darso,g asse e ns iEmcupaldifoirc |a 1 7e1l posición del país en el TID, persoec tuarmitbiziaémcnip óelninc deEn su trabajo clásico, Buzan, Waever y de Wilaedci loan peos líqt de la seguridad como un sendero que condle ui m(c1ep9 a9ac8:t o iuc eas otdibeer ndee rl oaeg npa osc.lu íAtaiqcnuato íl c oaac baleal. apsudacroetpidcceuiónlan pr odcroe mf umoeer uadn iddaea als mp rdeoenc aeezdmaim eerxiegisnetnteocn ipcaio,a llaí t picmaorá.a sC e oldn Estad )o1 ,s) el oñp aqrleuasene 2nla)t politización exact and of securitizatioetn in 3ú)i asjn u lscotoisfn iacsuatitrto uratec adcrei omunnae nst deqamu laea tianont áehlrias definition svuiseb pjserucebtvisivotea e nents ittaaolbr npliosoh lai cmtricietaneltri la es teo a rffuf eacctnut ser”ax i(ds1tee9cn9ist8oia s, “thus, the detalles en este punto; el enfoque primord,r lip at.h 2dr5ee, alaét nPwfDait ed Eshi se a x eismna leiee dln eoc y by the indicado, de valorar erróneamente la dináimali cean eTcIoDn ósmurigcea, qcoume a riñ sgauindffaiirlc )mi.e ánEstl difneentteóerrmémse inndoae,d aoll ap(sMr eesumir que un entorno de negocios más costoso de obt iieylinat eas reíea s hteeal sdoeprcoeugrraaicst iiózlanad;s a a lc paternnotv organiza ejerí aec royíma Roee l c trieoennpteoos,r n2co0r 1idm4e)i .n maElne se spaa rlían eoa,p eurnaar peonlí tiucan dtee rdrirtoograios uinntaerdicción criterio de medi organiz aecnió cnaid doaa d cieniscd liovc, aisdpiuntuo i rma(Edpdaowsr,t aarerd le sl,e cánisóf oneq ldueeve a lade asestfa icrciáoe nnesctniar i cdicnei olan epso lpíta tipo de captur ic raa dlae Álvarez, 2014; Paladines, 2016, 2017b; Já 2co0m10e;, 2E0d1w7a)r. adC soa dysa i Y crementar egol rusaanmngcoei roasnp, ao2dr0ot1a e0 la as; adreimstoasst. r ar tal eficiencia y para ello, el campo debe securitizar cada una de sus mUpeninsama esov iedgneo nbacireiaars nc ood neqt uueenv de(Paladines, 2017b, p.5i0ata)r n que adquiere una dimenr, t i t cc eu dló suoiónnn el atpatoel lnaíttpiecr aosx ipmúabcliiócnas e smtáá se nf lleax miblaense, rean ednu rceócmióo l“aesl edsta st istibnlgeucierr c gornasduoms od dee pcreinm o rupyeerantdivopa ra osebín lue nlmaasa n cadarenr ta(itdiinva)das eessgo ubdrreied ueamdl m bciricuarldoeatsdr ápafnaicraoa” ucseob rivcraeanlra ace ianol nte2ar0na1 rc3 olo nes s lma neoscntiaotobnsl aeelcinidm,a pdieo seens icóans od de posesión, pero sobre todo para Esta recategorización legael yps reloansd e usl na Cntciró ocd iodeá, iagndoe e sI lean stm a e pgp icrotrá arrraitmilr P eder fico. La cronología permite presos, por periodos de tiempo más largmosá, sc,o umn on úce na as2 l0 dt1ae5b 2 l(a0vs1é a4us mye sbtoarbbal, mero mayo re qlause q usee i ncidencia relativamente menor (véase tabla 2). onsecuencia r ddee idnlaedsliiv t3iod ysu 4do)es. E172 | ceenxist Dei eugno aP érraezz óEnnr eíqcuoezn ómica en la y en netsrtoa ,d quureo sdee c loan gsatnitaunycei ae np alar aú llt aiimsm oparo pgraitenazniazc adicaei bo unrnienasd mcardiam ainl maleicsr eostrtáá fjiucsot, apmueesn teel se m aquinaria compleja, ilegal d(UPeno in f mat o pót cenadarc iyta a en o lRi mzivaáe nobtsr a acl,ol e2ín, n 0pe1er3r go)ratund etya, n n mp d teob e er si é gnlon a e tl n lo an aesnn tpco criu,i ansc. iLpoasl problema en este contexto es que ee nsettler o ms e e i scn ohgnreevcsiheoorsst epd aeer nca r uliamnsoi on draeganizaciones posesión para consumo personal y, bajo ceoincntrdroietc rdiáoefnciceisoso 20rd eees s ps eoliclmíuti lc ilodosas dy á ulmar bbPiaDtnoEas. ccoomnsou mpairdtoer d vee urná aa rfeedct cardiomsi nsauls. derechos al equipararlo con qui íretirntoiezfsae c oicóponen,r aelnal Tabla 2 Detenidos por posesión (2015-2016) Momento Mes Detenciones en Detenidos que pasan mínima escala a mediana y alta Enero 338 e--s cala Umbrales derogados (2015) MFebrAbarriz er l o o 3337 865 ---- JMuanyioo 430 751 --- Julio 38568 -- -- SAeg - potsiteom bre 436985 ---- Umbrales actuales NOcotvuibereDiciemmbb re 116480 629 Enero re 211814 670194 MFeabrrero 189 776346 AMbaryi z ol o 2 22 2 00 7 47 8 87 63 Junio 0 971 FueEnltaeb:o Praalcaidi 1n6e8s , 2017b. 730 p d20 ra oPrgtoiacn.u tPólaan r ,y c ra f ioRnnievssei sdrtaee mn(2táe0s 1e sn3im )e pllo lfi rcdaiedcncaiodom inan n óanrc pormopeia. microtráfico, sin restar razón a estos neaxaupmtoliirceeansti tevona y, le adnsi smets nroti uetbi ddevuaoc o cció upnma dreaen tpdoei fsqeeur meenñacanista icre ansneut eiddl itanédáremmiones para este término. si indcoea E Enmúnem cú scletnimaraenriossm a io si dnes ctomplmoes ncoaradenasc i eji dvaee, d asde e rinecveertliadumbz c ampátus rpaus,n l iotq iqu ree .Ploalítvuoes, cno onm icaas dhuy pa ac oeir r m a ar la plealis seguridad y drogas en Ecuador | 173 cada tonelada de droga capturada es una demostr acp tarrdiecogc uiqónnute y la aplicacineficiencia de las instituciones del Estado frecnitón dea l aien lee fcviacitimeanbpcloe ree a las organiiza sa o iógbnirs etd rseei Ec rl ijmueingaoles. oc idoen elas crelamroit,e e sa t eálan e tcnroe dm leopb leaextjetide lraan deo (capturas)desborde de lo ilegal y s sudt ercula ccptaaumcriapd oda ded lye E p ltsort aainbdtaoej,or sno (securitizfor ara gar uims cpalípcaitcoid eanda elcasió pPnaD rdEae. lcA oclnolínt, esqnuuemerd oea)l ruinebes mftircaiin egdniecr irade: eseroell ucchcrioóescn i eymn stáees c snuencilla —y al misicados en las escalas mínúriimmtizeaar roy emdle e cdcaiaamp, pteuosr, mapnoet ritzoiae rme dspteaor emcheonso sc icurdeaadtiavnao—s. Leas ccerinmtrianla dlees lian tPeDrnEa ecsio enrarlóense. o, si la pretensión aeussn, aca omsnít uecenosemt raao d doeelle qcde también de r a las ouerge a penrlii zseianocfniooeqnruoeess 174 Diego Pérez Enríquez Escenarios de complejidad e incertidumbre.Políticas para la seguridad y drogas en Ecuador | 175 aE4cs. ttuRea eltfmrleaexbniatojeon e enhs taro erpgnirooo anfu laanl edPsiDz pEaad proaa r acso opbnrrocelv uilar del principal campo de tensiones para e estructura decisional que existe qrqeuufeele bxsiuuósrncg aeannca ddaeénsmtpeie creasl,lo pansea rl(oiWz ianergbseeen ruy, a1e ps9at7ar9na) d le aEersrit zuaandrao s .e uLxsap lpriecrseapscuuióennsc,ti aaóusn n adq eul aiens ssdetieatm upcaairnocdniaaelss, rdpeorfenlsedijdea ert noacdl imoa leiirsla tparo, edlla es rPi sRetne emcnua et naecuatoriano, l alea gsse dsuetnicóains id odinem eleasn psseoi ólcíntoi ncaacd.e Cneoctrumaanod saee n pi enaltr esani ttiloóa psqeua reda de eebj eée lr rdceeesrpa ealtnuadtroe, rnni,d opa udee ssd oapbnare ntr teaol sicuna dmcievpniodtr,u oso id2n1e .q Egurseat evla iptsao ecsiseótern u tncotadutoursar salo li sne nsmt uietnuca csniiosinstemamloeass (flieBdnaeórrmnaazergndoo, par rhacer nada para contener su empuje. Tal fenómeno, práctica, p s2a 0rs1eic0s etcería residir e;é rGmíaei mcqomuse,i l eaylu Ontaiq timucueá lsae rse tanol s ,lE acssui nac dadoraur,cd tane,or í isontbcicisdatante, la dinámica del personal y ello ha impreso unpk golei rydo,e 2p l0aird1te0icr; uaKzleagtros a ds leea Vparotaileí tspi,c r2ae0 s p de1no0m ; es Prosobosrnte,a 2lle0os0s 4qh)u.e Eec heons i ntentado argumentar (Pa de d irnoagnatse, mcoemntoe s ean h lloaa Dlpare esvfdieseri eólann c midaiesrl a edl íiadn edcrleu pslaoas r mae sedt lraudcitnuersa, s2, 0e1s 6a;p Vreercdiaebsloet oq,u 2014). ceatneirsmmionsa rd es uges sptiróonp dioesl plíomed eietsret.sa N sd ode eo pfbuesnntacdnieotnne ,at smaeni tedo de ricneossytauiltntuatcrui que tienen una debilidad sustan nto, existen hroeancla,h loidsda eqdlu een ism ee ple enmrcaoatmdiveeonn atnop cdoreloí tntiocomo arp do c ebe en procura de una política progresista e irac li:s sieooxnbierseste. Cploarm eodc oosmen sihntarau ndccecisiaót andc ea ddlooe, t“srgeaigrvuoér”si. d Tdaaedl e,u msn faies cmphoaal síqt itucieean, sseeencg uuúrnni tcsiozear hrdeaal apetrnoo e ,l ónyg eiecln adtmirseec nu2tr0es1 oe4 nd–te2r 0ela 1l on7se, ccaeuñsaoinds da2do0 d0oe8c u–m2rra0ey1 o3erl, BC oamjo eersctiaos, 2c0o1n5d;i Últimas N mtoorcnioo naal dpor,o ebsl eamlcaa ndzealb mlei úcrnoictraámfiecnot e(E al FinFs.tAitAu. csioe nmala ny telanc idnoronárenms ,c asoteinv ootticias, 2014). au novr igigneavn uotelnu acn rfoua meleri zecano tmnof aiemyroeernn oa mr l,a ids PiaoNdno,e msq iufentcampo, pues su rol es co oer mla ra atslre aqsdu eiecn il óaensl n2 1a t Eu sr a il me z p a o dr t e al n d t ee s c r re decir, no solo se ha trisataonl:st afeerlr pil ma pcloenmfleunentaciraio d (eComisión Especializada Permanente detrimento de las otras institdruoec sigiordnaeenns cc eiaasnltitasitdmaalode s yd eed lros fen (Pa eccchauraránscoot óesmr d epen epoross doeennra laius ltnaa sistema de la que estos atributos se tienden a concentrar en el individu, o2 0(C1u1e; Valenzu d va, 2012eP; lra ee,l s1 imd9e9ismo.Laclaun,6 2c)i0, as0,i neEnos 5). 1N76 Irneotla.e | Diego Pérez Enríquez regitógi 5rv aald ,d en —2i s 0t S g1a ob en7nc; e iraPa omnníitalói, tnaI rnC tceeovgnar laelcol iscó anym, RpRiove le—arcaai o dVniéefleser zeI,n n2cte0iar1 nd3ae;c li Sroeenmsataloen sda etye , S2e0g1u5r)i.d aLda laba ut 22 rsvacivnaéncsud lo dem países de la común, qdaueceli ómsnea oyesortarr anurú nsm uc eafmicpieon ceisap. eEcsitaal idzaisdtoan para la P dire cia se mid Ne,, dqeu me alon earpa rsoimvepclhisatraá, econm elo l addeo l adse alac crmieoasnyueo cmtasr e er ceorno dlae cae cnepcnor lemas ielóunncdh iupadt ucaordans, lo que además alimenta la narrativa de toneladas capturadas. Inevitable,m apdueaensst e aní alta rl aae a f laas tdrraovgéass .d Ae slía, lopsr ointeccecnitóivno ds s erle cbaieenn demropgíarsic av aq uae csounsttreanmtea nloa ndoec ilóon ddees cqr, iultaeo n i cianiresrntaicttiiuavc adi oden eleoss dopeceirsaotriveas sp oselí tmiciodse, aesní faoqmuente el consumo, la mera noción de per , mlap iusveiivsgi edanaucdniaq ludae ep onlaloíst i ca debilita laet ax nbi p asl r rta oarsa g te ruevmsidibsertnaa cldeieas sen iva hasta eD na l daí ecroon isntircuiaidlma. eAntseí, pelsatnrtuecatduor aclumaenndtoe loess idnicfeícnitli vqouse p loal ítPicDoEs scea mhainne u bpiocra deol rceadpnutd voe urenda opuesta. intenuntradadaso pe aen rv mumeitalta de tuerca a demoeysntor rlaa r i,cn ofllnousset nrcucocianc d iiócsnioo bdntrapere ae l ual argumsoslna a s eoimsnt arugec etnnu trdoae, ssdui pmráesm saa enfciicoiennes y más penersonalism ecisoria. Com una posicoió dne dlae m diessmvean, ptaejrao f sroebnrtee tao dloos p poorlqídtuiécebo lisole,s sg c ernpiteoerrra iolmesl teénccetneni ctarota olci isasm,e eo s htyaa ccidaoejyanu tdnifetiu crraead. En última instancia, la conformación de una secretaría as dqtoéusce ndai aclnaa srceuafmpoerbrmiaarar s el a sa od noearpinegcniindaa.eriamente con el trabajo policial, únicamente perfecciona la drogas yrl e sLgeOinoPdnIeaDrl) o, pLneacri asm edicteuió el ano cbtirsaae ydrveeac ltreo lyraei aps eearnpm reoalbn caeadas que hubieran permitido es my arcgaldoob aplo r (lac ulyeays 1 08a.g Leansd a nimncfiplauo ey dn lecimi alaist aPddDea E lca a( CppOaoclIíiPtdi acyad sus h s son primordialme n ddteee snaaa t lbc a uie d dorn o pp uanúel r indpoee ntsuseae dsc)oo se percibenblica y de ncuissnoiaoli ndveióss i eóilnn d nr aquí; ello no exime ieevcsiedtrsuiaacrtlieiovs a;b aealnl ac enolnc ectra aimnrsipoto ai, t. s uE lo ecn i so pdrn d oea eflcfui n is nein otitrvreaesdizó, ees loecales de ln gs euelnr niddievaredol, 2m 2 a L ra í st i Fm F o terrestre. Asc Auy. a f dl u e v t io a dl e a ss am t ndo existenarna evenércasu sd emen latarn oAtsire mdnuearnda aun nete, r iolnalc sei dnoe plnaet rcaaalcmpitoeunnretaes d , deeen d plraoasgt rzauosl nelaanjs el od (seC eforspacios haCcaot nisvjiudidnoat uodn cdaoe ma clpatislve imFdFae.AA ontera dn tean.r, ti2are0 dg1ea7 dl)aa. i Dncosemt ittooud cpaiaósrn tm,e m adnieee nlratasrs am ss ieqs uidoeen ebenes opetenrrfomast aipznaaeírsn eqtseu sde ed lee cs man lotaans t eFinsF e.un dntoea AA. de Elas cseencaurirosit dize accoimóplejidad e incertidump odría admitir unan rye ssep ufoersttaal eecnimó berle d.Pioslcítuicrasso p adrea llaa saemguerindaadz ay idnromgains eenn Etecu qaudoer s| o17lo7 Exist arcada en la “tolerancia cero”. prbélradego nd mipmoo ear ”u2n3 a einn fltuoernncoi a adl e rléag ipmoesinc iórne gdioen laal rdegei setncri aórrne p ucrrneíatsi icvraoe qd, uyue ca ciuimónnpq luirqeeu aqelu mieenán se lfasl e spxeir bouidbliuidccaacd ód npr aosrgoaab dsr een clioas iPohDE. La “deserción consumo de sustancias psicoactivas, ni en la renigó ieónnn, ,ee nls it teer nalas edielo na e “sna oalcl tahenarznna aldotoigv rauasdn aoal (laB sairtruaa, c2i0ó1n5 e,s p e.8s2tá)t, ilcoas yin scee cnatrivaocste praizraa plao rre: presión se mantie grnoees,n tl.o aB dáveseli ncmatamu neodn otee”l − sceeol idenejcesirpdcleean zmcaimean ieoennr tcolo de la criminalidad vinactuales acciones opnsa trrdaoi al egennsctóaastrtaailcr o( eRsl e rpuertgeoirbo,l n2 c0u1la4d)a; al tráfico h − pero poca capacidad política para movilizeaamrle ats r (aOsnoEsbfAor,er 2 ml0a1 3in; s aucfiiaci zeonas donde usengaú tne nlad ecnucaial egll orbeaclo qnuoec idmeibeinlitt Youn oa ldae p loas inceiócne sliadtaindo adme aetcrriiaocnnasnefsao rdsmr ganemcrisáa,t 2idc0ea1 sl;3a y)s,, − iimndpilciacda osrue ism dpel leam peonlíttaicciaó (nG, acrozmóon sucede con el problema de la ombaercdeio idcnireóosng andsoe, ldEaen s caloarm rroieslgliaóiódnno beasinnfduaiecniroaz nolasa l d eefvr caoolnuotaercdriiióznnaa cd -eV elar gdairnaá, m20ic1a6 n).o (iCóOn MveBcIiFn es distinta. Ecnacivceiol npeosl ítico estratégico que busca afinar eR al lOm cNoa)nr,c Pome rebúcaa jyon C iesomll oqomu edb eisace ia s uitoraandvaoélr hadarán s d ldaeesl cel intercCcooononp jluoensra tdocoi caóomnn bjeuinont traeds el aen la frontera. Este mecani dse v leacsino Fuse. rLs ia nzaps t so e elxliicpgíeearnsi c Armadye i a n afuc s,ie y a2rs 0z sa la 1os 6 n p ;a Mrrm reopfuninaoidsra ssdm iezona ha resultado eficiente para 2016; Ministerio de Defensa Nacional, 2015)tt adas ca icmóonmb oods pela odslaiotssi v daaesc lc(aCi ofornmoensa tneddroea pmreoaurnn seiuór anrs es, gsuuee llpaeurnie dpdaleda dn yet eseatla rncsaievr ee qln ud eeel l aádsme rlbeegiutaond idooens eblosi ndpaeo ealríuitonic qCauomeoe rlndotisen aadvoarn cdees S tergausr icdaadda, qmuoem peenrmtoi dtee e lfai crieencia en la c liao CnOlación vec al MesB cIFoRn OceoNlr q rseuece ct aocru. aDecnetet taronizd, aalnos fr oLna treerfearse cnocnia Pdeerl úau yt oCro elso am lab itnoiaam.l , a e ds ela d aeucsiseinocnieas d. Ue nsi itnudaicciaodnoers addei ccioonnfalilc dtoe le bnu leans c2 3u a n t o a p o s e s i ó n o c o n s u m tales cambios implicarían, evoe nd ftleue axdlirmboieglinazstae cc,i oóunnns alie dtgeraarlan qdsufaoesr vmialeragicoaislóe nrse .e gLníam l ape nrpeeosssu han teniden el entorno internacional. incicóiónn d eesl opq aueínes Escenarios de complejidad e incertidumbre.Políticas para la seguridad y drogas en Ecuador | 179 dp eráscatrircoalslo, dloesl epmarpáomrieot droes l oys nlaarsc ódtiincáoms (icTaosk quEsta apr atli ea nh, 2a0n1 1al, epn.1ta1d3o)., por años, el clmao imdraiondámintern saaess ehiccaiación para el entorno ecuatoriano de alguna manera se ratifica por comport adcmeo a ns ienñtae l r ileasnstrt qouu i anddaaocs i eosnno apblár dgien acvee csien hala e dnea mdeoal oop s tcteue p rem reearv aiadcsieó,s neds ert áel gnta no tuvioa i esr o tniEcaul ron l eand am —atoe ia de captura de dE ur.UnoU giam. sLp, abasác ri tssto u ir aba de drogas, quc gn sruasnfmodriedamentm a e ,s a —oc a lpobiorrqenu e aess lesaisn toe pa celtarearcairó nsu pso plirciioarl isdea mdea eel A nte lom speñoa, qlaudeo s, es er edveeblea ac sno. tmLuavo o ee selt nmr uuácnst aue rsdatia mdbeelenc isdsioeólrn is ae“ gcnltooob ri.an lcizidaidóa ”ta dmelp porcoob sleombrae, ecdepolren vcsaaiddpoeacidesidenr pacec ad iariósl on es decisori trn aaas l ipdsamiertozi rda ñe als m eñna duinr ld s ai sptre oesl id2se4m godo,e bs iimner ae emocupación por la elevada concentración proviene del mismo partido, sin dudan y moo a bel adrreeg do2u,0 cp1ird7oo,v eeluneer gcáuo ua ndn entolu peavr sious actores. El distinto, lo que abrirá una nueva opoedrsettu iRlnoai dfdaaeed ll aCp noaurrreaev aad, iaysd csmui tbiinrie m nme soru mt rseaunsctpeoas dsooer mpcoroonmgsureemnstioos,t Eas cihnua acadifaoe rcd teeansrtt ureovl o db aea lll aapn avcíasen, “gadudeae-rcsdueiacu istración será drogas y parece que el momento paad r roei tra ge izinoa nneadll o dc”o elm olasb tpaetomelí ataiscl arTe IluaDcn. iaoE npaodloítsi caal nuevamente. retomar tal desaf ípoú bsleic na a sacolegbrúcrnae 180 | Diego Pérez Enríquez Referencias y bibliografía ÁE%cl2vua0arPdeoozlr,i .c CWy./ OI(nL2fA0o1.r Rm4e)e.c _uRdpeefAR.pdf ebr oaartdmeo%a ds2e 0y hd tect%opns 2 :t/0r/adwdriowcgcwaios.wn__eoFslIa N.eoAnrL gl/_a%s ipt2eo0slP/ítdAiceRafaA ud%let2 /d0firPleoUsg/BaDLs rICdueg N(AEmedwes n.)Yt,o ar, kE:. , y The HArriaga ÁlvSap Rrianmsey, K. (2010). “Institutional theory”. En K. Leicht y C. Jenkins. andgbeoro. k of Politics: State and Civil Society in Global Perspective. 2 77–312. rez, E.G. (2003). La Teoría de Niklas Luhmann. Convergencia, (32), Afilseasm/dbolecauR mCeoceunnpststei/rtoualdydeo/n cdtoeen sdhtetitlt puE:c/ci/ouwnad_wdoewr_ .b(a2os0alsm0il8lbo)l..e pCadonfna sctiiotnuaciló.gno bd.ee cl/as iRteeps/údbelifca deE cuador. ault/ Asamblea Nacional del Ecuador (2015a). Ley orgánica de prevención integral del faenómeno socio económico de las drogas y de regulación y control del uso de spu sra setmvaenbnclceiaiaosnn a-ccianiottanelgaorlg.agalod-bda.esel c s/uejse/tmasu lati mfiescdaiolisz-alecigóinsl.a tRiveocus/p3e8ra8d4o2 -ldeey -ohrtgtpa:n/i/cwa-wdew- . uApsam Reploúabd bsle/a2 0N1a6c/i0o1n/ael delica del Ecuadonrm. Rli eeEnccduuapased-raoa-rdla o-(c 2do0en1 hs5ttitbtpu):.c/ i/Eownnmw-diwee-n.clada-anrsce iplalue rblailai c.gCaoo-bn.setBachelet, P. (2015). del c-i/teuwccupiaócdnoon rdt.eepn dltfa/ opinion/que-ocu rRreec-¿cuQopuneé-r laaod-cpuoor drlieec i caho-tdnt epl-a:e/ c/puwoalwidcowíar. -adlmae- emErceiucjaaoedr-coporan, gloaam dmiaae-.djcor pagadalAamtinéraica Latina? eo-mam/aenraiclias -idse- B Praersnsa . rd, C. (2010). “The nature of leadership”. En K. Grint (Ed.), Leadership. C lassical, contemporary and critical approaches. Oxford: Oxford University Bpaasroras,. A. (2015). Polít,i c(a2 5d5e) d, 8ro1g–a9s3 e. n América Latina: obstáculos y próximos Nueva Sociedad BarEtscenarios de complejidad de cooolopmeréa,c Mió.Cn. e (n2 0la0 l9u)c. hL e aincertidumbre.Política sc oFnuterraz eals t Aerrrmoarid asa psa srua dlaa smegeurriidcaadn ya dsr yo glaass e pne Ercsupaedocrt i| v1a81 smo y el crimen organizado. s Estudios BInBteCr Mnaucniodnoa (l2es, 43hbbtmc.lc om/mund0o0/9a) (.1 64), 7–30. mEeEri.UcaU_.l adteijnaa l/a2 b0a0s9e/ d0e9 /M0a9n0t9a1. R 7_ e0c2u3p8er_aedcuoa ddeo rh_tmtpa:/n/taw_wrbw.s. EBcuobnnóemr, icRa. , (U2n0i1v0er).s iAdcacdió Anu, thóinstoomriaa Mye otrrodpe noB luiitneasnntoitu práctica y una reflexión sobre estética. sBuzan, B., Waever, O., y De Wilde, J. (1 a. cAioinreasl.: EFnosnadyoos ddee fCiluolstoufríaa aC nalaalmyseis, . LPo. n(d2r0e0s8: L).y nne Rienner Publishe 9r9s.8 ). Security: a new framework of Hac Ndeamcioocnraalc. ia. Quito: Unive iars iudnaad Arenvdoilnuac iSóinm ódne Blao lígvoabre –rn Caonrzpao. rRaeciinóvne Entdaitro rlaa eCcisunaedroors-,i nPc. a(u2priecramnoasn-emncainat ad t 0o1-7ca).s iE-csiueatde-ovre icnecsa-umtóas c-adsrio sgiae-tde uv.r eaRcneetsce um-ppáeesrr maddraoong edane qc i/uaee-s nd/ounrrotaetniactmiea la .eh tlmosl norteamericanos en Manta es / Com n Reun Pieornú-. a n Rdeoc uCpoenrjaudnoto de las Fuerzas Armadas del Ecuador (2016). Inauguran X ioórnd iOnradriina-adreia- l add-eec ohlmatt piCssioo:m/n/iwsiównwComando Conjunto de las F-buienra cB.iciocnnfafaaclia-o.fmnroaill. eFcr/ozas Arm nteri 2nz0ate1-cr6io/zma0 9(/C2o7m/binifaruognu) rEacnu-ax-droeru- Recuperado de https://www.ccffaa.mil.aedc/a2s 0del Ecu baidfroorn -(e2c0u1ad7o).r -peru/ FF.AA. uapnrae-htoennedleand au-dnea- dtroongeal-ayd-cau adter o-dprroegsau nyto sc-unaatrrcoo 1tr7pa/rfe 0ic s5ua/nn1tt5oe/ss /ff n-aaar-caoptrreahfiecnadnteens-. RCoemlacisioiónne s EInstpeercniaalizada cQiounitaol Perm :e sA ys aSmeg aunrebleid nated No. a N Integra 5l (2d0e 17S)o. beranía, Integración, Informe para segundo dhettbpa:t/e/ dpepll epsrso.yaescatmo bdlee Canódaicgioon Oarlg.gáonbi.ceoc /de las Entid2/ y fbOrden Público.0(016).8pbd6f f73964deea001c9178a33d864 aa/clfRiroDens_ac2lo 8/1dde a/ ddEe/scw udoaerd Skoesrgp.u arcRiede/acSudpp CaeicureadsdaSodana670calle_281670_40797t7o %rdee 1C8o2n | gDrieegsoo Pérez Enríq ., PNuabc. iLo.nal u edz el Ecuador. Ley sobre sustancias estupefacientes y psico- Ctroórpticas1d2e -5S eNd eCC-oCnCs.t iCtuocni oNnoa. 108 (1990). sulta l pdaer Ca oenl spteitruicoidoon adleid tarda nNsoic. i0ón0 3(72-01112-C).N S,e Nntoe.n 0c0ia3 7N-o1.1 0-C02N-, PCuoleívtiac,a Ae.n (e2r0o.1 Cp CuoeUlEi vtia. EVcAa-. Eyg n oNGobie 2r). “El populsba.yeocs/ wSnopoccsiológicoSAYOS-SOo AnCutIetOónLnt%/o su m ismo como yp Políticos. Qpuriotbol:e Mmian itsetóerriioco d-pe oCloítoicrod”i.n Eacni C3ol%os aD9de3ssG/cdIeConOwtrSna-lYloi-zaPadOdsoL/s%2. 0RC1e34c%/u0p81eD/rTaAIdGCoOU dSSe.Tp h%dtftC p3:%/ óA/ngw udwset wílna. 8DN- DD ea hlla, R T. (o2r0re0,0 )C. .O (n2 demoSede Ecuador. Corpo0r1a5c)i. c racy. New Haven: Yale University Press. De Velasco a Correa. In e lecciones en Ecuador, 1ó9n4 4E-d2i0to1r3a. QNuacitioo:n Ualn. iversid suadrr eAcncdioinneas ,S ipmoópnu liBsomlíovsa ry, dRD3eir1ceubcp1cei1ór1nabd 0oNf 9dadceci o.hpntdtapfl :/A/wntwinwar.cciótatimcoesr ic(a2s0.o1r5g)/. arSqiutuivaocsió / n4 deT1rá7f7iceo7 c3dce0 1Dfcr4o3gabs6. EDno wAn. Bs,a Att.l e(2 (0E0d1.)).. “Teoría económica de la acción política en una democracia”. Easton, D. (1957)D. iAezn teaxptporso baás ch ic otos dteh ec ieanncailay psiosl ítoifc ap. oBlaitricceallo snyas: tAermiesl.. World EPoaslittoicns, 9(3), 383B attle (, EDd.. )(,2 001) –. 4“0C0a.t egorías para el análisis sistémico de la política”. En A. Ecuavisa (20D1i4ez) .t extos básicos de ciencia política. Barcelona: Ariel. 5977.6 -Rceocrurepae-raanduonC docirre2 025 eo -hq atut pa:n/u/nwcwiów q.euceu raevdisuac.icroám e/faercttiicvuolso /dneo ltaicsi aFsF/.AacAt.u palaidraa de/l pEodbwlaarcdiósn, Sp. e(n2a0l1 e0n) .e Ll ap aleísg ei-sreducira-efectivos-ffaa-2025 y WOLA. Recuperado de . hE lnac Tiórnan dsen adtrioognaasl Á Idnmes stEticteuurtdaeda, mor y su impacto sobre la ttp://www.bancodeinjustiScia/ssWte.omarsgah.sbi uLepyloesa ddse/ d2r0o1g1a/s 1y1 c/áTrcNeIl-ees- WenO ALmAé-rSiicsate Lmaatina. n%C3%A1rceles-en-Am%C3%A9rica-Latisn-aS.opbdrfe cargados-Leyes-r so/gbwtorpen-c cDaor.Cngde-Droga.t a:e dTnosyCNt s /I . EdwEsacerndasr,i oSs .d, e yc omYpoluejnidgaedr es i,n cCe.r ti(d2u0m1br0e).P. olíticas para la seguridad y drogas en Ecuador | 183 Informe sobre Ecuador. Reforma sobre FLeilgeiss/la3c6i9ó/nF dilee /DInrofogas en Ecuador: Generando Impulso para un Enfoque Más Efectivo, Balanceado y RealistaEl Comercio (2012).r mes%20al .t eRrencautpiveoras/dEoc duea dhotrtpin:/fo/rwmwewW.uOaLsAb..peddfu .ec/User h ttp://especiales Cambios sustanciales en la Policía Nacional. Recuperado de RrEele pCcruoepmseieorrancd-imoo (ic2dr0eo1 tr5 .e)l.c omercio.com/2012/10/minInterior/#.WQlrZlLSF8- hatftiJcpoo:s/eé/n Swterr we rvwains.etoal:c .“hoEtmlm Eelsr tcaiod.oc onmo r/eascotluvaelriád alad /djroosgeas ecrorna rneop-rdersoiógna”-. Eunl Cidoomercio (2016). La DEA condecora al ministro José Serrano por los resultados a ntidrso-gas. Recuperado de httpEl Comecrocniod e(2co0r1a7-am).i nistro-jose :/s/ewrrwanwo.e.hlctomml ercio.com/actualidad/dea-estados suarez-drog aRse-ccruipmeirnaRadloiozd ardcigeio ohn St-utcpáo:rn/es/zuw: “No se tral as drogas”. mwow-e.eclucaodmo taer r.dhcetimo c.rcli ommin/aalcitzuaarl eidl acdon/Rsuomdroi gdoe Eecl uCaodm. oRer-reicnciucoap (ue2tr0aa1-dt7oobn )de. leEa dchuatast-pdd:o/rro/: gw2a3w.h twtom.nelel claodmaesr dceio d.croomga/ aincctuaautm ayo li addaads/ nenatrrceo ternaefricoo y- Eecl uMaedrocru-rdieoc (2015). Ecuador decomisó 402 toneladas de droga en últimos 8 años, lcao cmaianyao/r ía coomcaiísnoa-.4 R0e2c-tuopneerlaaddoa sd-de eh-dttrposg:// a-e wnw-uwlt.iemlmose-r8c-uarnioo.sc-olam-m.eca/y5o0ri9a5-86- eEcl uTaed.l oégrR-reiancfucoap u(e2tra0a-d1ro6ec ao)d.r edE -cduheat-td7po9:r/- /2iwn-tcowanuwet.laea ldrteaélsce-ogdrreda- fddore.oc 7og9am,s2.-e ectno/-nn2eo0lta1icd5ia ass /djeu ddircoiagla/s1 en 2015 3/ EzRale lcTueplé El dUen-e egsr-raeadiverl f s- oom d(ue2e 0hv1tot6p-jb:e/)f./e wP-drweeslw-icd.oeelmntteaelne Cgdoroar-rfo (2008). c oeoa.cn ojdumenc.teroec-t/dane oc-tlaaimcsi-abfsfio-/aspa oe nli tliaca c/ú2p/ucleas amr-ilmitearri. hDtEtpE:4/3/w81wCw52.e0lu1n1i.vhetrmsol .cBoamjó/ 2t0r0áf8ic/o0 1/d0e 7/d0r0og0a1 /1e0n/ AeAl 63pa9í8s.B 2R0e9c4uFp4e7ra8dAoA 7 d8e E1846R1le U | Dieg /ceuncpiuevare or Pséor ez Enríquez daodror e (d2e0 1h3tt)p. :E//cwuawdwor.e lruenniuvnecrisao .cuonmila/tneortaiclmiaesn/2te0 1a3 A/0T6P/D2E7A/ ncootna /E1E0.8U3U4. chEitla tU-pc:na/im/vwebrwisaowra (.-e2 n0u1n4ci)a. unilateralmente-atpdea-eeuu Cúpula de la Policía cambiará a fliunn-miveesr so.com/noticias/2014/09/12/n fointa d/e3 8m4e2s1. 6R1e/ccuuppeurlaad-po odlie nEol tUa/n6iv1e3r8.s 8Ro9 detenidos e (c2u0p1e7ra) Estlund, D. (250/1p1o)l. ic .di aoPc oadlpiect uíahr tatcdpar:po/t/guwar-wafr owdnr.etoelgurana -ivpeeenrr sufor-o.hcnaotyme-rc/ainn occtooicn-di aePste/er2nú0i;d1 oh7sa/ 0y 4c/i1n5co/ BLuae anuotso rAiidraeds :d Seimglooc XráXtica. Los fundamentos de las decisiones política dFreemidoecn s le rabceir gítima ag e, nF E. s. cu(2a0d1o4r.) . ¡En t, ier(r1a 6)d, e I Editores. 99c–a1c3iq0u. es! Liderazgos populistas y p Goalriccíiaa l Geacullaetgoorsi,a nBa. ?( 201 O4P)E. REAn 1la6 encrucijada: ¿Hacia dónde va la cuestión Garzón-Vergara, J. C. (C2u0e1s6ti)o. nes de Sociología, (10). Internacionales de América L.P aotSsinUaanN tyGia AeglSo CS a2rd0ie1b 6e.: C Ahmiléer: icaC oLnastina y las perspectivas d e la política de drogas ejo de Relaciones gGausayaylrluedm,i aD ni.,n. cy oL amagt/einmn ceAidemisae (2015). Julis eek-asylum-in-latin-/ ra2imc0a1e”r5. i/Ecaanu gT/ a2n9 A/jsuslaianng-e “the Guardiaans. sRoalendcg uEep-dteworlaaddr-deod Sdwneao rhwdtd-tspensno: /nw/odwto wtnow- ns.eothet-ke GGOerximfnotmr d(iE lU,d nG.)i.,v, eyr sOiatyk lPerye, sJs. . (2010). Leadership: an alienating social myth? En K Leadership. Classical, contemporary and critical approaches. Oxford: . GRTecSuRp-Gerraudpoo ddee hTtrtabajo en Seguridad Regional de Ecuador (2013). Le n la seguridad intpe:r/n/ali:b rreaarlyi.dfeasd. dye /dpedsaf-ffíoilse sp/abruae rEocsu/aldao-sre. gQuuriitdoa:d F oEsS m -i lIiLta Hall, P. (2010). Historical institutionalism in rationalist and /so1c0i0o6lo3g. DprIdeSfs. perspective. En J. Mahoney y KN.e Twh Yeolernk :( CEadms.)b, rEidxgpela Uinniinvger ical insisttyit Putional change. Ambiguity, agency and power. ress. H Escena ernánd reiozs, dVe. ,c yo mBpuleejniddadía e, Fin.c (e2rt0id1u1m)b.r Ee.cPuolaítdicoars :p aavraa lnac seesgu yr iddaeds ay fdíroosg adse e An lEiacunazdao rP | a1í8s5. NJáuceovmae S, oAc.i Ie.d (a2d, (2 . Quito0: F1E7S) 3. 4), 129–142. -S IuLbDsiIsSt e- nPcairaa tmóxeitcraia: mCounjesruelst oqruees v. iven del microtráfico en el EKcuadoUents de r L eadershLacilvaeur,s ity V rPireess, sM. .F.R. (2010). The leadership mystique. En K. Grint (Ed.), ip. Classical, contemporary and critical approaches. Oxford: Oxford E conómiEca. . (2005). La razón populista. Buenos Aires: Fondo de Cultura LLuouhrM ahm aaun, Roney, . (2001). E ,N J.. ,( 2y0 T1h3e)l.e l análisis institucional. Buenos Aire Inn,t rKo.d (u2c0ti1o0n) .t oA s tyhsteeomrys tohfe gorrayd. Muaall d s:e Aminsnt:i tP orrortu E uotliiotny aPl rcehs dsi.tores. Cam an ge. En E xplabirnidingg institutional Mejia, D., e yU nRievsetrrseitpyo P, rPe cshsange. Ambiguity, agency and power. New York: Perspective from Produce.r a( .2 n0d1 T4r)a. nWsith Cyo uIsn Strict Prohibition Collapsing? A LdruMoen gd taar wes: LS tries. En J. Collins (Ed.), Ending the ars. REe. port of the LSE Expert Group on the Economics of Drug Policy. drugcol,n Ptr. o(l2.i0n0fo9/)i. mInadguelst/os tdoer imesu/ldalsr 1esn. pEdc,fu (a1d)o. Rr,e ucnuap eprraodpou deest ha tstpen:/s/awtaw. wSerie Reforma Legislativa En Materia de Drogas .un M inister iQo uCitooo: rMdiinniasdteorri od Ceo oSredgiuridadMInitneigsrtaelr.io Coordinador de Segurindaaddo (r d(e2 S0e1g4u)r. idPaladn. Nacional de Seguridad erucutaa dpaorra-y t-rcaobloamjob cioan-fjuijnanto- h2o0j1a6-d. Re-ercuutpae- 2pr0aa1dra6o-) td. reEa cbhuatatjpod:-o/cr/o wyn jwCuonwlto.osm-e2bg0iua1r i6fdi/jaaMinisterio de Defensa Nacional (2015). dn. ghoobja.e dc/e VIII Re Fv irioi-nrteeurinziao (nC-odme-blaif-rcoonm) Eisciuoand-obrin-Paecriúo.n Raelc-furpoenrtaedroi uz ndaie-óc hnot mtdpeb: /ilf/arw oCnwo-mweci.dsuieaófdneo nBrsi-anp.ageocribuo./en ca/l 1 M 8i6n | iDstieegroi oP édreezl EInnrtíeqruieoz r (2010). Estatuto orgánico de gestión organizacional por pr 2M0i onciessos del Min13-teelr-imo edjoerl -dIn istteerriioor d el Ine-los-.u Rlt(ei2mc0uo1 t3er).i or, Pub. L. No. Acuerdo Ministerial 1784. pse-crua2ad0tor1 od3-,ea enhlo tsmtp-ee:/njo/-riwn dwceaw ult.omasc iinúolintsit-medreoi-sod icrnuotaegratrisoo/r .agñoobs.e en incautación de drogas c/ eMci/noispteerraioti vdoe-lf rIonnterior (2016). Operativo Frontera Sur dejó 17 detenidos por presunto tráfico de droga. Recuperado de http://www.ministeriointerior.gob. M2–o3n. cagatta, P. (20 t1e3ra).- Esul rp-edrefjiol s-1o7ci-od-edteemniodgorsá-fpicoor- dperle vsuotnatnot-etr daefi cRoa-fdaee-ld Croorgrae/a . C arta Económica. Publicación Mensual Sobre La Economía Ecuatoriana, 19(3), MMorales VHuomraalenso sV. i itteerrii ,( EJ.Pd..) (, 2009). Un nuevo esquema legal para las drogas. En J. P. Entre el control social y los derechos humanos. Los retos de l a política y la legislación de drogas. Quito: Ministerio de Justicia y Derechos C ICAD (2010). Ecuador2O0E0A9 . (W20a1sh3i)n. gton D.C.: O . rEgvaanluizaacciióónn ddeel lporso Egsrteasdoo ds eA mcoenrtircoaln does . drogas. 2007- S ecretaría G El problema de las drogas Ostrom, E. (e2n0e0r5a)l. de la Organización de los e nE sltaasd oAsm Aémriecarisc. aWnoass. h ington D.C.: U niversity Press. Understanding Institutional Diversity. Princeton: Princeton sPoaacnhdaneso.,e Sd.u (.2e0c/1 Ql1ibu).ri toCosa:?l iFadvLaaAdnC zdSaeOd l aoS =ed0de&em qEouccueraraycd=ioapr ea. Rritneisdctuoitpsu+ecprioaodnlieotsi cd poeos hl íttticpa:/s /ewn wBoliviaE cuador y Perú. w.flac , PILaDlaIdines, J. (2016). En busca de la prevenció n(E sptuerddioidsa) : Qureitforma y contrarreforma de la política de drogas en Ecuador. o: FES - Plibaleard S.i nes, J. t iemptaods esd/ec o n(2s0u1m7iar. -)y.R cCeaonscólera csutipgueamrra-ipdr eoyn acdlaiezs atcihgiotatnrp.- :c/Lo/anw spwuemwnao.ll/ai zbaacriróane sdpealc icaodnosruam.coo men/ PalEasdciennaersio, sJ .d e( 2co0m1p7lebji)d. ad e incertidumbre.Políticas para la seguridad y drogas en Ecuador | 187 - Parame Matemáticamente detenidos, geométricamente condena-d os: la punitividad de los umbrales y el castigo al microtráfico. Quito: FES - ILDIS Pérez, D.t, rCiar uCzo, nGs.u, lyto. P rae Qur s. iteod:e FsE, SL .- (IL2D01IS7.) . Agenda para la reflexión política del s ector seguridad y defensa. Elementos para la discusión sobre relaciones civiles - mPéirlietaz rEens reínq uEeczu,a Dd.o (r2015). Liderazgo político y transformaciones institucionales. PRoellaítcicio a(n 2006).Pérez Es Te).es U seinjsenríquei cvduotcize, rDs vtioodr a–ad lp dpaerr etBivdeioalgs rapa olnalí toicbo., y Cruz Cárdenaos,, BGu tsee n–nc oFisóu neAr idzraeessl , AtAírtrumgleoan ddtaiesn aeD.n o cEtcoura denor C (i1e9n9c6ia –s . (2015).. QTruaitnos:i cFiEonS e-s I pLaDrIaS .l a conducción cPiévrile yz O rerfdoormñeazs, ePn. ( e2l s, 80, 071 ec0t)o. rE ld Pefrens7–94. esid ae ennt eE cRuaafadeolr Correa y su política de redención. PEceuteardso , rB D.Ge. b(2at0e1. 1N)e. wIn sYtoitrukt:i oBnloaol mThsebourryy i nA cPaodlietmicaicl .S cience 3rd Edition: The New IPniestristounti,o nalism (First EdiPti.o (n2 e0d0i4ti)o. nP)o. lPitriicnsc einPierson, P., y Skocpol, T. (20to Tni:m Prei:n Hceisttoonr yU, nIinvsetritsuittyio Pnrse, sasn. d Social Analysis política contemporánea. 08). El institucionalismo histó,r 1ic7o, 7e–n3 8la. ciencia Pcoon(lg1sao)-,l Hi1d3eacciimóno vdiech p, odJe. R r d(e2 e 0 vis R1a3 t fa) a. Ure l CE ucguuaadyoar orrea. : d e eCsietanbciiali dPaodlí ticianstitucional y la Revista de Ciencia Política (Santiago), 33 ePco/liecxía-c oN 5a–c1io6n0a. ld odi:e 1l 0E.4c0u6a7d/oSr0 7(2108-0mandan 16 9).0 X2013000100007 Ex comandante de policía pre Secretaría Técnictae -ddee -Dproolgicaisa.- Rpreecsuipdeer-saedcor edtea rhitat-pte:/c/nwicwa-wde.p-dolriocgiaaesc/u ador.g soidbe. Pontó nQ uCietvoa: lOlobss,e Drv.,a yto Rriiov eMrae tVroépleozl,i tFa.n (o2 d0e1 3Se).g Muriicrotráfico y criminalidad en PQuito.bQioutnsitttoróe:n a,F mDL/A. 1C(02S4008). dad Ciudadana (OMSC). O6 9s/e8d1Pe0o /lEi3ccí/uaTa FCdLooAmr.C uSRnOiet-ca2ur0pia0e 8ryaD dcPoaC m.pdbdeifo hitntspt:i/tu/c6i7o.n1a9l2 e.8n4 .e2l 4E8c:8ua0d8o0r/. 1P8o8s | Diego Pérez Enríquez U Ponziv t, J. (2004). Leaders and their followers in a dangerous world. Ithaca: Cornell libea es rRseity Prtad intj reess, sM. . (2016). Giro punitivo en la política penitenciaria de Ecuador | Periódiceos /3D0ia9g7o1n-agli.r o-Rpeucnuiptievroa-dlao- podliet icah-tptpesn:i/t/wwReuter, P. (2014). The m encia wri.ad-ieacguoandaolpre.hrtimodl ico.net/ Ldrug reopnodr rwtessa/:rp sd.L fR/SLeEpS. oErR-tIeD ocEuf AptSher oabdiloit y of dre LSE Edxep ehug trafficking. En J. Collins (Ed.), Ending the r Rivadeneira, D. (2016). -DRUGS-REP ttOt pGR:rT/o/-uFwpINw oAwnL .l-tsWhee.Ea EcB.c0uo1kn/.poImdDfEi cAs So/fp uDbruligca Ptioolnicsy/. Quito: Ministerio de DefeInnsfoar Nmaec idoen apla. rticipación en la IX Comisión Binacional F ronteriza Ecuador - Perú, celebrada en la ciudad de Lima (30/05 - 03/06, 2016). CR.i vYeorau nVgéelersz , yF. R (2. 0E0i5le)e. nE c(uEaddso.)r,: los bemDroga. Boulees de la gues y dneoms oAcirraecsi:rra contra las drogas. En a en América Latina. El Rimpacto de la política de Estados Unidos Editorial Biblos. pQe iuvresprae Roditroí:g F cVtié uLeA vlaCeszS.,O EFnz Roj,a S . e(Fd2.e0 R 1Ei1cv)ue.a rLad aoV s, M. (2016r Ié:n lSeteezcl ir(geEetdan.rc)íi,a a INentaccuaeliiotorgnenacli adnea I:n ttrealidgiecniocnes, cambios y ia estratégica y prospectiva. reestruc, t(uI)r,a 3c3ió–n3 8d.e las Fuer)z. aPso Alírtmicaa ddaes . defensa para la mo iad derenl iEzcaucaiódno ry. Revista de Ciencias de Seguridad Y D RPefRdee-cP e n(s2adurpoeg0raa1idn4oc). dOen hcett pd:e/t/ernpidpo.pse y/ li1m,6a /toancteulaadliadsa dd/eo dnrcoeg-dae tinencaiduotad s-y a-1s 6e-nt oEnceulaaddaosr-. SREeNcuPpLeArDadEoS a-uSetacdreatsa-erín-ecuador-noticia-724082 Eorsgtrauncitgurraa m aO d_rfegu ánhnctiitcopan:/ -/ a Nac dewjee wcluawt i.Fvp iornesaild ednec au_n1c3ió4n_ 0E7ija-e1. Pglac1uo-tb nif 2i.v0eac ica 1 /6w cpión d.pe dclfoa nt y Re enptDú/buelpsaricloaardosll/o2 0(12016 del Ecu6a/d1o1). r/. SMeamesatnraíate p, rFe. v(i2a0 a1 5la) .o Ebmtepnlceioó dne d leals tFítuuelroz daes AMramgaisdtaesr eenn operIanl sntaitructoot rádfeic oA ylt sous imEpstaucdtoio esn Nlaa sceiognuarliedsa,d Qdeuli tEoc, uador: 20http://repositorio.iaen.edu.ec/handle/24000/3863 Ecua Sdeogru arciidoande sy d D(eTe cefoesnnists r0. 9R-2e0c1u2p.erado add o)ele. StoEesscseenal,r ios de complejidad e incert1el4 c1a–s1o7 0d.eS l. (“23001-S3”) .e Pno Elíctiucaadso yr icdoumnbflriec.Ptool íptiocalíst picaora d lau sreagnurtied aedl yp dorsotgnase oenl iEbceuraador | 189 . lismo: Revista Perspectivas de Políticas Públicas, 3(5), Thelen, K. (1999). Histor,i cal institutionalism in comparative politics. Annual RToevkiaetwli aonf ,P Jo.Gli.t (i2ca0l1 S1c)i.e Lnac egu2e, r3r6a9 p –e4r0p4et. ua: PÚeltnimsaamsi Nenottoic iibaesr (o2a0m1e4r)i.c ano, (8), 105–127 l.a s drogas ilícitas y el mundo andino. ultimasnoticias.ec/notic Cero UNODC Statistics Onliniea s/(218 t7ol7e3ra-cnecrioa- ato dlerroagnacsi. aR-aelc-uupseor-dade-od droe ghat.thpt:m//l www. U Rertceuapgear,a Ed. o(2 d0e1 h0t)t.p Lsa:/ t/edoarítaa .u 0n1o7d)c. .oArngn/#uastl aDrug Seizures Report - Ecuador. de sistemas de N tiek:l6a s Luhmann. Contrastes. Revista UIn.tSe. rDneapcaiorntmale dnet Foifl oSstoafía, XV, 301–317. 2016/vol1/253260.htmte. R(2e0cu1p6e)r. aEdcou addeo hr.t 2tp0:1//6w Inwtewr.nstaattieo.ngaolv /Njarcotics Control Strategy Report (INCSR) /inl/rls/nrcrpt/ V alenzuela, A. (1996). A, m(érica Latina: el presidencialismo en crisis. PVeanllsea, mAi. e(n2t0o0 C9o)n. sCtoitnutcional 3penal mínimo. En J.P. rMool rdaele dsr 3o)g, 15–28. M Vit aesr i eyn J .ePla dlaerecho penal máximo y el derecho y los derechos humanos. Los retos de la polítVeirndisetseortioo, dLe. (Ju2s0t1ic4i)a. y Derechos Humanos. dines (Eds.), Entre el contro.l Qsoucitioal ica y la legislación de drogas : Los actores y la producción de la democracia y la política Wene Ebceura, dMor. 19M éxico D.F.:( F1o9 7 n7 9- d9 2 o) 0. 11. Quito: Ediciones Abya-Yala. dEec Counlotmuríaa Eyc osnoócimedicaad.. Esbozo de sociología comprensiva. Youngers, C. (2013). La SbAPrmiAeéNfriinIcSgaH-sp.. padpRef er_cDurpuegr-apdool i caydg-eae gnedhnatd tdape-:i/ nl/a-wA rmwefweorr.icmcaasase _ddVee2 ._ol arg p/oBliíbtilcioat edcea Cdarosegdaes/ eIDn PlaCs- El combate al narcotráfico en Chile y sus fronteras: un asunto no militar como principio político y constitucional Jaime Baeza Freer• María Cristina Escudero Illanes•• (dD 1e.2e 0 s I 0sd net3eg r ) q oduc ,u uqreiud elaadd c Oi óó rqg n clua aenr oizc qaocuniesói ndv eedrneód E rsmíata uudcnohasa sAd immsceáurssi cióaannm oseson (baOrzEea Asq )uq iinuésnet istleau syh óat ruraínad ciccoainrogcneoap ldeto cdlaoe nb Afarmsoené dtarlas. Aunque por entonces se llamaron emergentes, hoy constituyen es Rlpaae rslituteel tlraaa rpieco aptursa i oLtenciales conflictos en la región. En ese mismo contexto, la región continenuten aq bhai tina, y más plaiad rdaaeddn odojema u innre ac p ldo a eovn r ftacl i nio cctm uteo la ue tiene lo , o are rz m nmo e na n ead t oed, ienS utperse senr aemstéartiacla, ahvaa snuzpanerdaod hoa ecnia mloa qyuoer Ey nlatr vei oelsetnocs idae gleitnoesr laad ma áhssa mg sriaadyvooe re aelm sn aeínrncdaoizctare áesf midceeor .v atiziod lpeoon, scqiitaui veda e (Bgente por la scleiac t atutrtaaalt gntidae e a nldi neo, 2012). d deel lv mímcutiinsmmdaoos. L D a t o i nc to o a r m ( P e hr i Dc a) ne on s G d o e b li ae rU n n o i v d e e r ls a i d U •Nacional de Estudios Políticos yan diE vdseetrr Gsaietdéoagrdigc edoteso Ewdsnese,l ExME, R.iUneUiino Unido. Master en Estudios dPEersoc luafe eUsloan ridv deee rCls iiIednnasctdiia tdu Pet ooGl eídtoeicr Aag esduteon wltaon Us y nP diúvebell rCisceiodnsat dedne la Universid sa. Subdirector de la Academia Affairs de la American P Cnaiatól lCicean tdeer Tfoerm tde urdiceoo C,d hCeihl eiDl.e eE. fensa de Chile. Political Sciex DireVniscieti nacntdo r de la g Scholar Py•• o CMlíataniscdtaie dpra otoraf l aaA doctora e Public de la UniversidUratnsdi v deener sCEidhs not ulCidtieiiconascl iSaLc aPiteoinnlícoteiac mAa sepsrooircc ailaant oPioso,nn mteinfei cnWicaia óUsnhn iienvnge troGsniod bDaid.eC rC. naotó yli cEac doen Comhiílae dacoñem oGspo, abierno. Fu ad de Georgetown. Académica del Instituto de Asuntos Públicos recienhtreaam ddaee nsctaoern ro el lado aicle y e esvpiseitciinagl reseen seguridtaéivdni fdya a x asesora del g asdrisce hsee ndr edc aeinm lvabe Uncooperación issotu i agivbinae i sc nrtiiós e ti tnud e ca adid e oc nad ld eMalé damericana. , m Gineiicosatrerproc geee i snt o oo S sew l e ncá.r rEeentaa rldoíaes General constituyeúpnlottlieímtsioc yas E19s2t e| Jailiímceit Boaeza Freer y María Cristina Escudero Illanes dpnaor ctiuceunlatarm ceoennnct uuee npnaot rrpa rl oecsso envnadcsiictaoi osan cteteisrv raqi tuyoe r silooebs a eeyrnua nddaao nnd deael d Eleass tpaarodrbool.al lEcaisrótsnee fdeeenn lóloams r epenagoíisó eenss, c ddfo oeern fmi uc n e jun eaido por s plp)ta,o lo tic ícisao ,(m ipno pac o uladt eopres anglosajones como laolliucyíae mrneodssoe n dlaceisfa iFn dFireA sAcoloq y otros). Pour, s pl oearg uoialm tea ntnactim en oa,sb ie téne a n u t( se eolsud n ce cia d la auseou g eo loncelilaa ts e e Sta ,d rhhero ar itseop e sr tme aii C t oa o p j sau prdiasecd ity. Este naturaleza de las amenazas no convencionales aumentan las polseriesb,si letirndib imcucainoenraal qcounes leacsu beanncdiaa, sl an alercyo ltar aifmicpaonnteesn u ltoisli cgernu pelo tse vrrioitloernitoo ssi na Est cia l maardgoe nef edcetli vDoae.d rCe n sya l delaes nE omo uúnna nraticc r eaod tyirv es eaexf triocscli sad,n atedel s grupo másusivad.m Eee nvn citsueia oennnte oesl a y ol arp geaasrntaridzaado aspecto mitgeimgliita aas y rp; , aa mrlagás otr oue npeligroso lo conformane chloos. s e concentran en el ámbito de la delincuencia coms n oefrnse lndate sa arel lduloidcs,h yoe e sfntláa vngae reliono, fseo pxcaiasídtseoenss neEnastfrerce otntrrtaaábrfia cejo ún. ol . f lraEegla eliilnzota ye raué nqsau eems i mirada a la aproximación chilena para enfrentar el mgpereeonggturean fetíaanr yslae ls ac duciaáfpel raeecsni decali adrso dld edel e d peErosla lmi ostrar que no existe un camino único para altamente productores. Finalmltee scs aF quvuaeerri zaaasms aristaado para t brAaarbsm aca sud mpaasp rlyticulares. Entre estas, cabe al hecho de que Chile es un paísn utet,i lyiz da jar con e n lfa—rso n,p ltoael riicamísa psco o—rnt apdnaocrsit aipc aduíelsa elras- vdenaers aitalignbúolenss yg in rqadudeeop .e— Lnaads id epinrfetóerxsei mnencai oas rpddáeeg nai nñdaoess e ra dandotea cr oliaom reeovs i—tdreá nnecls iicatoo, n edsneuf omdcroao mhgaao sah ueamlc iaaen noáttlairsdoioss dPy rrloiamg dae erpofre,o nldasu as centpoaa cdrieao cnlaiaó gln.e Scoeoggnruasnftíitucion esaltan varios factores que constituyen mejor . da oc,o lma pi amlle ep xsoptrrltiiaccantarc ileaan cdtoreen Cdlauhsci lfteua nccochimiolenona en la materia. ja. Tercero, la necesidad de ecs o cdorern estdaeorg ruc ordined u alnda leEaxld s iasott eesrner tiazateje c ampaatceirtiyal de este fenómeno al caso chileno est del pre cesiaind cdeunee tnpetl raSane eebsla Pcsoltaináncn rF erPtoos del país para enfrentar el n aarríaco mtraárfcicaod;o p poorr u lna Nslaea prcrreeosctriodánefoincctoea n2 M 01irce4ha-el2ild0lea2 dB0e aqscu hepe ifnñuteeerraa, Nyo rptoer, doatdroo ,a eclo nPolcaenr dNuarcaionntea le lc goonbtirear neol Pabriomrdearod,o q duee eml annaerrcao tprárifoicro l it eae errs tm. Eiam unnn p ia poe alnmetme entado durante el segundo período de asr uln bsto os y, d ceoa nslge das fuerzaug i snu sti poris nd taodds olicie ais s lna e etsf seíg or o yis o s nr dy po qi fue r laer i s e o dn rid Fecubiea aedrd zso e aes s sr ,. Armada El combate al narcotráficomEsattaedroia, isnd. ceSl eucgyouennntdrdoool, que el país recon eonc eCh tileen ye sru sn freocnetseridasa: duen sa squunteo snoo lmuicliitoanr…a r| 1e9n3 pa nreagliuznartaásn qlouse psurorgbel tteaemmrrabistio éarnsi aoelcn iy ae dspotrese spaeuln nacutioam aae gnlaetson cFdiuaeell rdczoean st soAudrmomsoa ldyo asas l.ag suTpneearcsct eodrseo ,dl aseesl Epinrnte eefrilgi osurirg dauneie llnaa t Dse apart na ddoe lsaeepfeanrsaac iNóanc cioe saitnuaaliczión actual. lejos del primer rol en el coonmnasblt.ituc aio enl contexto normativo, legal y político que e xcepciones que solo confirmana E tlesat canoson n atorl raym elela gsn aaelrs cetaontre los asuntos de seguridad rma general.bt rleácfiecno ,a i nlacsl uFyueenrdzaos u Anr mpaard daes 2Eesn. tLa separación constitucional entre la Defensa y la Seguridad Interior Adnearml rC pihcatiílase .,e Elna Constitución Políción solnotr eecs oltraers es fseupnntcidioon, eesl ad tiec al ad es ela República (CPR) establece una separación consatidta y la Fuerz rtículo uidas exclusivaoa nmAdéeern eatae .l apMso riFe Cunaetrrr g z1ua0rs1i d Adardem liaan dtCeaPrsiR oc rso enyñ slatail tadu eqid usaees guridad exterioas tanto, lap oDre efel nEsjaé rdceit la r eesstt abineros y o, rolearis c mtdaai fteeenrretirnae,t eDlsae. p PCoaalrísatti creoas tde(2e a 0Su1et5og)ru,, r seidol asEdtsi etyan delao q dqueue l alaCs hPfioulelei crhízaaa cdse e d Iuenn vsaee sdgtuigraidciaodn eess.t Defensa, e E ánn dfeinfeórmenecnioa citóann ecsopmepcílfeij eda en un ná rteaan tgor iqsif ueferree cnnutcmiapcilóenn compleja debido a que: c oa ccoommoo elal nqaurec oetxráisfticeo .e nA lsau Cvoenzs,t iatudcviióenrt ep uqeudeee a u sunenar [ec…ostn]r vauetenr probleSeguridtgiairadss e dye en s m euganu arq iudaeam dpe eunseapdzeaec íftqiecunaees r ee lnl a Ec lssaturafadi corie efndeterebe nee cnicatoi dan atlrdaas r cFroeumsetroazr a pscaorna pdelo de Een c b laa lsa odcióel icpfhe nri ley srimennec o roi rabecesiróearnnvíaan ad ola sl aFsu earmzaesn Aarzmasa dsaosb eren uinntae cgornidcaedp citóenrr citloársiiacal, mamueltnidaizmase.n Esinoo p rdoed u eeclnelot ursen, alto rdsai ctcaoo tmodmeet íiadd edofesi n cdioerr atuembas instituciones, que en Armadas qued anenal l e sxeacguluuninqdduaose, ddeni ilseae gñsaea g uuqrnui des las n enasaidst ienmtear u quizoide en dos niveles. Armada la función de policía marítima (2015, p.4ioe epnvr aeestl e nqadumiede anl aassz eaFgsuu ridar aunque le otorgeasr eaza an d las pC Dooesnfetsenirdsieaor rNamnacedinoot nleoa els evnñi glaaelsna dtieon e,s etnis tC uphcriieloecni qseous eey nd taeetnna d dlaee rsr c 61). deóeam l2ido0a 1ed0s t p(asr seáe ceptsaipcraea.rc aiEó llna l iesbedr itocri aóddneu dcleae 1u9n4 |n Jaime Baeza Freer y María Cristina Escudero Illanes sCperopenparnacisoat uaecvióon leinbrtroe ldaes fluan cDioefneenss, ab aNsáancidoonsael p nirtaaul c laiyós nlfau P eoirnlzítateisgc armi ddilaeitd al art eResre rspiotúlobor lipiacala r.(a EM pl IrlNiobDtr porae srceaisñ aafmilnaea qnleutse de 2017), señalaeEcFci, ó2n0 d1e0 l, ap pe oelabn l plaooc ilsóíotnisc,tenido p.110). Por al a sd useo dlbaeedfre o oan r llaa cpoonlísteiccau ednec ias, edgeupriednadde nl ed ec oemstpee tme insiosltoe riaol tManintois tleorsi oC adrealb inInetreor n si ocro my,o , slíaaa PJPuoasrltiaicc íiaaa u dqte Investigaciones de Chile. Ad en diferenciaounriee asnr etcisfo iomciraodl emenela nnpt reloa, spp iudoei lsiDtgoee nqCcuaieas set rnp ioco iol(i2nc0iaa1l la prál me5s)e ,n eltctican o e s,m sáaomtn lolas esetbrriaiatto s ed sge T i r adnse iab dr uacncocatilróeánsf d l e defeni csso ae. yen lfarse ndtea steiegnuer iedlaedm ienntteorsio dre s aem inbfalsu ydeimn emnusitounaems.e nte cuando el fenómeno qu eea dSdieen s ledesaeuna a mg upbraaizrgo, el presente trabajo sostiene que la separación entre las funciones provsriisrtiouólanlo d aypd r eointerior y seguridad exterior de un país es sana c ión lmf funciode esásesigo vuneranil n d tdaa aejmdo lsa ieasnn aFs t ceu o i edrzeal sd Aerrmecahdoa, sa. Alla n voe ezx iqsutier pcpaoernrafm ulasit imeó nau ndnte e mnrocelijeóosnr, sfruaentpidafiracamac leioón nta anlctmoenreisnottriet, u eecsnipo eenlc acilaa. lsmSoo edsne olo nCgahrlia.l e p,S ate con alia r amb tiiodos los actores involucrados en la posibilidad de tener una miradat emnáesr aeml qppulireail erloands ape agste artículo está enfocado Armadas en materia de entrega de informn sacocibpiórioen e ípse n oen e ss r cqaul de enlo o rcdueenn tcaonm cpoanr uadib n oa epxacretipccuilóanrm coennsttei teunc iroenfearl,e cnuceiast aiól ne sqtuade or edceo ncaotcáes ltaro ,p froeo . pac ulteievss itrdioóalnde s endnoe leoasbst saFtduaoe sra z dalaes ia CPR en su artículo 41, EDotner foedsni csdhaeo N aaercxticiocenupalcali,dó qnou ecco oennss titucional se sostiene la existencia de un jefe de la CmlibPaeRtre)t.ra iTdaa emdse bd ieoé rlndo cesoingm npoiúfcibciólainc qo suyt nirtaeu ucainuoitnóoanrl,i. d ea Didnu crmlauinslitote ae rle pdsaeer papr eloarpsíio ezddooan das s(e ad rerte íccsauttrláions 4gtr4eon df eesl al yas atcaocmcmióbonién opera p ue el Jefe de la Defensa Nacional asuma controles en autori du ainndat ecsriivntiual a ycd pi aórna alonsó ems atealand, virtud del artículo 4eo lliacs Fuerza o sps e Adrre sitio y asamblial. Además, lomo sea nmd arilsei taaelirsde adsd ed senabor e er a2l. dEes la CPR. Enoo lc laeeds n ate acenentso ac rpoisar inmedu oes rtseeto njunc po iatatmo q rneuoc ecnoe ce eperstloaa lcsauo nsd faiifrcemtrividades internas una vez le n la como ámean blciati oancsoi sóremnp aac roganedsnoteistr.u a cl ieonn aclu an v te en noat nost eaa d vloae sd aifcufhencoct iaeodsntaea sdp odo edr ese eesgxtauce rpiedxcaicóden py.c Eidósen df eeqncusirea, M El combate al narcotráficcdoeánlsi t laoal, lapác atdirettu ilcdous ql aeursemt asedeno ltese de exeli egnxeac raec ploactsir óFánfui oc oen Chile y sus fronteras: un asunto no militar… | 195 un oficial del arma de litoral es ecoorbz. n aEsstn iAturcmioandaal, la separación se profundiza ufutnilcizioadnoess dpea prao lifcuína cmioanreítsi mdae yg puoarr dmae dlciiogosat tcaou,r aicanu teeo de la cusan sa falraqe nAuteremll aoa slda a bc,u olaqn ucpuerrser seqenuncecii aa sd odenel dmaeeirlsiomnpqouu eoercntuo (rser esdp ceeolc nipa laalmí sF.eu nSete a quienes inc tli ósen pquueed el ea rpreesrtmarit ae qeujieernceesr yar/roe sltao sP, oqluicieían eds eh aInn rza Aérea en ma vsiedsinoti gdeaemctiebonanirdegsoo,s , adepeneb utaermrriaabn oa eésn r el delito de narcotráfico). Lo dependencias aére erán ser ce eaans yot rsee ngu nandaavo esv sea zq l uorese Caaltaierzrrizan en terrestres están a acsa.r gEol cdaes ol ad eCla r nas toquen puerto o salgan aa bddionese rllooasss fplluaonmlicciaíodansoe dase p paarcrottifivecisidpioaandr aeelsne is lu.í cnEiatna f su ecnsoceni ó mqn Ea jpbéorincliiectroioa lse.. s S Eiunnn e nmpionbcgaoúr ngdistinto. Las fronteras soberanía nacional, neutralizar a aquauere csloleo sep noqcduureeá nantc, rteúenne n mf ueie o nc, atpso el Ejército está defensa propia. Por cie nn cció rooan ds r án alertar a las ntrddaee dsdaere refoellnloladsn eyr s eulnas ieenscmtor e idc detilaa altarat mdíciefuenlrotee 1n a0c i1laa cdsi eóp nolal ei rcntíotar,s e. u Clanosan f uevnsez inmovilizados deben ser entregados Durante el gobierno del pCrPeRs.i d tcoio únletism doe cseognustraidtaamd yo sd hefaesntas aq, uhéa cpiuénntdoo eses dsianr iunnte gnicroi ente Sebastián Piñera (2010-2014) se intentó dEcuesatsratarrotre opglailaor ód neen la adlsgi cuphas mateNa na de eli rmiaisn,a ern e lla pidrienac idpei or ecloanjasrt iltausc idoinfearle. nCcoimacoio pnaerst, ep edreol tAerrmmaindaós .p Eotesrst a, c liao únlaotlil mídtieac abSsae seganud reaild eáanrdea, se planteó al Senado la generación de una particularmena trpeco halií vtfiiacnraal afleu spe eddseee j a2ad0 a1la d l a yes l Daneefceenssida a-dEeNsS dYeD c. oEml pdroacsu pmaerandisc tloa sc Founeterznaías ddeomcuumeestnrtao loco qnuteen eísat áu npae nssearnied od e3u .nd A es feip duoess iyaó rnn u dqneuc eaes atgepe rnroeebvraóéd sae e npn o laer le cllle aSgseiens laapdtoiovl,ío tqi,c ueael, Sdeegbuer: i“dsaind dye Dsceufeidnasra, .sd Euens a tfrcueun eocrtirodonose asc oncep cnttioocisro , rnlaee lese svqtarunaett eer gediseu llata enl idtee einn tpeorélíst,i cpau dees isnetgeurrnidaacido naaml,p clioaldaaborar la cual se considera cargo de otros actores cpoúnb lsicuoss c, apsprieianmccidipparaedl eeass dare el qoduse efeersnifms qaau pmer olialpi tdoaenrf íyea n clasoa on pnoeacricóaioncin ódanel aCcoshumilmep,e e2nt0e m1n2táe,s p yrp od.l1ee0ns- tq1ruo1e )d. eEls mdeacricro, edne c loan Ctoranpsotistiuccióiónn c yo nla ue esl ie rnztoos d solo el de Defensa Nacional; ademálLesiy,b seriso b” dd( eeeP segu rllaea sD iadeu reitndocad de ien sostfeenn r íasi iaad, adsd que ee s19e6 | Jaimep r ohpairoí ac oe Baeza nns taictuu Fereredro y Mayentec hoan ría l aCr Cistoinnas tEistcuucdieóron I, llcalnaersa mente iba más allá de lo que el nLparao rcbEolNetrmSáYafDi cv oac, eotnrrr álefaic cdtoai rmedececn btía pee edsetaf blecido.rsoniansió y laos amena Acornmtraad adse. Audneam páosl,í teilc uas poe idóremn lcaaon enextnprtraeer sidaieó a t nC rlaohs iql .e uS eei nns zeea pmsl abenamtregeaor ge, enlan e tles dos olucccouimmónoe n ptsaoor nya eeenll apammorepqnluiaaez q aausbe r epemu la puerta para la confusión de r omleaste rqia del rol de las Fuerzas y corrientes ode diregirreaing dtiree sjea, lr i tnar cámlnuislsiiottao ra. ebriend soe glua ripduaedr atam pEss a dceacrigro, dsie bpieerns engoup ulaiera adv aau enns a mi niácnsltu esarolpl árrie edtsaegc oilóasnas n laobromreasti dvea sceognusrtiitduacdi oinntael rsioorb,r aeb lrae no utilización de la siqr Fu duieeelrrienz cacusa emAnrbtmeiasar cd onamus eupsnaterraas lEPooNsr S aoYctDtroo fr lleeasxd iodb,ie ls iilz aba ibseaon cd sieeemd caoadns ispaiaddreoar l aal asla u nna z cporemocvpeis oana gris pobremente definida. era claro el alcance d esió rnia dv enfrentar el narcotráf tencia eiss is ódeneg ualamrsid pinalidsat, iete uisncpcieolcunísfeiisvc.aa Tm daeem ntpotedo coloas cMqouámes psaueú tnoe,bn Dsceieas iCcóoanrs rtererosa p cqorun iecd oíla,a cooitica aes oll alco f prsoeenrñateacliaóbna inqtueer nsaec iotrnaatla bcao nd eo turons apsauínsteos cpuayraa enlo d ortop auetboril isteañr alala c qounefi a“anlz saee dqnautrier b soeife rinne ccceao pn r ela ll c a poi nssam ogrootb ed ideeerl nlg pooasb íis, en tanto país de tránsito. en su lucha contra el narcotráfico, tauzv doíe s c caoolm nvtoire ijpbour ciioro ee un r art no l iodnp de eeesnoats re P, iñer. ocEolnlnridad que Coh re a es ,l t aeolidlee ln b ssejeenñttoai dldaoer, pd eelr cniabricdoot cráofmicoo udneo c mocáasín qau een ju Enutroo cpoan” P(2e0rú1 5y, Bpo.4li6v9ia) .c ontribuyera al pr aoo r beflugeeimórnaa epElrs otpadr uomcptiiroada t(PFN), elo rc eugsoa dbl pei iee drnnreoo g edale.e mA P esinuñ tevores de targeting a lpaís con el extlraenmteoa naporrotex im z dae a , rrco Ce yha n lici t lzo ieórne (rDpe el aeear lcaei omen Cacnsotan os vecinos del norte en tanto administración de Piñera pudo mantener buenrar t os o se ts, rlr p u ef ceo.il4 r an6 móemul nPeenlason c d oFenr loel diseño que de una política d 9). En est ntera Norte (incluyendo el liteig sieop qauraer t ceurmeridnaós eenn tlrae Cloo rctoem deer Lciaa lH cyiao ylnoae pseo ncl oí2tni0c P ea edsrreúon, gtaai dl eaon ,l uelazl hdfruioábnlootge torea cnsos mnio aenrle íGsti omtbaainestr odn eoc oabnmo lbliavo isaC napona cídsielellse )pr.ír aSe isnpid eeremunatbena arE gvcooo, mMesoo nruaenlce esas.b arsioo o l1 n -4eo, ststaorrab qtéuto corrtue g e e il c das o esi El combate al narcotráfico en Chile y sus fronteras: un asunto no militar… | 197 3a . Planes de SegudLdae pqeuesniterdrueecn tfcuoirraam d iaen saCt iapt ruaidcrtiaoirdn daPleú ylb acl iercneaft orparabineros desdear md raaa enel Mecnoi nnl for Interior. Este es un cambio que fortalece la oiss se ptti nect outracgirao nenilas nlmarcotráfico iróion ddee CD de oefse 2nd0sea0 l 5a Fuehile de nao lq iMunemin rtizrsaat esPlraúiscuiriod bli a a dl celaa nF l tar u oláar ef mi rczoa) as y quDeea dfs s. e e AAsrdmemadáass, en el ámantasp ade, eceí sf2ti0caa 1e s0s d ptebe. áaE rrnae m egelul o lfs aau b niitncoico lduneiarlm cqioeumnet bopa stoeesp taealrr iacodrriomm deeenn ct e(ai dnsace lá umhyaendo el narco- que la da por la ley 20.424 sobre el Ministe brniito o ed. sEetn aDb celuefeacnnidstooa m el átse rbrii ptoolríitoic ya pdoe bDleafceiónnsa d ye surutn íScaeu aclgroer petasrriimóían een d reeox E tdesertan ddaio c( hltaiae qnnueoenr m ppooadr q eoumbejodesta i pverose tdsaeubfmleenicrdi deeosr clPeroyer a 2oc0itór.5no0 ldaed oo,r dsee ne militar). hacerse cy2a rrdgeeofo 2rdm0e1 ul1 nla.cas c ue Eió nnt rdae ll aM Sinegisutreirdioad d eIn Itnetreioriro, rf uyn Sceiógnu rqiduaed s Pe údbelricivaa c odne llaa segundo d[…e ]d picahraa lleoys s Fenuñ eearslaztea q ssu eden:e t iSdeog, uersi deald M Pinúibsltiecrai.o P daeral Ienstteer ifoinr ,q euli eanrt ídceubloe I1n0t1e ridoer lya CSeoegfneusctrtiiotdusac ddió en Pl oú dispuesto en el inciso segundo del artículo osdereggruáánnrii dcdaaeds . p eústbel icMa.i nLiasst eFru Pbeorlilzcíatais c ads eedr Oáe rdela República, el Ministerio del io y se regir láe nnM ypi noSiers gtesururiisod areden sPcpaúerbcgtlaiicvdaao sd edlpeeye enlas- MnDaeárlsict ooets (rpaáerfictcíícofiu,c leaosm t1ae4 nl, atleebt,o rera n ee s)ct udáa rnatdo a la prevención del delito relacionado con el evtreázf iecnot r e la specialdiazeda add aer.n o gvai—gesnecriaá ttordaata pdo liale ca íytci d oc2a a0 n .d e5le n a0 s2s la Subsecretar e)l.g óPugrrioicddaausd c tdcoei ud de ía de la ua nedasat anc aam r— oPted r riin e afi vccle dau nciy c sieó ión del ti nnnd,t uoa neyal Egacescntaieósrn an souornnm auactsei lrsiczeaa mddoeiess antrtarono tglolla opnba aerlan y ee lul inmnat aearrpccoear mdtuber iaola dl egegl ofrboalizaccomo para nteramismo se ahcat ivaiddaadpetasd iolí cictoans. Evnel occoindsaedc uae nclaias, eralel andlaiedr bcaodie isnó necs ue yyco ossne rcóvaminciaicolaes s,q aduseeí hsqeuagbeu ilrliaidd aiandds —dtiet ulmocisuo ccnhraialmisd ianvdae lceiemss pnsoaurnpceoe rtsraina fl iaqc uacnea tpesaesc sildees ab dda seeatse tecantte ab.l tr uprealas Tamr áfico —que r ab l cambiante iacéson nl ietmenni temarculio seo . n dLsí chnoe eass 1c9a8 | Jaime Baeza Freeefal vscooorsn. teCrsha prilioeor ,n qhoua ee t sdetni rr ye Mctaarmía eCnritseti ncao Ersrcoumdeproe Inllaái da la ne isn stitucionalidad y la utilizan a su ppeaírss pdeec titvraá nmsuitloti dhimac ioslado de esta llamaei anq suoieot nreoanslf qrmeuneet raaccra eudrnoq sn d. uaEe asvmtoa e dnreeasazalafií doea:m dlae, rpogente, más bien por En este contexto, el Plan Frontera Norutee a( lPoFsN a)c ttoireense e unn s obusl iicgboaiml idab aadttee dn. ee rs eurn eal aaals gluaum nvioeeszn , bdgeo que el problema solo vendría desde Perú y Bolivia a; pmeisrea daa e ssteos, gtiaednae, p Inrcolgursaom pao ensnteeefrirc no fuaio iror se eam lcgeoúnmnte og eliminadr(oae s dnsacar definitivamente e, ao u endl qes upeego sulíínt fiducoae mpgúoabbtiliziecaradn opo la trdeaem eMan fdirceehlne átlamler b eBito con otro plan anla tpc mhroeiblleitar idrogleta)ms .e yal., E Pco l nP dTeiansr F ztr Nab fauned doe signado com aaóppnaa rceá(c 2yi0d 1Ao5n y)t ,o ofetarsgotaess fl problem taafsu u(joMo spin riiolsígtcreiatromios a d eeennl 2Ilna0st1e 1rri epogari,ro a2n 0een1s f1rd)e.e n StAeagrrú iecnl narcotráfico, el contrario, al momento de dee es tdoairbsdleeeñcnae dpr ooe lsítteainc po o udlínitv iecmras pooúm able lcnicotaom d beea nstee g q a u y Parinacota, autora, Chile seguía enfrentando conflictos fronterizos aul acenr iamnlioz a hGaabrícaína onbecsetascaurilaizmane nlate c ouonpae rraecaiólind afldu idcao ne nPtreer úlo, s ppearíoses. rida ci eErnt alam aecnttuea plicedonandd i,e dne, tnsee.s gP úoqnru eleal eTnafmrebniétann l ap eroxibslteemncaisa, dcoem Beostliov inao eses iennt esre-catgoernecsi adle r elale vzoanntae cc eoos ot ea npalalinz adrae cmuoesn tma ádse a qdueelante. nmooci edsa lcao amusoe nncoirat ed eg ran dCeh idlee eCnhfrenmontos de la droga incautada son mayores posrtqautee cealp atrcáitfiiylc,e op taar tuincu plarormbleenmtae ácAlrroeas. De acuerdo a los últimos datos certificados en la regió 1 n.c Erfernoc ineóft eeecrntizo ae, sldoaess e(eSnsue ic trr ha a y Parinacota, ha h beñ i edolr tatsecr1ee.r4 oc ta5 d re1ír e a, t5c r0 o dim ckaína de eiPlsortser.ev L aeobc ioadmnot ieusranid oaoru csmoee ncn orterors oepnbeo c2tro0a 1 ac5lo andñ euol n 1a n4aut7em%rie oenrnt, oala ldc caean unzntai nd4da2do,4 de%ne PA rdeevmenásc,i óenl PdFeNl D seel idto de ed Cnec 2ió0esplieghail e n1, 62d 0ee1nl 6 cDbo)em.l iptoa rdacei óCnh ciloen, e2l0 m1i6sam; oS puebrsíeocdroe tdaer í2a0 1d5e los en una zona que se reconoce como lejana a todos 1M E i es c e n t r o s d e t otnat ráarse at asnet loe cdoe mn m o a d e d e c isión en el poder y con un entorno de fronteras Coquimbo. om pianrat ea ldaesl r ne go iroten ecsh diceo A sreic aco yn Psiadreinraanco ltaas, Traergaiopnaecsá yd eA nAttoafcaagmasat ay. por El combate dhae cCoahsriaalsec. t eeEsrn ese sentido, l aal nparrocoptiraá fGicao recní aCh Pilien yz sóuns f rroenctoernaos:c uen qausuen teol nnoo mritleit agrr…a |n 1d9e9 ladouest aomdrame,r icsneai dsrt iuzraancdaio óf rnpo oqnrut ueern haa a im nptarerirvgiiiolnera gdliiaeddnatdr oy del propio país. La situación social se hasta hace oepspo,r cpeoes ernono t sasi neu nluean dafr aonbnoatc eilóraan s idn oet eigne iirfn l e tcexogcnlrusión, con un modelo centralizado (2015, incaacnico taacto inaca iócl onem ininnatternacional e insero ceuironnn aaa slr.ue Elnestv oda endcteie r,s, pesgee c urg ióonrúi nq d en auldea preocup rEel gPiFóNn y papc.i ó8n2 -p8o in evno leuscpreóc 3ri)a .ll o Pesr otebma alredl esidgolo ba lse mfreonnttee rliozo ús,n dicaod aq ulae hsiisetmorpirae dhea l ohsa bpiadíose se se nu nlaa ipnrcimreemroens tcaunadtroo u anñ coos.r Erel dorr d XeIX 6. 0 m factor relevante que se bulesicta md eeos tl caivo drfur iloelgo eanv eietsna d rs e dólares en inversión durante sus (dGea lrac ídar oPgian,z eósnt,o 2e0s,1 d5e).s dTea mla bpiréond uptacorcd ilo que q ón hau u s s tre e C au ceta h hilaec siiag uoiterroas d ría argumole nncootcaners scueom mqoou e een l m ceeiscralcorar cdoololmsa.n pOdletort ooe fdsuuisnpmcuieionsnutaaimr uicenrne nteoinv icenil de tensión que el mismo país frontera. Creemosas t iqtquuuceie o snipa lab, íiyse epnso , ecxoismtiorí a Benotlirvei ala, ptoiebnl el plan busca ra llgou tiaennt op, eusd ion dhisapbeenrls aeacnbi lóen mn coeh ncilooernn faia narinvsetee le una o contemplado conmd loea dvuaunne r eialabbleo,r con ctainmubidio na ro etle pnreomos evidenaden p eoall íftolio gnsrcad am pop,úa p a bíse . le Ersolica ascdíi evan eqn euilme é hnieafnaystaoi s sd diedelol g puolnba niae rergnnuo tm adneetn oBt aoqc udheee n lpeoet bsnouo s asc ialga hn haifocicrea targeting vye scei neonsc ueenn treal vniogertnet.e Ehsa satas í2 0q1u8e. se aseguró su ór Cdniuormei pestrgvaiod leme te agp idareo ntario qsgudreae m eesla tM a ád i l cne osi sdatnee trei2or0ior,ontenid ad1e4l . lIanD tpolítica nacional en contra del narcotráfico g2o0b2i0e.r Ensot ed ee sM eilc ihnesltlreu Bmaecnhetole p te rpnina ercl i ecPrhliaaon r SNye aSccreiegotunarariílda ca oddn ePt rública (MISP) añadió un reducir la distribución y ipal que ha elaborado aE seetlla ENdsaotr acdeosott radábefil ceCochi i2óle 0 u1y4n e–al p dea rsau: s tancias químicas u dtiislpizoandiabsil iaed nma dseu djo efra dabrrr oilcaga accsai ióplníacc.i itEdalas p,d al adsníe c lc opomaníotsi ,el aen nde e oasrcvdcieaioncni ódenes [pa…qeur] seeellcla uscc oidónentrd oidcl aedd eallas s t arláo frmigcoaicn rdiozetar cádiforiocnoge.as s A cserinmim ilsionmsa olbe, asc roryino tseie,s mejorando la nivel macro, es decir, en cuanto al control fronterizo npyee camícftiecivdaiimddaaedsn etaes 200 | Jaime rBealeazcai Forneaerd y María Cristina Escudero Illanes Para estaq umímisiiócons, (2 as0,1 c4omo el lavado de activos y el desvío de precursores cduismtipnltiors c noinv eloles so abdjeemlt iiMvnoiIS , Pp .r8e)a. perseguir a los narcotrafssit cpraarntoitpveuo liesz sadt eoclso p. oEarníds ieens aitnecs isóteintn utvciediorotn,i ecal y horizontal con los ilan cPluoyliec íuan s e investigar estos delit qosus qi seuonene ssleo e srs etCáqanur aiaeb rcieannreg rpooa sdr yea aacosvenegnduteurneraans e d nme p u Ionnnv itteorsartbiegaciones de Chile. Entre las características de este plan, se (2014, cappítreuenlvoae l4ne)sc. i óen oaij nqoc udleue sv oma emadsáuicsni aótolnlsá e drnee lm alocasito etneraimad aojuss d dcieco seguridad, puesto que se y tratamiento para aquellos qu inae l ,p scoeol ínhttiacrnoa sl h dpeeúc hbdolei tcaeadnsii cdqtouoses, Apelr soutdr vauebczca,ij óoen n,e mnm atsieecrirsioa - aestructural, el plan contempla 10 puntos a considerar para srpeuolsleitcvaianancle ños. Estos tiass, jpudreicciuarlesos r tyráfico, este desde una ap sde,e ri snrpeteinlisgeer nuc i cdi nóii cl anos u yedne: mlaso nictoonredoe,n adse siyn cepnrtoivceods impaiernat olas poblajnet ipvaor eas uenst acbolnetcreorl uenfae cpetoicvltíoitv icada ec p elen .af tsi Trn a aafd mnacb ieieénrontnerra l a sayes ,s pp eio r rmanente de trng leicsitaal .a Steinn ceiómnb aalr gcoon, ltoro ml dáes d roga. a cublruaiydjoea ndfrd oionn ttleearr niazarocg ifeornnetnailnt eea .sa Eelall Lpsooob ra encritaeenrrítiaoo., r L lraoe snaaenlcttaee srqiiduoare d ev xadi esm temá use njoaarl deuintegral y no solo centrado en la frolaánr t delae d la c Paplneatndiente en el control fronterizo y, cPulaenn tNa aac iloa nNaal ccióonn de 2016, la presiderna con ni ld aFdro dnete rlugata Mic a N roerst ep, aprua eesjteor cqeure e esas ienlesmtaelanrtoons peqreuciuprossot rdraee s et dlr aeNb laaar jfocao batrr inácfiavicceioló nnse ad ceei osdntráaon oh ser lpeleafo íBsreazsac hnvedelcoei ntl oosess ñncaoolrónt teqrñouolees sc. oEynn selal ha l parafisc adliaz ga. Par eav liat amr alnad partoalriifae real cpilóann dyaee leraes spcuaeeprlaav daeoc d ioern epesosur l etsafíe dlacot dsiv, dado que a dicha fecha se habían realizado 197 es defirncíiiadd adod ep psouar r aaOc tcetiseótrna earb sip liredenas decn dotneelt rnEooslt tadideeon epc hrueinlce ucnorosr ofrrereelnastt (2016). Este avance, no v. iEkn c eosmteo s“etnhtido, o e a sus e abi con lasltitayt eo cfa tphaec isttya cteo mtoo du fr nso oanbsteeurrnaatsno;í aaeominate, i.g s deci eqe. unceoc iasa re, xl co opmerpaltiiaonnta El libzeedh aav cioomrb ats tax cf er omo alm narcotráfico en Chpl, ianthcee ” (i2n0d1iv3id ileu ya slsu s froofn teraa s: guniv aesnun tot eno, p. 5)2. rr mitiolitrayr … |a 2n0d1 pSqiuo tseoibmilaidmterr a ods d eel cc tráfi icstoeo rsdiuoep, odanrqoeug eq ooubnerc aseirp etimol Eppsurteeacsdetood see nfyet cleat, i cdvaaepmbaeec nhidaabder una contraprestación entre la capacidad poneal lsao ls uE qsotutareda sop aaegcnat indv eidiumaddpaeu fser seitlníoctseit ae tess. a st ca Eo drnní eat cnroo nlliatb rlroael ssa ord beeel rtus l aeanr raíaimt odereni otao.z Edaso d asesuíl sp—uopesnteur uraanrs ep sapeso adrd éolfai nc iomt lreeedjsaiutnelotra ry ai nnhdeaisidstpaa deqn—usea, benll eop qreeurseai d loeensx pceiausítdseea sds eacnontooipsd.eo Er, eslna a . sfCaí,ol tqnau Bdeo epl ieavsriaaa aaconccoteepsreioro aarc,l ipoóecnés eab nliaolas Pt dearicsaípfli ucetona ps omlirma tteíetrrrroiaf eds ey luc ttrea Eñvoo qMuoer aClehsil een mduarnetcuióvi seuras e a lCnatrraób ienne rvoisg dene cCiah ileel ya clau eProdlioc íean Nittraoecr iioaonm cabhl o ailh edane omc.o Eannntd reaaf e hecilts otn,ó aar ricccoaom tdrieálf ipcori.m Teordoo p olo de noviembre de 2008. Este a s países r los delitos que suceden en las fcruoenrtderoa ds,a de Bolivia ,p saursac rlait oc oeonp Seeanrnzatocisiaó gdnoe , e2en0l t12r11e v triónpcuiclaasd op raelc uterrsroorreiss mquoí my ictroásf.i co ilícito eb ndate re ese pseetlulcopisae,l f eéaln ctiefearnsritoser sai,s lmsau ops teyar nnsaecricacusoc tipróásnifc idcooe- pcPaeonrrsa molenesad dli. oeE scdtoeem ceousntnevi ceaancciuioóe nersd, solae s caeoc nfrateicdiiltitaabbaa o efila c filauljeos ddee trcáufeicrod oil ísciimtoi ldaer ,e pstaucptaedfaoc eienn 1te9s9 y4 ns puuasartcaai nóencli dacose n slaticr coootl,or ófp eienrnaflocaricómen a ypc risóoend i,un scteeid reacsa ptmaobrb loieatcbríoaa edhsaeencnr erceciaisólue lcsta aysd pi recursores. Sin embargo, en los último isps ccicainaliscz oya capiñóroonsd ,y ul acr tecoposro qepsueiírómanci cidóoensl f2frr5oe cnduteee rnmiczaioars zd, oe o pl ooesrn icnroecmcidlpaelmnettoos ya m ás bien han habido situaciones de conflicto que problemas inm dteuerc n2ha0ocs1i o7dn eda alle eocsssu . A . eEcn nlt iravel de la prensa nacional chilena debido a la funcionarios aduaneros boliviunaan l e edsspe ehlcaatoeste ú nlm , olal eesdt ti iato prioarl dloesl dcoianrsitoa Enlt eMs eirnccuidrieon dteesl Chile. Ante lo ocurrido, el periódicoos mfuáesr o intmerminadinf loaur yraeelntsettear cd oao con persdeds lo ay, e dsliootmes cem onal detenido y htiiidlleiotnasa ra ee sxj uigyici óiso iq eeutnee d 2 eU nu an t Er as td a ud c oc i pó an r pa e d impuestos a los indirvosimodnuinaola s dr ,e p l a o de u ren xe tpjeerrmes ript ioólorn,i osct odaaetcetce ciroamnpaainncaidtdyoo du yen hO catotcmeienpnvodikrot s aeemxriíigaei:nb “tlLeoa ,s chuoa pbbarilaginodd”a.do 2s0e2 p |r Joaicmuer Bea uenza f Forretearl ye cMaría Cristina Escudero Illanes al respectLoa, ar elac iveenzte q u ime sieenñtaoló dtransgres q e la frontera norte y la actividad de la Cancillería pdeesrcaefipacri cóonn dfaec ilfiuncioió unena f :r rioosn tpee úcul tceo nntergaabtainvadmo edndet aeed s eplones c lciaeo sns etrrogobul rebizsl ailci moess obtorali vsieañnaols i ndqeu iaertarinetseg, aproser laa epxotbrleamdoar ceos,n taulrtios adas sm noi vye lpesa rdae epl ordbiedrseaazd eíqntru oteef erssre.i t Eodlr emiboó env il —en este casorar, odlleos apmropdauracdtiv agoca,ir oaennnat liu—zanr ar eazp olenora, acosada por eas -, ingre l lsEaos crteiee leaddcaiidtóo ncrh ieainlle tr seop irleesgana quee n l tya t drata de personas, y narcotráfico (El Mercurio, 2017). vincu dEest laa saugpeunedsat na arcceoi rofrenenalóal m(ccióeunneo elsa mc eoalm nneoar rlaca oe dtvrriáodfgeiacno tce oc eonln lp lean fsaaltma ideen tcoo dnetr uonl fsreocnttor de la Est entre pobreza, inm erizo y Antao fvaigsaiósnta ,d deo nlad ep osbe lcaaclicósuntil óae nqs qupuea e6r nt,9ioc% uclu aderenm tlaae n icgpot r oen aa cniiniónmng iuyg nrdaarc oeigóvaind hielane gctoiaalm cyai epdnootb ípfriaecrzata)e.. ci2ni,u4md%iag dqraaucneio óesns c neoasloc hmioanbsaitaal n (aoRhsoja relevante en ciudades como expresiones de la prensao y r pab s oybl iiSveinilav nareo, 2csi.0 bC1iad6ba)e. p Dcooen essi btgalna iacnimóni gersaueden generar carm lbai opso. rbE lqanuc eeió se cenixó etnrl a,r lneasj etmoraa d yceoolr npítaar ísaso elnal st reart da ed lea peesresnocniaa sd, el al ai namctiigvridaacidó np úilbelgicaal ych lial emnaa.l a prensa po ntre, npsaeerrncotoi detrosát, efei cvtoiipt daore dblaee PhSeloaissn rtotói ramientras las relacio nivigceoole ,l sot sod cdeoo ln alv ofer nocionontset drraa nreios forocunrtereri zcaosn c oPne rBúo Internacional de Justicia ed cesoo Lonap cHeoramayción y los con . ltiEavncita o eessx tepene tsrreiemn ateuindttooar, nied unantdr erees tLar iotmocdeaos oys ddloees a FMcruoinenritsdetrorasos sh eadsnet as bDidleeofc epindusoea se tyno s1R e9en9la 9pc,r auá ncetneis c2.a 0T c1ro4an,s sm loaab ysreoenr e tvle ilngímcoiriat ee mmaitriídtaim poo,r u lnaa C soerrtiee slueegguor iddea dtr ye sd eafñeonss.a A ys ieml Cisommoi,t ée ld mi oeelnm Meoser cEáanise Seguridnxatdedur mmo yio D r , incluyendo el Comité funcionamiento. d edese c yConsulta 2+2 que incluye a efen o soqapu deere as 2ce0i ór1ne1a eennsu tmdáana teeennr ip2als0e 1nd7oe eLresolt aamcbilioesnmceidoso soso clpuoar hrreaa n ce eol xntp rAearrbigamejone ntiftnraoadn oyt e mlos sentre Chile y Argentina de 1984. Contrrieizbjoou.r iaeEstn edt receso dmSea ietnélt siTa rbgaoitn aaydc oiBo duneea nlPeoassz ryAe Agirimeosni,sa tles yeron también las décadas siguientleaasds, consolidado El combate al narcotráfico en Chile y sus fronteras: un asunto no militar… | 203 dccioerm cMuulanaicepisóú yn. uGdnr u anncaiiva cesel rsaci nae npsítraee úcaencdiuceeanr tade osn,nivel de Fuerez alass A premrsaodnaas se (na rutnícau fl id vheel regional que incorpora hoy el Tratado del Sur, lista para ser enviada a opuoee 2 o c4yo) o. sApee cuenta con controles fronterizos petición de la Organización de las Nacriroazncaie ocnoen srujau cvnieótazn , yba imclaobtmearsbas de manteni i l basados en la libre m nnaaiecdinoat noce odsm et orla aeb sap jaCazrn,u aaz DlEunectshedane d c2iom0n1ite1rna, t Coeh lp ilaner aatra clmao tbAriáséofnicc ioha.ac iEóessntt aaE bsslteer caihtdéao s Ug iccco noidpaesr a(cairótníc ucloon 2 C2o).l o oan esnatgrrea damo beans reel pMúbemlmicboairsaa, ncpudaaorna ddloa secernig msuue preá e econn floarri nd laourmidc g d hy ma nebli uzbalioed nosee, esñala “el firme compromiso de fortalecer la lucha contra el respectivasa adl eccgooinsnl talrcoai tl aenrla drccero nitmuráeefsnitc rooo, sre glp atueneribzraolodrsios”, m y noqa uyre co “otlrtoros desafíos que afectan la ac odniseps uye sntoo remna ltaivsa cso” n(vaerntícciuolnoe s8 )i.n sá Atf seiimc gronn aayctai ortnieoarslr ecobos paíseossr i oysp meeonratam,b rsán ll i déunes át em aorrdrbaoi d taoernson rism,t irnoe.c pler un oytmeidnoadvdoee rlsa y cs oefcootrpotearrilaaelcceieósr n el casop cneotcroiaapl eeizlr aacdrciaimósn ed nien o taregmraibnnosiztsia tdpuoacií, osnenasar, lc,e odntre ávsfaaircrroioo ys- pcEhasitílseee ntsio pd,o el o dl aeq aruecegu ipeórlnad.no Ltsea es un reconocimiento natural fronterizo, pera oc aotlargdmuinlbleoiérsna d deeses adlfoiífsoí csA ilne ndd am laast ecrairaa cdtee rcíostoipcaesr adceiól nte rcrointo lroios mEinsagtnroet essuanrce erdd reeol g panr iaynr cchioapt arrlm ee sc pounetrdoel aarc teuna rfo crommao e uxnh aeussctuivdao. a duanas y de la colaboá erfqai ecuonete en el norte, donde se ha sofisticado la forma de Empero, Chile no solo chió rnibd aionjo td eecr souennctatro ocrlai. apTla eac miidnbateidér ne straetlaelv aca dlaa vimezp omrataynocri ap adrae mtráuflitciola dteer dal, ha ratificado ala se sttraebs lecocindvoe nccoinovneens ipo nsa cbionarinciilpatae l. la coopera le ras leqsu.e Esne aeslo cciaamnp aol lCcaoo nCntovrneavn ecdnieócl c rióoCngrai ems, en de 1n9et8nr n v 8e Op irt dearí useds d pea lraas hcuacaelerss eN caacriognoe dse U ensitdea tse hmaa i:n ltae nCtoandvoe anrctiiócnu leanr En suma, Chióinle ehna ceonnfrtrea gl adasen Nilzaaa ccdioo neTsr aUnnsindaacsi osonbarl e elan Dnroovgiae emnb mrea rdzoe d2e0 10949, 0l ya Finrsotnittueirdao sN eonrt eg oyb ieelr nPolansn tda iNdfeoar el o nrarurcpoctiróánf iecno sceopnt dieoms bprlaeceionnteasl . cEol nptrriam eelr oN afureco rteraálfin dees 2izcaod 2on 0a0ci6o. 0p1o4r- n2eal0 lpe2rs0e:, sPaildmaenbn dotees S20e4b |a Jsatimiáen B Paieñzae rFreer y María Cristina Escudero Illanes epaunrin msuer os etigeunned uan a , am yd aemrl csinaedigsoutr nsaedcsoigó done .f sraoArnmrtoeblroliaszd oos y op anol rg dolae c poornerfdsrioednnet nactcoaiom Mnpiaclleh emenle lsenu Bt amarciiroha.e dlEetl spseelan a; deg mlu q.r uiEdes a hdaas p saa rnetgeng ía ión.ú qid nb u, l o peic aa mp opadonertm esnoido, fue reformulado rticularobmsr eaenn latae lDi czeoafnre nBlaso arl,ie vpsiepar,u ope enssto ya h pdare po Cfruehndizado coe a todov illeoen acivdoaomn qozua cede n olna e ctsor lta snedn egundo e asl ireoenns etloas 4Cprh. oiCldeoprodu ns u ccectoni uófmnr o y solur de, enc otdanr souegml cio a.o Sp yr n otresi bbieále de nfim cpoa .c Eondouedete prle ce o rlnno aascsr i i pc ó dao n eírts riaeá n rsf ti esedc r oe e u nl sadt raeetsgadil a miceór no,pt Crrehosid leu dcnciomió eensn, uspinro ipnnaes: iapnnatlm ís maaerlrcinz eaanmcteioo para un consumo local o de cnso aoelpn pe eorsart ceei ósttnrea c bcooanjn otco eadp outson h epas lai mínsitad sidu oplo ro od uyc tdoe cannabis, lo cierto es que ncio- las tensiones se han mantenido, e inclusos a vhtiaiss nfà aa cvut ro. rSCiuoo ,l imonmceinbdoieasn, ccBioaon l eiBvnoi alei lvy imis aP,e edrrocúna. ddEoel Pepnarortotbinlcecumelasar q mduiesent iltnae t coco uecsaa neínld aco o snsees h utamrbaoíta.a E cdlo innvform mentado. motirsoms op amísoedso a, neld cinoonss,u sme oh da ee pxta ert esntad ibdea osl oea s d igdero ud peen la u OnE pAr dobe l2e0m1a3 dyea ssaelñuadla pbúab pliacraa, msoáns pocolin csounmsuidmai deonrterse —loesl 2u0s%ua de acueCr ehd cioloe ac. oaDsíne va eu, lnerables marginados. Del prevalencia, es decir, el porcenta este liqlnoufse antes era propio de los cocaína en los doce meses previosje rai ldo eess pteuesdr sioloa ne saM sd aeqr u0ihe,9u d%aen o,a rm m(uesc—ohbo raseu cnoeqnlu se7u 0mla% idd)ro. orLgeaas (sa1e u ,3na%p 1r ,e5ac %2ia, en 2014, lo cual se explica por un aumento s ceilgnanr 2iaf0nic1 ah2ta iybv soeer e pcnor ohnyoseumcmbtairdbeoas eecolm nhbseaidmrgeiorsa,f ed 2 ou% ns)ea gy tú eennn ld ane iOnvceEilAae sed nseo 2ca0iuo ecrio, cuestión que de1bm5ee onnó según el rcíoa t moe o me enicos mncel nepdla eíuss emod áidos (0,6% a 1,3r lass e ca ollaan rsmmumaarsii dh(ou2ra0 np %ae).r . A15: Cc7áh psilu vez,2)iet. a fS euinne Cc ohnilseu cmoom general en Por su posoi cpiaóíns gdeeo tgr álpanr sopiptooibol aceisótnu dhioa ddisem lian uoidrgoa dneizsadcei ó2n0 1i0n,t elora qmueer ricaatnifaic, a eal pfauveorrtaab ale lso ps apraaí seel sn acrorcánof itcca ym máso dqeuleo deec ocnonómsuimo.roásftiaco a cl oPmacoí fpicaoís yd es utrscá ponu,s C hile amplio mercado internacional. Estas caracteríseittrioct.ao Essl p spirareívssee enns t dcaeo características modelo de desarrollo económico, que a través de un sao enc oensotrma nctséoignditecaracastd oeo unía abiert aan uhen al a privileg El combate al narcotráfico en Chcnoobvreen. tEain ah deaos tseeid ls oem nietnirtdceoag,dr laoar pseeox lpaíto ilcrotasa d dmeo relo rdsc e imle y sus fronteras: un asunto no militar… | 205 infraestructura de puertos y carreteras,a gydo ofbi aetrenroiass d pesrdime acso,m eisepn ello ocurra. Sin embargo, lo que ha sido unaa sdc eiinl litateasrn cndlaaocv ileoassn daceloeln sdd, eifscoair eztcoai aldelmeci eleonnsdt eao ñ dsoues dqtauemlei tbpoirséo nav sriepresenta un atractivo escenario para el tráfico ilegal d orenr odelrslo opg caahrsai ly eq nluooes, ualnmaa bcaejnae cs eo,nc diape a aan dd os a ello. Porciddoea e dtle erliscbteraretoa scl, o pcma eíesjeonrec msi opp ulco, la dro lo queoed nne oqn u sseee rC g caho iylme p eorrpocediarulaci ztos del mercado negro Chile es una fuente importante de precursorleosg or ap control faarrde nototse p aolr mlousn pdroductos qudímo ieclo tsr eáfi ucoeo ry. t ocso ny Aiulítrcigliietzana tdhinoaasc ieatn ieo lntare opnsr oumdnueacr ccipaódanro tsdi.ce iE pesas ctvuióepnred faamdciu eqcnhutoee sp mialíaícsyietosor s c qoeunme o et srPateenr súmit, aePnra ce senn fcoiramleas eroml bqaureg o, el Departamento de Estado de EEU raguay y eNfaerdcrointiaec,ss ptCáso etneutndriooel-n eSdfteorda Ctrheingilaye yRco eport de 2017 igual le Uv aan ttór alavsé sa ladreml as resapdeo. Sin Internatcitoon aall dnBeao llamivceuiane, treldo.o cau easletes isnofonr mveen, deil p mprreoip npacrrioapvcaeilo epndueor de estas sustancias: principalmente dos en su in ntset aroi bodare s oeen dctoream edfeaer ddcrieai npliarz oa(dd2uo0sc1 t7oin)s.t ieClríhcniilateoc iseo sa-, ddAeebblu emnrd osamenrde mnot oeonn pi tlooolrsíte piacrdooo, b.l laLe ams ipatausz ad ceeinó preel co n d ceu rCsoolroems byi aq upiue es el nptoinseibnltee d ye qspulea dzaembeie snetro c delee lbar sda iodcrahg.o aS nipniaz eíasmc eibosa nurengsoa c , g enrdeaesn p sneuoret diucenina pparaporrbaol vetoemdcaho asqr eusnee atsrelátgafui vcrooid zda pede drerono qglaua e rh eeagsc iicóaon me. lL esonu trsa eddñaea l lacodnot ipnreent ruinmai neaxlteesr ndael ipdraodd nuecgciaótniv ya p off thfreolnigtreorsa sp aa rtara Cvhéisl ed. eE unn e esftiec iseennttei dsoe,r ve es rici eco imoc npe ed, ec neutnee smmtiueóncnht eqo usp ecu ínerdcoue el osg ser pecoolíntioccoidrredscind s ay edne clao nfr olan tfuerear znao prtúeb rliecqau. iEelr ter dasel alodgoí sdtiec aC ayr acional idbel ea delu faonratas,l eecni nmceoiroeanrrdt oinn udaeecv ilóoanss v fuigniclaionncaia e nni elosstr paatesgoisa hdaeb viliigtialadnocsi aq ufoerdma panrbedinpoea urroansc iayóm nPp.o Elliinoc ílmaa daarcegt uIenanvl iefdrsaotding,t aeecsritiozono se ossil noa Cienlo smntiatour hccoieotmo al. operacionnraáalf s iliic dvoai,sd tp oe, crlas zada o, eiovn i ls F o. í uerzas Armadas no tienen at t rpCauso enpd aelat obedrsaotas, b, nleeosc teearx isactceou ouepnredaro aas rc iibdóunec icoonnooep s epsraear caió epnne crucsoeenng turlirquitectura que posibilitaa r e u20n6 | Jaime Baeza Freer y María stuer adn erope. eaCncchdiieól end eep sluatase tdraeell afpocerima Clr iqstuinea hEascguad efrroe Inlltaen eas este problema. En consecuencia, ccnraaírttauiccrotae,l rmeínset neictla ecs ud aegl lesaois gn aroám f oricndaeessr y—t veorlralue nncotoa rdcd odilnele lrassu auentotroirdnaod, esc ocnivfiilaes y militares de completo de las drogasp esrneea vhza do en que las sería u iean s ee,x pteurendaes .c oEnl vape aríytsi rsseee le endnce uusenien rltutroga—a ern d uloonn dmper oeomlt egen intern ga una realidad muy difícil de revertir. Lo i cedinectlaool acConienarsltitzaiam anceiaon ncteoa oldepsee.b reaMncu ióscenhr o vsi rtpuootur clioosn raels eunlttared oloss h aapssautrnat te d sdraá edn le a d leaecbcuoirar c cqióounne,juntahora, y a diferen cpisaee rd a,n qeuce os de seguridad internoea eo ynt re ess iitnacnlu yaa la organismos cuestión que no debería tocarse. oxs ute prjaunísast eahs a,d l o siaim s d s oee mnpsailiriótanacr.i eóAs. un éxito nl, UAEsrn map aoddre ae ss,l tacoos nqpsuiredi neccraaibpnead loeps rt eagpmurbeniotéacnru scpeua áccliu ohánale sesis d qoe uls euro lla bqoure e dnecontinente l baes nd étceandears l aasn tFeurieorrzeass. alqouuste oa srñeiot aasr vsieoensse, fenustepa e—ceilay l amr opel ntqeu een mjuagtaerroian duran dejaron en el Cono Sur del (1971 artir de las exp te los períodos burocráticos Fuerza)s d Aerfimntuiaórd aacrsoo mne noet nrn auobtearvnaos e ppnrr ooáffreeessaiioso nndae desre—i eren pscuriaersgs iieóónn l a lpa ons loaítcciiaca. En este sentilismo. De acuerdoó dnae qmeusiteae sA cdlofern egcdue epSr dtreoap, eeannn e Ersatand loe-jaNnaas como sociología, to las Posteriormceiónnte, e, nla e asppleiccaiacli ópna r caiencia popr dáecfteicnad de elrlí tcicoan, odceirmello n dueelv mo a eircexhniost moy oqo tuirneot seh rapnsaatraca i oednneatfoelinnscdtaee.sr elel duacn pr eomam hopucraeáñlltaaicd raaes ld eev alan Dteo. cEtsr ipnoar d ees tSoe gquurei deand l aNsa dciéocnaadla ys olsafie gdsuuiiorenan atrleeissp mrlaeoss iamóunits oqmruioed avddienejoó l s tmQ a ou bámi oszra.á rL ess a más a cs oír meashopo umrea ldl,áe dlaes transiciones no quisieron involucrar a los militares en de que son losas dt e pau n r orsapi u lnbaias estrictsio lea n s nsu u reenes va ilf aonc ro aermiotma e mn p a a natt ihevi asr,t eeólsarticcáiao a nyna cgdleaandse acr oaecnni olloan aeslme sgepu íprriiudceaodd. eD e aexvbtaeenrmizooarsr. Esosc aiesíd qaude y h boayj oe slatá s cuopnrseomliadcaíad ac ilvail ed pso ascr íalvo iescl o qe-jmueeri lcisitceai roce odsn,e se sisdupese rfcauinanl cmailoe nsneetresv. eicni ola d ied elaa crceooqmmuooie oprfoei lceiicnnítaaes dn; edt aeimnr mqpuoigecr olaa cd iieónbntee. lrSiígianen ne iemdsetbaaar dcia esr ag e p o oc u,a nas Fscriobgnloef od ureemlr czeoa s Armadas que ny necesnseta rarovilaa dneecnle dd eeenml ietoolc tn oi oacpteúreanr Fuerzas Armadas podrían colaborar con información y accionar en unri aescmeirapv.o iLc saioes con El combate al narcotráficpdee rloaju ssn Fít uuoen craoz nca osla oAsp Feuraecrizóans iPnotleicraiagleens.c L oo e ann Ctheilrei yo rsu ns ofr osnigtenriafsi:c uan s aesguuntroi dnoa dm ailimtar…ial. Como parte del funcionamiento npalti a| d20a7, tbcaounmetnob ,au ural dentrot est sdeoe c ádonen l es t rerectasado riebmli eanndadaso, eys tparso ecsetsáann ddeos pinlefogramdaasc ieónn e lq tueer reitso rrieol envaacnioten apl ays r , ap oerl En este contextoo, do ldaes sdr ecbroieetcrnháefosic, eions. cTa Fuerzas Arcmlu iseyomes puor gee iunsfoarrm toadcoiósn l osso nr elcau ersseons cdiae.l PEasrtaa deol psua rcao cnutrborli—r y lma ainntteelnigeern bcaiajo d vei gloil aqnuacedi aa nsdo el aparato castrense. o ac cuptruirveead e—enn a áeurnentaqrsue gceea nrroc ua nnne acasep saoa ylraoisa imfmroepnnortante pylo asnr oteá rmdeebg iultaloa ssde agmsu irqliiudtaea sobrepasan la capacidad institucional del Estado. ttEeesr boiza eajoss tboefiecicnnioaellseo sag íetarn ap lvaaérssa z doreena all rdiez sae rx ytoe prpieoorli dcieall as e Ess s c rfrítoicnatesr.r aSacisin.o Tnemaems .t aqLduo y no confunde los roles separados de sean militares y, por lo tanto, si rbebaali aéesn p tFeiuermnereizt eaalsn c doAenrtmteincatgdaearn set el c tupráeafnriatca odn ei lsecpgolanelg dalaer p deer Cshoinlea.s y bienes a disposición de Carab rigzinoae, rndooest p eyun/ecoid olean Pceuso,ml icdpíealib rde ef u pInnocvnieoesnrt eigasa qdcuiiocenh naeoss g5Eln.o bCeaostln eyc t lrulaassbi oapjnaoesanalizado la estr rstiei cc ha explorado cómo Chile realiza su combate al narcotráfico ypti aeeínls e.e nTs paqmaucebi oivé eanré screeo one tusalt asuredid pa ardaecsió qnu een etrnef rseengtuar icdoamd oin ptearísio. rE yn deesfteen ssean etxidteor, nsae dheal taocptiavri deald epse, rsseo nhaaln . eTsatamdióbo isléa nds e cp oeoxncc aleasp sec sixóictneu paycc ciiooonnne elsas sq puae confirman la regla. Estas pueda combatir el f ldpaegolet elEonj écdireac diltaoo d.p rlAoadgnaee.ms ápsa,r ay qpureo dd iunecs ft r dro t ea ic gd u laae laridades de alta mar n steeig sctuoar nids qeapudae pr saúecb ilpóicunae ddseee dEen particuplee lrN ípoardrecoso iatdlre láanfrit, se ha puesto aten maceno dS e2ob 0da1es4 tl-iaá2 nn0 a2Pc0iiñ,ó endra c.i óAnd eaml Pálsa ns eF rcoonntseidrae rNóo erlt eP dlaunr aNnatcei oenl gaol bcoienrtnroa mnamaarnbcoeorstra, á cpfoircnioo d reiitssat iruninato pasos sure nlsatgsoo fsdu eey r esarrollado sdpeeog rmu praaidnrateed de e lsap perceiaslimdeennttae M diuchraenlltee Bealc hseegleutn. Ed no P or otro lado, Chile es un país qzuase pnool ihcai raa li encsot eymr nipolre mqueen tdaeribae, ssee rr eecnofnroenceta qduoe deel de poner en práctica la definición de logrado o elass etna Fbu tale ecrzears Anto n uon r pa m o rse aadlaee s. ucanp caocnidtraodl state capacity, t2e08r r|i Jtaoimriea Baeza Freer y Maríaap rtoobdloe mel aalp ya argaeton cpiúabl dlieco t o dCroisst ilnoas E asscudero Illanes surgen d para el com pbeacttoe sd de vado, pereso l aaes sso icntuieaacdceoisósan ra ilaa ac tumumáasle. nEftlleo x rdiobel illd icdeo anldass,u eFm el nl oEa rsyct aoadltgroáu, fniincacol.u Tyaemndboié enn, s ees aten apluiznatno compartir informac s upeercziaaslm Aernmtsea d deean sl adlsoe pbrreee lsagecurino ptnarased sqoeu rea- eCinshstiátlie t ulhecajiosostna e daseh. oEqrlua ephdaa i ólong er aindtoe sliagleirn cia. tRaemcobniéonc erre sluaslt ad infeecr aíeresn cnaiosaesario s gduracedobn ae d oo aptqatu ayde,de laparonsrte e l efors ettnaantnect aoadl, one asercotráfico, pero el futuro cual las instituciones no deben carmrsaebs imanraá cssiu orsán ppeirsdi noecs ai p fuuionnsad n a la r m vheaeilsin oiortaanl e. dsSe id nce onsodad globael lm ppabasa l ra irdadg a loo r a., en algún grado sus aspectos estratégicos, tácticos y ope,r paetirvoo tsa. l vez sí renovar El combate al narcotráfico en Chile y sus fronteras: un asunto no militar… | 209 Referencias RBaecchueplet, M. (2016). Mensaje Presidencial sobre el Estado de la Nación. TBoatwtaag er rldin a ao d n, o J e. de w ( 2 :0 http://21demayo.gob.cl/ vcool 1nu2cme)p.e “tnTu 5ahl5eiz , cnaotúeiomxnies orteof n t2yc.pe e osf o pf ePaecaec ea”n. d conflict in South America: Revista Brasileira de Política Internacional, JCuornstiDe íCdaic t sa u cdieó nC hPiolelí.t i ca de la República de Chile (2005). Santiago de Chile: Editorial marco tdreo ,l aA .S (e2g0u1r5id)a. d“G Mesutlitón Fronteriza contra el NarcotráMadrid: iIdnimstietnustoio nUanli”. En: Alda, S. y De S fiocuos ean, SC. h(iEled:s E.)n. el La Mdeu Ilntivdeimsteignascioiónna lsidoabdre d ela l aP aSze,g luar Sideagdu rNidaacis u implementación. v oenrasli:t Raeritoo sG ye El Mercurio (2017). d y la Defensa dn.e esraaflí oGsu dteié larr reezg iMóne lplaadroa E ditorial de Resguardar la frontera con Bolivia. Santiago de Chile: GNaarrccíoat rPáfiincz oó 2 n 5, e dVen . mC( a2rh0 z1o de 2ile:5 ).E T 0e1rr7l Pli .t o anr ioFsr ofnrotenrtae rizNoosr. teA. genda de Seguridad y Revista de Estudios MIniternacioRecnuispterio n dalee sR 1e8la1c (iSoannetsi aEgxot edrei oCrheilse , dUen iCvherilseid (a2d0 d0e9 C).h ile). Tratado de Maipú de Cooperearacdióon dee I:n tegración entre la República de Chile y la República Argentina. http://www.difrol.gob.cl/argentina/tratado-de-maipu-de-coopera cMioinni-set-einrtieog radcei onR-eenlatrceio-lnae-rse puEbxltiecari-odree-csh ilde-ey -laC-hrielpeu b(li2c0a1-a1r)g. entina-2009.html ER netceunpdeirmaideon tdoe p: ahrtatp las: /A/sociación EstratégMINDEF-Ministerio de Dwewfewns.lae yNcahciileo.ncal/l N M ica Chile-Colombia. Sanetimagoora dned Co hidlee. 424 . Recuperado de: http://d a we v eCghairle? id(2N0orma=1047499 ww.leychile1.0cla/)N. aLveeyg 2a0r?.424 dRepública de Chile idLeye= 2l0a M INDEF-Minister. iSoa dneti aDgeof:e Mnsian iNstaecriioon dael dDee fCehnislea N(2a0c1io0nba)l.. Libro de la Defensa Nacional de Chile M21I0S | Jaime Baeza Freer y MaríafiscaPli-aMdiencihstierio del Interi Corri syti nSae gEuscruiddearod IPllaúnbelsi ca de Chile (2014). Plan N ccoontrtarfai ceol _NFaINrlceAo.cLtlr _/ á2of3ibc_so1e 12r_v01a15t4o.-pr2di0of2 d 0ro. Agcacsecshoil ee/nd Ioncteurmneent t3o/s0/4p/u2b0li1c7a ceino nhettsp/:p/l a/acwnio_wnnwaarl. M=2I0SP5-0M2 i nisterio del IntReericour y Segul a República de Chile. perado rdidea: dh tPtúpb:/li/cwa wdew C.lheiylceh (i2le0.1cl6/)N. Laveye g2a0r.?5i0d2L edye O. El problema de las drogas e n las Américas A: Emseturidciaons,o dsr. o gas y salud pública. Washington D.C.: Organización cOaEnAo-sO. r ganización de l. oWs Eassthaidnogsto Anm De.rCic.:a Onorgsa (n2i0z1a5ci)ó. nIn fdoer mloes d Eesl tuasdoo dse Admroegrais en las Américas 2015 - V Oattleidrivtaiykñ ,o M f T . (a2x0 C1o3m). pCloianncceep atusa al iMzineags aunrde Mofe Satsautrei nCga pSatactitey C. apacity: Testing the QoG Working Paper PSerreiseisd enoci 2a 0d1e3 , Cnhúimlee (r2o0 2102. ). Consulta de S.E. el Presidente de la República, gSeobbaiesrtniáon) . PRieñceurpa erEacdhoe ñdiqeu: eh, ttapl: /H/wonwowra.abalein tSeelnigaednoc ida.ec l/(laDw opRc-eucpomúnebtenlintcota/ ousobre la 2“E0s0t9ra/t1e1g/iaE NNacional de Seguridad y Defensa 2012-2024 fpicloiaald dse / SRSaeongjautisra,i gdNoa. dyd PeS úi SlCbv YaD, -Cversion-definitiva.pdf m hliiclae : .. d LDea ir CIehncmiclieió.g nrR aedccieóu npE eexrntar daConh jieldere:í :aB hrdettevple : /RM/eiwpnowisrtwtee.r eiyxo tC radarenalj ectIrneiartie.gzroaiobcir.óc lny/. P S teedia/2016rinpcaent,o An. (U1n9 /70iv1 8/i er). nforme_julio_agosto_2016.pdf The M Subsecretaría des itPyr ePvree ilsista. ry in Politics: Changing patterns in Brazil. Princeton: nción del Delito (2016a). Informe Nacional Proce- dimientos Policiales por Infracción a la Ley de Drogas N° 20.000 Año 2015. S2 a0n1t6ia/g0o3 /d0e4 C_Ihnil E fe l. cRomecbuatpee arl narcotráorme_DROaGdAoS _dAen: fhictot pen:/ C/hwilew y sus fronteras: un asunto no militar… | 211 Subsecretaría de Prevención udaell_ 20D1e5l.pd wf. s eguridadpublica.gov.cl/media/ Santia ito (2016b). Informe Nacional Ppurobcleicdai.mgoievn.ctlo/sm Peodliicai/a2le0s1 P6goo/1r d 1Ien/ f0Cr4ah_ciIlcnei.óf oRnr emAc ueL_paDe RrLaeOdyG oD de eD: rhotgtpa:s/ N/w° w20w.000 Tercer Trimestre de 2016. .seguridad U.S. DeRpaerctumpeenrat doof d eS:t ate (2017). AS_3er_trimestre_2016.pdf International Narcotics Control Strategy Report. https://www.state.gov/j/inl/rls/nrcrpt/2017/